Αστυνομία τέχνης θέλει να γίνει το ΕΣΡ

Aπίστευτο, αλλά αληθινό. Το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης καλεί τρεις καλλιτέχνες της τραπ μουσικής και τις δισκογραφικές εταιρίες τους να απολογηθούν για όσα αναφέρουν στα τραγούδια τους και όσα παρουσιάζουν στα βίντεο κλιπ τους που ανεβαίνουν στο YouTube και τα social media.

Αύριο Τρίτη καλούνται από το ΕΣΡ ο Toquel, ο Rack και ο Snik καθώς και οι Capital Music, Alphapop Records και Mad House Records. Ελέγχονται, σύμφωνα με την ημερήσια διάταξη, για «προβολή περιεχομένου που θίγει την ηθική και πνευματική ανάπτυξη των ανηλίκων» και «υποκίνηση σε βία και μίσος» μέσα από τα κανάλια τους στο YouTube, αλλά και για «προβολή οπτικοακουστικού περιεχομένου χωρίς εγγραφή στο οικείο μητρώο παρόχων».

Οι παραπάνω κλήσεις σε ακρόαση για περιεχόμενο στο διαδίκτυο βασίζονται στις νέες αρμοδιότητες που έχει δώσει στο ΕΣΡ ο νόμος Πέτσα - Λιβάνιου, πέρα από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, κατόπιν ευρωπαϊκής οδηγίας. Δεν θα έπρεπε όμως το Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης να καλέσει και διάφορα ελληνικά μουσικά τηλεοπτικά κανάλια που μεταδίδουν τα βίντεο κλιπ των τράπερ; Μήπως να καλέσει και το Mega που παρουσιάζει τα βραδεία του MAD TV, στα οποία ακούγονται πολλά τραπ κομμάτια; Δεν βγάζεις άκρη...

To ΕΣΡ λοιπόν πλέον έχει λόγο και στο διαδίκτυο αλλά, προσοχή, μόνο για τα βίντεο. Και όπως μας είπαν από το Συμβούλιο, δεν θα ασχοληθούν με τα βίντεο που θα ανεβάζει ένας απλός χρήστης στα social (YouTube, Instagram, TikTok, Twitter, Facebook κ.ο.κ.), αλλά μόνο με βίντεο που θα προσομοιάζουν σε εκείνα των παραδοσιακών ΜΜΕ. Δηλαδή ενημερωτικά βίντεο (από ΜΜΕ, δημοσιογράφους) ή ψυχαγωγικά βίντεο από επαγγελματίες του είδους (YouTubers αλλά και καλλιτέχνες όπως αποδεικνύεται τώρα).

Σημειώστε πως το ΕΣΡ μπορεί να ελέγξει διαδικτυακά βίντεο μόνο όταν παραβιάζεται η νομοθεσία για τους ανηλίκους ή υπάρχει ρητορική μίσους και υποκίνηση βίας. Στην τηλεόραση φυσικά μπορεί να ελέγξει οτιδήποτε και για οποιοδήποτε λόγο, ακόμα και για το αν υπήρξε υπέρβαση στον επιτρεπόμενο χρόνο των διαφημίσεων.

Service στον Βελόπουλο

Το ΕΣΡ δεν έχει καμία αρμοδιότητα για ό,τι αφορά ήχο στο internet. Δεν μπορεί να παρέμβει σε web radio ούτε σε podcast. Εως τώρα το ΕΣΡ έχει εκδώσει 11 αποφάσεις για βίντεο που έπαιξαν αποκλειστικά στο internet.

Μια διαβολική «σύμπτωση» πάντως μας αναγκάζει να σκεφτούμε ότι η υπόθεση αυτή έχει κι ένα πολιτικό σκέλος που αφορά τη «συμμαχία» κυβέρνησης και Ελληνικής Λύσης για τη σύνθεση το 2023 του νέου Δ.Σ. του ΕΣΡ. Να θυμίσουμε ότι προκειμένου η κυβέρνηση να διορίσει νέα μέλη στο Συμβούλιο και με δεδομένο ότι η πράξη απαιτούσε πλειοψηφία τριών πέμπτων (3/5) στη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής, η Ελληνική Λύση έδωσε τότε τις δύο απαιτούμενες ψήφους ώστε να εξασφαλιστεί η εκλογή της κυβερνητικής πρότασης. Πρόεδρος στο ΕΣΡ ορίστηκε η επίτιμη εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Ευτέρπη Κουτζαμάνη, σε θέση αντιπροέδρου ο Γιάννης Πολίτης, δημοσιογράφος και πολιτικός αναλυτής, και σε θέσεις μελών οι Δημήτρης Σταυρόπουλος, δημοσιογράφος, Ευτύχης Παλλήκαρης, δημοσιογράφος, Σπυρίδων Χρυσοφώτης, δικηγόρος παρ' Αρείω Πάγω, Π. Τριανταφυλλίδης, αντιπρόεδρος Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, Γιώργος Βλαβιανός, δημοσιογράφος, και Ιωάννης Μιχελάκης, δημοσιογράφος.

