Με έναν εκλογικό γύρο, αλλά δύο εκλογικές φάσεις καταμέτρησης, θα εκλέγονται δημοτικές και περιφερειακές αρχές σύμφωνα με τις προτάσεις που κατέθεσε για την αλλαγή του εκλογικού νόμου στην Τοπική Αυτοδιοίκηση ο υπουργός Εσωτερικών, Θεόδωρος Λιβάνιος, στη χθεσινή έναρξη των εργασιών του ετήσιου τακτικού συνεδρίου της ΚΕΔΕ. Πρόκειται για ένα πρωτοφανές προτεινόμενο εκλογικό σύστημα ελληνικής έμπνευσης, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως «δισταυρία στο ίδιο ψηφοδέλτιο», το οποίο δέχτηκε άμεση κριτική ότι μπορεί να οδηγήσει σε παρασκηνιακές συμφωνίες μεταξύ παρατάξεων. Σε κάθε περίπτωση η κυβέρνηση επιβεβαιώνει ότι όποιες αλλαγές έχει να προτείνει στην Τοπική Αυτοδιοίκηση κινούνται στη λογική της «κατ’ οικονομίαν δημοκρατίας».

Σύμφωνα με τις προτάσεις του υπουργού, οι δημοτικές και περιφερειακές διοικήσεις θα εκλέγονται σε έναν και μόνο γύρο. Θα απαιτείται ποσοστό 50%+1 ψήφο επί των εγκύρων (αντί του 42% που ισχύει σήμερα) για να εκλεγεί μια δημοτική ή περιφερειακή αρχή. Τι γίνεται όμως εάν κανένας συνδυασμός δεν συγκεντρώσει το προαναφερόμενο ποσοστό;

● Στο ίδιο ψηφοδέλτιο ο ψηφοφόρος θα έχει το δικαίωμα δεύτερης επιλογής, δηλαδή δεύτερης ψήφου.

● Ετσι στη φάση της δεύτερης καταμέτρησης, πάντα στην περίπτωση που κανένας δεν συγκεντρώνει το απαιτούμενο ποσοστό του 50%+1 ψήφο, θα «προκρίνονται» οι δύο πρώτοι σε ψήφους συνδυασμοί.

● Στη φάση αυτή οι ψήφοι των συνδυασμών που μένουν εκτός δεύτερης καταμέτρησης θα προστεθούν στις ψήφους των δύο πρώτων συνδυασμών με βάση τις «δεύτερες επιλογές» των ψηφοφόρων τους.

● Νικητής των εκλογών επομένως θα είναι: α) όποιος συνδυασμός έχει εξ αρχής καταγράψει ποσοστό 50%+1 ψήφο ή β) έχει τις περισσότερες ψήφους στη δεύτερη φάση.

Σε καμία περίπτωση το συγκεκριμένο προτεινόμενο σύστημα δεν παραπέμπει στην απλή αναλογική, παρότι ο «πήχης» ανεβαίνει από το 42% στο 50%+1. Ο νικητής των εκλογών θα έχει τουλάχιστον τα 3/5 των εδρών του δημοτικού ή περιφερειακού συμβουλίου (60% δηλαδή των εδρών ή και περισσότερων αν π.χ. καταγράψει ποσοστό 65%, οπότε θα είναι ισόποσες οι έδρες), ενώ το «πλαφόν αποκλεισμού», όπως έχει χαρακτηριστεί το όριο εισόδου 3%, παραμένει ως έχει.

Σε κάθε περίπτωση το προτεινόμενο εκλογικό σύστημα μπορεί να αποδειχθεί ακόμη πιο πλειοψηφικό: η πιθανότητα να κερδίσει τις αυτοδιοικητικές εκλογές μια παράταξη που έχει συγκεντρώσει φερ’ ειπείν ένα ποσοστό της τάξης του 20% και να κατέχει το 60% των εδρών στο συλλογικό αυτοδιοικητικό όργανο μοιάζει ενισχυμένη.

Τα επιχειρήματα που προβάλλει το υπουργείο υπέρ των συγκεκριμένων προτάσεων είναι ότι με τον τρόπο αυτό αφενός αντιμετωπίζεται η μειωμένη συμμετοχή των ψηφοφόρων στον δεύτερο εκλογικό γύρο και αφετέρου εξαλείφεται το οικονομικό κόστος της διενέργειας του δεύτερου εκλογικού γύρου.

