Ραβασάκι... για τον εκτροχιασμό των εργολάβων με τις ευλογίες Σταϊκούρα

Μπορεί ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Χρήστος Σταϊκούρας να έδωσε «συγχωροχάρτι» για το μπάχαλο στη διαχείριση των 128 εκατομμυρίων ευρώ της προκαταβολής για τη γραμμή 4 του Μετρό Αθήνας (Αλσος Βεΐκου-Γουδή), ωστόσο η Ελληνικό Μετρό απειλείται με «καμπάνα» επιστροφής 12,8 εκατομμυρίων ευρώ, που ενδέχεται να εξελιχθεί σε... καμπαναριό ύψους 121,6 εκατομμυρίων.

Η σύσταση για τη «δημοσιονομική διόρθωση» περιλαμβάνεται στην Προσωρινή Εκθεση που έστειλε στις 19 Νοεμβρίου 2024 η Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης (ΕΥΔ) του προγράμματος «Μεταφορές» του ΕΣΠΑ στην Ελληνικό Μετρό (πρώην Αττικό Μετρό). Κάθε Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης έχει το δικαίωμα και την υποχρέωση να ασκεί ελέγχους σε κάθε έργο που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ενωση – πόσο μάλλον για το μεγαλύτερο δημόσιο έργο που εκτελείται αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα.

Η σύμβαση για τη γραμμή 4 υπεγράφη πανηγυρικά το καλοκαίρι του 2021 με κόστος 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ. Υποτίθεται ότι το έργο θα ολοκληρωνόταν σε οκτώ χρόνια, το καλοκαίρι του 2029. Ωστόσο, όπως επίσης διαπιστώνει η Προσωρινή Εκθεση Επιτόπιας Επαλήθευσης της ΕΥΔ Μεταφορές, καταγράφεται ήδη καθυστέρηση 770 ημερών, δηλαδή άνω των δύο ετών. Παρά ταύτα, η εργολαβική κοινοπραξία που εκτελεί το έργο, με επικεφαλής την εταιρεία ΑΒΑΞ, έχει ήδη εισπράξει την προκαταβολή των 128 εκατομμυρίων αλλά και μπόνους «μη καθυστέρησης» 57 εκατομμυρίων ευρώ. Το χειρότερο είναι ότι διαπιστώθηκαν σοβαρές παρατυπίες στον τρόπο με τον οποίο ο εργολάβος διαχειρίστηκε τα χρήματα της προκαταβολής.

Απολογισμός

Η «Εφ.Συν.» ασχολήθηκε αναλυτικά με το θέμα στο βασικό της πρωτοσέλιδο της 4ης Οκτωβρίου 2024 («“Συγχωροχάρτι” Σταϊκούρα στην ΑΒΑΞ για τη γραμμή 4 του μετρό»). Εκεί αναφέραμε μεταξύ άλλων ότι ο υπουργός δικαίωνε εν μέρει την κοινοπραξία ΑΒΑΞ-GHELLA-ALSTOM, σε αντίθεση με την «Ελληνικό Μετρό» που διαχειρίζεται το έργο, καθώς:

● Τα χρήματα της προκαταβολής πρέπει να κατατίθενται σε συγκεκριμένο λογαριασμό της κοινοπραξίας, αλλά, όπως διαπίστωσε η «Ελληνικό Μετρό», «είναι κατατεθειμένα σε τραπεζικούς λογαριασμούς ορισμένων εκ των κοινοπρακτούντων μελών».

● Η κοινοπραξία είναι υποχρεωμένη κάθε μήνα να καταθέτει απολογισμό και στοιχεία ώστε να πιστοποιούνται συγκεκριμένες δαπάνες με βάση τα χρήματα της προκαταβολής. Ομως, η κοινοπραξία ΑΒΑΞ-GHELLA-ALSTOM από τον Ιούνιο του 2021 έως τον Απρίλιο του 2024, επί σχεδόν τρία χρόνια, δεν υπέβαλλε τα στοιχεία που της ζητούσε η «Ελληνικό Μετρό».

● Ειδικό θέμα προέκυπτε με το πού διοχετεύονταν τα χρήματα. Δεν πληρώθηκαν, για παράδειγμα, μόνο οι δύο μετροπόντικες αλλά και οι δαπάνες για την προμήθεια των σχετικών εγγυητικών επιστολών, όπως και τα ασφαλιστήρια συμβόλαια.

«Συγχωροχάρτι»

Ωστόσο, η κοινοπραξία κατέθεσε ένσταση και, όπως γράψαμε στις 4/10/2024, ο υπουργός Σταϊκούρας δικαίωσε την κοινοπραξία σε δύο από τα σημεία της ένστασης:

1. Δέχθηκε ότι όλες οι δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν σε βάρος της προκαταβολής είναι σύννομες. «Ιδιαίτερα η δαπάνη για την προμήθεια ΤΒΜ περιλαμβάνεται στις δαπάνες για τις οποίες χορηγείται η προκαταβολή», ενώ ζητά «να τεκμηριωθεί κατάλληλα ότι η δαπάνη για τις προμήθειες των εγγυητικών επιστολών και τα ασφάλιστρα του έργου ανάγεται στο αρχικό στάδιο εκτέλεσης, ήτοι ότι αποτελούν έξοδα εκκίνησης του έργου, περαιτέρω δε να δοθούν οι κατάλληλες διευκρινίσεις με τρόπο που θα τεκμηριώνει τον σκοπό εκταμίευσης ποσών από την προκαταβολή».