Συμπτωματικά λοιπόν ο Κυριάκος Βελόπουλος έχει κηρύξει τον τελευταίο καιρό πόλεμο στους τράπερ τόσο από το κανάλι του στο YouTube όσο και από το βήμα της Βουλής. Τον περασμένο Οκτώβριο μάλιστα, με αφορμή το θέμα της βίας των ανηλίκων και της νεανικής παραβατικότητας, απήγγειλε στίχους από τα τραγούδια «Mosca» του Light και «Θείος» του Thug Slime στη Βουλή, τους σχολίασε κατά το δοκούν (επιχειρώντας και έωλες νομικές «υπερβάσεις» όταν π.χ. επέμενε ότι είναι «υποκίνηση σε ληστεία» ο στίχος «Στο ΠΡΟΠΟ σκάω με μάσκα και αδειάζει το ταμείο») και απαίτησε την «άμεση παρέμβαση της εισαγγελέως του Αρείου Πάγου, ώστε να συλληφθούν όλοι αυτοί που διαδίδουν τη βία και το έγκλημα στις ψυχές των παιδιών υπό το πρόσχημα της τραπ. Γιατί υπάρχει και η άλλη τραπ, που δεν υποκινεί βία. Να εφαρμοστεί άμεσα το άρθρο 184: για διέγερση σε διάπραξη εγκλημάτων. […] Προτείνουμε ακόμη κατάργηση τώρα αυτών των τραγουδιών, που προάγουν τη χρήση ναρκωτικών και τις δολοφονίες».

Στο ίδιο μήκος κινήθηκε και ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Ν.Δ., Θάνος Πλεύρης, μιλώντας στο Mega την 1η Οκτωβρίου: «Υπάρχει ένα είδος μουσικής που σε μεγάλο βαθμό προωθεί και τον σεξισμό και το έγκλημα και γενικότερα έναν τρόπο ζωής που άμα ακούσει κάποιους στίχους τραπ σε συγκεκριμένα κομμάτια που είναι ένα πρότυπο των παιδιών που γίνεται και ένα πρότυπο βίας και αυτό πρέπει να το πούμε ακομπολεξάριστα. Δηλαδή από τη μια λέμε πώς να προστατεύσουμε τα παιδιά και από την άλλη έχουν αυτά τα ακούσματα που τους οδηγούν σε πράξεις βίας». Δεν θα μπορούσε να λείπει και ο Γιώργος Καλλιακμάνης, πρόεδρος της Ενωσης Αστυνομικών Υπαλλήλων Ν/Α Αττικής, που σημείωνε ότι «οι στίχοι της τραπ δεν μπορεί να είναι μουσική και τέχνη. Το μόνο που καταφέρνουν είναι να εξωθούν στην παραβατικότητα».

Είναι γνωστό πάντως, όπως έγραφε ο M.Hulot στη Lifo, ότι στους στίχους των τράπερ υπάρχει «και πολύ role playing, που σημαίνει ότι στο θέμα σχολιάζονται οι στίχοι και όχι οι ράπερ». Επίσης «η θεματολογία των τραπ κομματιών είναι κοινή παγκοσμίως (όπλα, ναρκωτικά, υπερτονισμένη σεξουαλικότητα και "ματσίλα", ξεκάθαρη παραβατικότητα στο drill)».