Απέναντι στις προτεινόμενες αλλαγές κάθετη ήταν η αντίδραση του προέδρου της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ, Νίκου Παππά, που μίλησε στο συνέδριο της ΚΕΔΕ. «Φανταστείτε το πρόβλημα που θα δημιουργηθεί και το πόσο θα επερωτάται η λαϊκή εντολή αν στην ψήφο α’ επιλογής είχαμε έναν συνδυασμό με 40%».

«Οχι προκαταβολικά»

Σύμφωνα με τον κ. Παππά, με το σημερινό εκλογικό σύστημα προφανώς και προβλέπεται ανατροπή και συμμαχίες εν όψει β’ γύρου, αλλά «αυτά γίνονται μπροστά στα μάτια του λαού. Γίνονται προγραμματικές συμφωνίες και συγκλίσεις και ο λαός κρίνει επ’ αυτών. Δεν γίνονται προκαταβολικά αυτά και με τρόπο ενδεχομένως σκιώδη». «Σε κάθε περίπτωση το πεδίο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι πεδίο ευρύτερων συναινέσεων. Και το προτεινόμενο εκλογικό σύστημα δεν συντείνει προς αυτή την κατεύθυνση» κατέληξε ο κ. Παππάς.

Αν οι παραπάνω αντιδράσεις αφορούν τον πυρήνα των προτεινόμενων αλλαγών, πιθανόν να αναπτυχθεί πιο έντονη κριτική για περαιτέρω προτάσεις. Επικαλούμενος την «επιτυχημένη εισαγωγή της επιστολικής ψήφου» στις ευρωεκλογές του 2024 -οι οποίες, υπενθυμίζεται, έγιναν στη σκιά του σκανδάλου «email-gate» με τη διαρροή προσωπικών δεδομένων χιλιάδων ψηφοφόρων-, ο κ. Λιβάνιος προανήγγειλε την εισαγωγή της προαιρετικής ηλεκτρονικής ψηφοφορίας στις αυτοδιοικητικές εκλογές. Επιπλέον πρότεινε τη διενέργεια τοπικών δημοψηφισμάτων για θέματα αρμοδιότητας των δήμων με αποκλειστικά ηλεκτρονικό τρόπο. Μεταξύ άλλων ο υπουργός πρότεινε:

● Τη δυνατότητα κήρυξης πρόωρων εκλογών σε έναν δήμο ή περιφέρεια. Κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει μόνο εφόσον συμφωνούν τα 4/5 του δημοτικού ή περιφερειακού συμβουλίου και ο δήμαρχος ή περιφερειάρχης και μόνο εντός των 3 πρώτων ετών της 5ετούς αυτοδιοικητικής θητείας (και θα αφορά το υπόλοιπο της «τρέχουσας» θητείας).

● Κατάργηση των δημοτικών ενοτήτων ως εκλογικών περιφερειών –δηλαδή οι δημοτικοί σύμβουλοι θα εκλέγονται ενιαία.

● Μείωση του αριθμού των υποψήφιων συμβούλων σε έως 50% επιπλέον των θέσεων αντί 150% που ισχύει σήμερα. Δηλαδή, ένας συνδυασμός δημοτικών εκλογών σε ένα συμβούλιο 31 μελών αντί για έως 78 υποψηφίους -που μπορούσε να έχει το 2023- θα έχει 47.

● Διεξαγωγή των εκλογών την τελευταία Κυριακή του Νοεμβρίου (αντί την πρώτη Κυριακή του Οκτωβρίου που ισχύει σήμερα).

Τα παραπάνω προτάθηκαν από τον υπουργό ως «βάση διαλόγου» προς το Συνέδριο της ΚΕΔΕ εν όψει της σύνταξης του νέου Ενιαίου Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης. «Τίποτε από αυτά δεν είναι γραμμένο στην πέτρα» σχολίασαν σύνεδροι.