2. Δέχτηκε επίσης ως αποδεκτό «τον τρόπο τεκμηρίωσης των δαπανών» παρά την καθυστέρηση των τριών ετών στην υποβολή των στοιχείων και απλώς «μαλώνει» την κατασκευαστική, ζητώντας η συνοπτική κατάσταση «να είναι συνταγμένη με τρόπο που θα επιτρέπει στην αναθέτουσα αρχή να διαπιστώσει αν οι δαπάνες σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με το έργο».

3. Απέρριψε την ένσταση των εργολάβων μόνο για το «μπάχαλο» με τους τραπεζικούς λογαριασμούς ή, όπως αναφέρει, «τη δυνατότητα της αναδόχου να είναι η προκαταβολή κατατεθειμένη σε λογαριασμούς άλλους από αυτούς που τηρεί η ανάδοχος κοινοπραξία του έργου».

Γνωμοδότηση

Για το δημοσίευμα εκείνο της «Εφ.Συν.», ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών μας έστειλε απάντηση πετώντας την μπάλα στα όργανα που γνωμοδότησαν για να εκδώσει εκείνος την απόφαση. Επικαλέστηκε γνωμοδότηση του Συμβουλίου Εργων και Μελετών Εποπτευόμενων Φορέων του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών και του Τεχνικού Συμβουλίου «που απαρτίζεται από ανώτατους λειτουργούς του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και διευθυντικά στελέχη των Υπηρεσιών του Υπουργείου». Υποστήριξε επίσης ότι με την απόφασή του «δρομολογείται ο ευχερής και αποτελεσματικός διαχειριστικός έλεγχος και η εποπτεία χρηματικών δεδομένων και λογαριασμών που σχετίζονται με το υπό εκτέλεση έργο», προσθέτοντας ότι η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών διεμήνυσε στα εμπλεκόμενα μέρη την αδιαπραγμάτευτη προτεραιότητα και προσήλωση για την εμπρόθεσμη και επιτυχημένη παράδοση του έργου προς χρήση» και τους ζήτησε εγγράφως «τριμηνιαία ενημέρωση για την πορεία υλοποίησης του έργου».

Παρά τα καθησυχαστικά λόγια του κ. Σταϊκούρα, η ΕΥΔ Μεταφορές ήρθε και συστήνει επιστροφή των 12,8 εκατομμυρίων ευρώ, δηλαδή του 10% της προκαταβολής. Αναφέρει, μάλιστα, στην εμπιστευτικού χαρακτήρα Εκθεσή της ότι εκκρεμεί αντίστοιχη έκθεση και από την πλευρά της Επιτροπής Δημοσιονομικού Ελέγχου (ΕΔΕΛ) που επίσης πραγματοποίησε επιθεώρηση στην «Ελληνικό Μετρό» για τη γραμμή 4. Η ΕΔΕΛ πραγματοποιεί συνήθως λιγότερους ελέγχους στα συγχρηματοδοτούμενα έργα, ενώ ο πέλεκυς που επιφυλάσσει είθισται να είναι και βαρύτερος, καθώς λογοδοτεί απευθείας στα ευρωπαϊκά όργανα και στο Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο.

Μεταξύ άλλων η ΕΥΔ αναφέρει στην Εκθεση:

● Η ανάδοχος κοινοπραξία «για χρονικό διάστημα σχεδόν ενός έτους δεν υπέβαλλε στο τέλος κάθε μήνα συνοπτική κατάσταση με τις καταβολές που τυχόν είχε πραγματοποιήσει σε βάρος της προκαταβολής, ούτε ενημέρωνε για το υπόλοιπο αυτής, ούτε παρείχε στοιχεία σχετικά με τον τραπεζικό λογαριασμό στον οποίο βρισκόταν κατατεθειμένο το τυχόν υπόλοιπο».

●Αποτέλεσμα της συγκεκριμένης πρακτικής εκ μέρους της αναδόχου κοινοπραξίας είναι «να μην μπορεί να επαληθευτεί το εάν η προκαταβολή χρησιμοποιήθηκε για τις ανάγκες του έργου, όπως ρητά απαιτείται βάσει του νόμου 4412/2016».

●Η προκαταβολή δεν είναι κατατεθειμένη σε λογαριασμό της κοινοπραξίας αλλά σε λογαριασμούς της ΑΒΑΞ (Παγκρήτια Τράπεζα με υπόλοιπο 13,8 εκατομμύρια ευρώ, ενώ το υπόλοιπο βάσει της Συνοπτικής Κατάστασης Πληρωμών είναι 11,1 εκατ.) και της ALSTOM (Credit Agricole, με υπόλοιπο 46,6 εκατομμύρια, ενώ στην κατάσταση αναγράφεται το ποσό των 26,4 εκατ.). «Από τα ανωτέρω προκύπτει το συμπέρασμα ότι στους τραπεζικούς λογαριασμούς που τηρεί η κάθε μία εταιρεία υπάρχουν και ποσά που δεν αφορούν στην προκαταβολή», γράφει η ΕΥΔ Μεταφορές.