Αξιοσημείωτο είναι ωστόσο και το γεγονός ότι οι σχέσεις του προέδρου της Ελληνικής Λύσης με το ΕΣΡ δεν ήταν πάντα αγαστές. Αντίθετα, το Συμβούλιο την άνοιξη του 2020 είχε επιβάλει στον Κυριάκο Βελόπουλο για τις εκπομπές του «Κόντρα και Ρήξη» σειρά κυρώσεων για αλλεπάλληλες παραβιάσεις της ραδιοτηλεοπτικής νομοθεσίας, ύψους τουλάχιστον 730.000 ευρώ. Βασικός λόγος ήταν η διαφήμιση που έκανε στις περιβόητες κηραλοιφές του, οι οποίες υποτίθεται ότι προστάτευαν από τον κορονοϊό «με μια απλή επάλειψη». Τον Σεπτέμβριο του 2022, όπως είχε αποκαλύψει με δημοσίευμά της η «Αυγή της Κυριακής, «το Συμβούλιο της Επικρατείας, επικαλούμενο τυπικούς λόγους, είχε προχωρήσει στην ακύρωση σειράς προστίμων του ΕΣΡ σε βάρος περιφερειακών καναλιών για τις εκπομπές τηλεπωλήσεων του Βελόπουλου».

Το νομικό σκέλος της υπόθεσης

Καθώς οι κλήσεις τράπερ και δισκογραφικών σε ακρόαση για περιεχόμενο στο διαδίκτυο βασίζονται στις νέες αρμοδιότητες που κατόπιν ευρωπαϊκής οδηγίας έχει δώσει στο ΕΣΡ ο νόμος Πέτσα - Λιβάνιου, απευθυνθήκαμε στον δικηγόρο Βασίλη Σωτηρόπουλο για να του θέσουμε σχετικά ερωτήματα. Και να τι μας επισήμανε:

ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΣΡ: Προ διετίας είχε υπάρξει αντίστοιχη παρέμβαση του Συμβουλίου για το περιεχόμενο βίντεο διαφημιστικών του πρωτοσέλιδου και του περιεχομένου της εφημερίδας «Μακελειό» του Στέφανου Χίου. Τότε το ΕΣΡ είχε επιβάλλει στον Χίο πρόστιμα ύψους 400.000 ευρώ, ο Χίος προσέβαλε την απόφαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας και το ΣτΕ, επειδή δεν ήταν σίγουρο, απέστειλε μια σειρά προδικαστικών ερωτημάτων στο δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, π.χ. «α) εάν, μεταξύ των σκοπών των ανωτέρω Οδηγιών, είναι η διασφάλιση του σεβασμού της ανθρώπινης αξίας και αξιοπρέπειας και η αποτροπή προβολής ποιοτικά υποβαθμισμένου περιεχομένου, β) εάν αντίκειται τόσο στις ανωτέρω Οδηγίες όσο και στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων εθνική ρύθμιση που εξαιρεί των κυρώσεων, σε περίπτωση παραβίασης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και προβολής ποιοτικά υποβαθμισμένου περιεχομένου, τους παρόχους τους μεταδίδουν το πρόγραμμά τους μόνο διαδικτυακά, γ) εάν θα πρέπει το ΕΣΡ να εφαρμόσει και στους παρόχους διαδικτυακών τηλεοπτικών υπηρεσιών τις κυρώσεις που προβλέπονται από το εθνικό δίκαιο για τους παρόχους της κλασικής τηλεόρασης κατά διασταλτική ερμηνεία ή κατ’ αναλογική εφαρμογή […]».

Με δυο λόγια το ΣτΕ ρωτάει εάν το ΕΣΡ έχει ή δεν έχει την αρμοδιότητα να ελέγχει διαδικτυακό περιεχόμενο. Στις 16 Οκτωβρίου 2024 έγινε η ακροαματική διαδικασία στο Δικαστήριο της Ε.Ε. για το θέμα, επομένως αναμένουμε την απόφαση μέσα στο 2025.

ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ: Είναι ελάχιστες φορές στην ιστορία του που το ΕΣΡ έχει παρέμβει σε θέμα τέχνης. Μια τέτοια ήταν η περίπτωση της σειράς «Κλείσε τα μάτια» του Χριστόφορου Παπακαλιάτη, που προβαλλόταν το 2003 από το Mega. Τότε λοιπόν το ερωτικό φιλί μεταξύ των πρωταγωνιστών Περικλή Ασημακόπουλου και Κώστα Κάππα (σ.σ. το πρώτο γκέι φιλί της ελληνικής τηλεόρασης) βρέθηκε στη δίνη του κυκλώνα και στο στόχαστρο του ΕΣΡ που επέβαλε στους υπεύθυνους της σειράς πρόστιμο ύψους 100.000 ευρώ. Εκείνοι προσέφυγαν στο ΣτΕ και το πρόστιμο ακυρώθηκε πανηγυρικά.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ: Τα περιστατικά που η Δικαιοσύνη έχει παρέμβει σε καλλιτεχνικό περιεχόμενο είναι σπάνια. Πάντως μια τέτοια περίπτωση αφορά τον Ισπανό ράπερ Pablo Hasél, ο οποίος καταδικάστηκε στη χώρα του από το Audiencia Nacional (κεντρικό δικαστήριο που ειδικεύεται στα εγκλήματα της τρομοκρατίας) για μια σειρά από tweets ενάντια στη βασιλική οικογένεια την οποία χαρακτήριζε «παράσιτο» και «εγκληματική συμμορία», καθώς και για ένα τραγούδι στο οποίο περιέγραφε τον Χουάν Κάρλος Α' ως «μέθυσο, χρήστη ναρκωτικών και συχνό πελάτη ιερόδουλων». Ο Hasél καταδικάστηκε σε χρηματικό πρόστιμο για «προσβολή του Στέμματος» αλλά και για «εξύμνηση της τρομοκρατίας», αδίκημα για το οποίο καταδικάστηκε σε φυλάκιση εφτά μηνών. Αυτή η τελευταία καταδίκη επικυρώθηκε το 2020 από το ισπανικό Ανώτατο Δικαστήριο κι επειδή ο Hasél είχε ήδη μια προηγούμενη ποινή με αναστολή οδηγήθηκε στη φυλακή –με αποτέλεσμα να πυροδοτηθεί πολιτική διαμάχη αλλά και διαδηλώσεις και αναταραχές. Το θέμα τελικά έφτασε το 2023 στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο όμως κατέληξε βάσει ενός αναλυτικού σκεπτικού ότι η καταδίκη του ήταν δίκαιη και δεν αφορούσε επίθεση στην ελευθερία της έκφρασης.

Το 2012 ο Γάλλος stand up κωμικός M'bala M'bala από τη σκηνή ενός κατάμεστου κλαμπ στο Βέλγιο αποκάλεσε τον Χίτλερ «γλυκό παιδί» κι αμφισβήτησε την ύπαρξη θανατηφόρων αερίων στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης αλλά και το Ολοκαύτωμα. Το βελγικό δικαστήριο του επέβαλε πρόστιμο περίπου 9.500 δολαρίων και τον καταδίκασε σε δύο μήνες φυλάκιση για υποκίνηση μίσους. Ο ίδιος άσκησε έφεση αλλά κρίθηκε και πάλι ένοχος κι αναγκάστηκε να εξαγοράσει την ποινή του έναντι αρκετών χιλιάδων δολαρίων.

«Σε ακραίες περιπτώσεις όπως είναι αυτή π.χ., η άρνηση δηλαδή του Ολοκαυτώματος με πρόσχημα την τέχνη», σχολιάζει ο κ. Σωτηρόπουλος, «οι αποφάσεις είναι καταδικαστικές. Στην περίπτωση των Ελλήνων τράπερ το ΕΣΡ οφείλει βέβαια να επικαλεστεί (και να απομαγνητοφωνήσει) συγκεκριμένους στίχους από συγκεκριμένα βίντεο, ώστε να κρίνουμε. Πάντως, σε γενικές γραμμές, μιλάμε για δημιουργούς που έχουν δικό τους στιχουργικό κώδικα και αναφορές σε συγκεκριμένες κουλτούρες. Οσο κι αν μας ενοχλούν αισθητικά ή ηθικά αυτές οι αναφορές είναι κώδικες της τέχνης τους. Και όσα λένε είναι στο πλαίσιο του ρόλου εντός του αφηγηματικού-μυθοπλαστικού πλαισίου κάθε τραγουδιού. Δεν είναι κυριολεκτικός λόγος. Οσο για την προτροπή σε βία, αυτή για να είναι επιλήψιμη πρέπει να διατυπώνεται άμεσα και σαφώς, με προστακτική έγκλιση: κάνε αυτό. Διαφορετικά πρόκειται για κώδικα και όχι λόγος για τέλεση πράξεων» καταλήγει ο κ. Σωτηρόπουλος.