Πάντως στην πλειονότητά τους οι αιρετοί, που δεν ήταν ενήμεροι για τις προτάσεις του υπουργού και κατελήφθησαν από αμηχανία, τονίζουν ότι το βασικό ζήτημα των δήμων αυτή τη στιγμή είναι οικονομικό και όχι οι αλλαγές στο εκλογικό σύστημα. Αν και ο κ. Λιβάνιος προανήγγειλε αύξηση της κρατικής επιχορήγησης (ΚΑΠ: Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι των δήμων) για το 2025 κατά 135 εκατ. ευρώ (αντί 53 εκατ. ευρώ που είχε προβλεφθεί σε πρόσφατο νόμο), υπενθυμίζεται ότι η ΚΕΔΕ έχει ζητήσει 450 εκατ. ευρώ έκτακτη επιχορήγηση για το τρέχον έτος…

«Αντί για λύσεις στα προβλήματα αλλάζουν τον εκλογικό νόμο»

«Για να κρύψει την ευθύνη της για τα αδιέξοδα που προκαλεί σε όλους τους δήμους της Ελλάδας, η κυβέρνηση Μητσοτάκη κατέθεσε, ως πυροτέχνημα στο Συνέδριο της ΚΕΔΕ, πρόταση αλλαγής του εκλογικού νόμου. Την ίδια στιγμή που οι δήμοι της χώρας αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υποστελέχωσης, χρεοκοπούν από το ενεργειακό κόστος, φορτώθηκαν το χαράτσι του φόρου ταφής απορριμμάτων, η κυβέρνηση όχι απλά δεν επιλύει τα προβλήματα αυτά, αλλά φτάνει στο σημείο να ιδιωτικοποιήσει την ύδρευση. Η ισχυρή Αυτοδιοίκηση με πόρους και αρμοδιότητες είναι προϋπόθεση για την κοινωνική συνοχή και την τοπική ανάπτυξη, αλλά και για την αναζωογόνηση της υπαίθρου. Και αυτή είναι στρατηγική επιλογή της επανεκκίνησης του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.».

⇒ Σωκράτης Φάμελλος, υποψήφιος Πρόεδρος Σύριζα Π.Σ.

«Η Ν.Δ. καταφεύγει σε σύστημα Αυστραλίας, επειδή ο β’ γύρος τής γύρισε μπούμερανγκ»

Ο εκλογικός αναλυτής και διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης, Παναγιώτης Κουστένης, αναφέρει στην «Εφ.Συν.» για την πρόταση του υπουργού Εσωτερικών ότι «πρόκειται για μια εναλλακτική μορφή πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος, ουσιαστικά πρόκειται για σύστημα δύο γύρων χωρίς να υπάρχουν δύο γύροι! Παραδοσιακά αυτό το σύστημα χρησιμοποιείται στις βουλευτικές εκλογές στην Αυστραλία πάνω από 90 χρόνια. To πνεύμα αυτής της επιλογής είναι πως δεν χρειάζεται να επικρατήσουν δύο υποψήφιοι και να πάμε σε επόμενο εκλογικό γύρο, όπου θα υπάρχει νέα διαβούλευση, διαπραγματεύσεις και παζάρια. Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει πως ενισχύει τον εξαρτημένο πολυκομματισμό, δηλαδή εκ των πραγμάτων τα κόμματα θα πρέπει να έχουν διαμορφώσει μια συμμαχία μεταξύ τους πριν από τις εκλογές. Εκτός αν δεν την έχουν διαμορφώσει και εκεί πέρα αφήνεις -υποτίθεται- τον ψηφοφόρο να πάρει την απόφαση».

Ως προς τις προθέσεις της κυβέρνησης, ο Π. Κουστένης σημειώνει ότι «αυτό που αντιλαμβάνομαι είναι ότι η Ν.Δ., επειδή πολιτικά είναι σχετικά απομονωμένη, εννοώ ότι δεν είναι εύκολο να κάνει συμμαχίες με άλλα κόμματα, όπως φάνηκε στις προηγούμενες αυτοδιοικητικές εκλογές όπου πήγε πολύ καλά μόνο στον πρώτο γύρο, τώρα θέλει να αποφύγει τον δεύτερο γύρο που της γύρισε μπούμερανγκ. Αρα φαίνεται ότι προσπαθεί να αποφύγει αυτό το στάδιο του β’ γύρου, ο οποίος μπορεί να οδηγήσει σε αντικυβερνητικές συμμαχίες, όπως είδαμε στην Αθήνα, τη Θεσσαλία και αλλού».