●Αναλώθηκαν χρήματα της προκαταβολής για «δαπάνες εγγυητικών επιστολών και ασφαλίστρων» καθώς και «προμήθεια μηχανημάτων» ενώ αυτό δεν προβλέπεται από τον νόμο 4412, όπως έχει επισημάνει η «Ελληνικό Μετρό». Επίσης, τονίζει η ΕΥΔ, «και οι δαπάνες υπό τον γενικό τίτλο “Μισθοδοσίες, Αμοιβές και έξοδα τρίτων - Λοιπά έξοδα” δεν είναι εφικτό να επαληθευθούν ότι αφορούν δαπάνες που προβλέπονται από τη σχετική νομοθεσία δεδομένου ότι δεν προσκομίσθηκαν στοιχεία που να επιτρέπουν την επαλήθευση».

Η ΕΥΔ τονίζει ότι η «Ελληνικό Μετρό» ως δικαιούχος της χρηματοδότησης «συνέχισε συστηματικά να επισημαίνει εγγράφως προς την ανάδοχο κοινοπραξία τις εκκρεμότητες σχετικά με το θέμα της προκαταβολής». Η κοινοπραξία, όμως, προσπαθούσε να δικαιολογηθεί επικαλούμενη τον «γραφειοκρατικό και διοικητικό όγκο» των δεδομένων και προσπάθησε να παρακάμψει το θέμα με μια βεβαίωση «ότι οι δαπάνες που αναφέρονται στη συνοπτική κατάσταση που υποβάλλουμε αφορούν δαπάνες του έργου και εξάγονται αποκλειστικά από τα επίσημα λογιστικά βιβλία της Αναδόχου και των μελών της».

Τέλος, η ΕΥΔ επικαλείται και την απόφαση του υπουργού Υποδομών και Μεταφορών επί της ένστασης και καταλήγει ότι «οι ακολουθούμενες πρακτικές εκ μέρους της αναδόχου κοινοπραξίας παρεκκλίνουν από τις εκ του νόμου 4412/2016 υποχρεώσεις της». Προσθέτει επίσης ότι η «Ελληνικό Μετρό» δεν έχει αποδεχθεί μέχρι σήμερα απομείωση των εγγυητικών επιστολών προκαταβολής, παρά τα σχετικά αιτήματα της αναδόχου κοινοπραξίας.

Ομως, καταλήγει ότι «προκειμένου να αποκατασταθεί η διαπιστωθείσα παρατυπία στο επίπεδο του κοινοτικού προϋπολογισμού απαιτείται η επιβολή δημοσιονομικής διόρθωσης με ανάκτηση σε βάρος του δικαιούχου Ελληνικό Μετρό Α.Ε.». Με τις συστάσεις που περιλαμβάνονται στην Εκθεση ζητείται:

1. Να επιβληθεί δημοσιονομική διόρθωση εις βάρος του δικαιούχου Ελληνικό Μετρό Α.Ε. σε ποσοστό 10% επί του συνόλου του ποσού της προκαταβολής, ήτοι ποσού 12.825.021,02 €, λόγω μη τήρησης των διατάξεων περί προκαταβολών του νόμου 4412/2016.

2. Να συμμορφωθεί ο ανάδοχος με όσα προβλέπονται στον νόμο ειδικά σε σχέση με την υποβολή, στο τέλος κάθε μήνα, συνοπτικής κατάστασης για τις καταβολές που έχει πραγματοποιήσει σε βάρος της προκαταβολής και το υπόλοιπό της, με ένδειξη του τραπεζικού λογαριασμού στον οποίο είναι κατατεθειμένο.

3. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης στην παραπάνω σύσταση, να επιβληθεί εντός τριμήνου ανάκτηση ίση με το αναπόσβεστο τμήμα της προκαταβολής, δηλαδή 121.586.825,85 ευρώ.

Η τελική απόφαση για την «καμπάνα» αναμένεται από τον πολιτικό προϊστάμενο του ΕΣΠΑ, στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. Θα δείξει άραγε και εκείνος συγχωρητική διάθεση ανάλογη με εκείνη του Χρήστου Σταϊκούρα; Με δεδομένο ότι εκκρεμεί και το πόρισμα της ΕΔΕΛ (ένα τέτοιο πόρισμα οδήγησε στην έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας για τη σύμβαση 717 της ΕΡΓΟΣΕ), η επιείκεια μπορεί να κοστίσει ακριβά. Εκείνος που σίγουρα θα πληρώσει είναι ο Ελληνας φορολογούμενος, όχι μόνο με την απώλεια των κοινοτικών πόρων αλλά και με την (έως τώρα) τουλάχιστον διετή καθυστέρηση ενός τόσο κρίσιμου έργου.