Στην ερώτηση αν οι υποψήφιοι από τα μικρότερα κόμματα με αυτό το σύστημα υποβαθμίζονται, ο κ. Κουστένης υπογραμμίζει πως «αυτό δεν ισχύει. Μπορεί να είναι περίεργο, καινοφανές και πρωτότυπο για την Ελλάδα, όμως σε ένα τυπικό πλειοψηφικό ο μικρός ούτως ή άλλως χάνει γιατί ο ψηφοφόρος σκέφτεται «ας μην τον ψηφίσω γιατί δεν έχει δυνατότητες να μπει στον δεύτερο γύρο». Τώρα σου δίνει τη δυνατότητα να ψηφίσεις το μικρό κόμμα και να βάλεις το μεγάλο που θέλεις δεύτερη προτίμηση. Αρα σου δίνει έναν παραπάνω βαθμό ελευθερίας θεωρητικά».

Το σύστημα που πρότεινε ο υπουργός Εσωτερικών ονομάζεται άμεση επαναληπτική ψηφοφορία (instant run-off), έχει αγγλοσαξονικές καταβολές και έχει πολλούς επικριτές και υπέρμαχους. Η άμεση επαναληπτική ψηφοφορία (IRV) είναι ένας τύπος μεθόδου ψηφοφορίας σε εκλογές όπου οι ψηφοφόροι κατατάσσουν τους υποψηφίους και επιλέγεται ένας νικητής. Η IRV αναφέρεται συνήθως ως «ranked-choice voting» στις Ηνωμένες Πολιτείες, «preferential voting» στην Αυστραλία και εναλλακτική ψήφος (alternative vote) στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Το συγκεκριμένο σύστημα με παραλλαγές χρησιμοποιείται για την εκλογή των μελών της Βουλής των Αντιπροσώπων της Αυστραλίας, κάποιων Πολιτειών (Mέιν, Αλάσκα), πόλεων και Κομητειών των ΗΠΑ, του Εθνικού Κοινοβουλίου της Παπούα Νέας Γουινέας, καθώς και του προέδρου της Ινδίας, του προέδρου της Ιρλανδίας και του προέδρου της Σρι Λάνκα.

Κώστας Ζαφειρόπουλος

Αυτοδιοικητικοί παράγοντες σχολιάζουν

⇒ Επιμέλεια: Μ.-Α. Κωνσταντόπουλος

Για αιφνιδιασμό με τον προτεινόμενο εκλογικό νόμο και μία «τεχνητή» στροφή από τα πραγματικά προβλήματα της τοπικής αυτοδιοίκησης έκαναν λόγο στην «Εφ.Συν.» δήμαρχοι που σχολίασαν τη «βόμβα» Λιβάνιου στο συνέδριο. Σε παρόμοιο μήκος κύματος βρίσκεται και η ανάρτηση του επικεφαλής της «Ανοιχτής Πόλης», Κώστα Ζαχαριάδη.

«Δεν λύνει τα προβλήματα της τοπικής αυτοδιοίκησης»

Για πολλοστή φορά η κεντρική κυβέρνηση, ανεξαρτήτως κόμματος, επιλέγει το ανώτατο όργανο των αιρετών της χώρας να συζητά ξανά για το εκλογικό σύστημα αντί να συζητά τα θέματα της αυτοδιοίκησης, τα θέματα της θεσμικής, οικονομικής και διοικητικής αυτοτέλειας, της αποκέντρωσης, των αρμοδιοτήτων, τα οποία είναι τα σοβαρά θέματα. Αντί να συζητάμε για το πώς μπορεί να λειτουργήσει η αυτοδιοίκηση ως εργαλείο ανάπτυξης της χώρας, συζητάμε ξανά το εκλογικό σύστημα. Εδώ οι δήμοι από οικονομική άποψη δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν διάφορα κόστη και ξανασυζητάμε πώς θα βγαίνουν οι δήμαρχοι. Το κεντρικό κράτος ασχολείται με την τοπική αυτοδιοίκηση ένα μήνα πριν από τις εκλογές και μία εβδομάδα μετά. Αυτή είναι η αντιμετώπιση του κεντρικού κράτους για την αυτοδιοίκηση. Είναι τραγωδία.

Σίμος Ρούσσος, δήμαρχος Χαλανδρίου

«Δεν υπάρχει πουθενά αλλού τέτοιο εκλογικό σύστημα»

Είναι κάτι τελείως καινούργιο που μάθαμε όπως το παρουσίασε ο υπουργός Εσωτερικών στην τοποθέτησή του το μεσημέρι. Το υποδεχόμαστε με μεγάλη επιφύλαξη, γιατί δεν υπάρχει κάποιο αντίστοιχο σύστημα δοκιμασμένο στη διεθνή τοπική αυτοδιοίκηση. Δεν υπάρχει πουθενά αυτό το σύστημα, είναι a la greca. Αυτό που είπαμε είναι ότι θέλει πολύ μεγάλη προσοχή και δεν παίζουμε με αυτά τα πράγματα, πρέπει να τα δοκιμάσουμε, πρέπει να δούμε διάφορα σενάρια σε επίπεδο δοκιμής, πώς θα λειτουργήσει. Εχει κάποιες ατέλειες, π.χ. εάν χάσει κάποιος δήμαρχος την πλειοψηφία, κάνει ξανά εκλογές, αυτό αρχίζει από μόνο του το αλισβερίσι κατά τη διάρκεια της θητείας μέσα στα δημοτικά συμβούλια. Η συμπολίτευση θα διχοτομείται και θα τριχοτομείται πολύ εύκολα πλέον με αυτή τη δυνατότητα. Θέλει πολλή μελέτη για να μην ακρωτηριαστούμε μόνοι μας στην αυτοδιοίκηση. Με το που κατατέθηκε αυτή η πρόταση, στιγμιαία άλλαξε η ατζέντα του συνεδρίου. Αντί να μιλάμε πώς θα διασώσουμε τους δήμους στα οικονομικά τους, στα θεσμικά τους, στα οργανωτικά τους, ξαφνικά μπαίνει ένα τέτοιο θέμα το οποίο αποπροσανατολίζει το συνέδριο, σε λάθος χρόνο, με λάθος τρόπο. Δεν το ήξερε κανείς, ούτε από την πλειοψηφία ούτε το προεδρείο ούτε ο πρόεδρος.

Γρηγόρης Κωνσταντέλλος, δήμαρχος Βάρης - Βούλας - Βουλιαγμένης

«Αποπροσανατολισμός και κυβερνητικός πόνος για την ήττα στην Αθήνα»

Για μια πρόταση που λειτουργεί απολύτως αποπροσανατολιστικά και αντικαθιστά νόμο που εισηγήθηκε πρόσφατα η κυβέρνηση 4 ολόκληρα χρόνια πριν από τις αυτοδιοικητικές εκλογές έκανε λόγο χθες και ο δημοτικός σύμβουλος της και μέλος της Π.Γ. του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., Κώστας Ζαχαριάδης. Με ανάρτησή του στο X αναφέρει ότι «η πρόταση για ένα μπερδεμένο εκλογικό σύστημα multiple choice δημιουργεί συνθήκες αδιαφάνειας και πολιτικού τεμαχισμού των πολιτικών χώρων που κατέρχονται σε εκλογές και ψηφίζονται από τους πολίτες. Η πρόταση Λιβάνιου πολλαπλασιάζει τα φαινόμενα πολιτικής εισπήδησης και αδιαφανούς συναλλαγής για οικοδόμηση νέας πλειοψηφίας στα Δημοτικά Συμβούλια την επόμενη μέρα των εκλογών. Τελικά ο εκλογικός νόμος Βορίδη - Μητσοτάκη δεν ήταν μακράς πνοής. Αντικαθίσταται από την ίδια κυβέρνηση την επόμενη χρονιά των αυτοδιοικητικών εκλογών, τέσσερα χρόνια πριν τις επόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές τον Οκτώβρη του 2028. Μάλλον τους πόνεσε πολύ η ήττα στην Αθήνα.

Ανάρτηση Κώστα Ζαχαριάδη, δημοτικός σύμβουλος της «Ανοιχτής Πόλης»)