Ενώ ορισμένες χώρες στην Ευρώπη, μεταξύ άλλων η Γερμανία, η Δανία και η Σουηδία, έχουν αρχίσει να εισάγουν το Διαδίκτυο στα κελιά, στα σωφρονιστικά καταστήματα της Ελλάδας και της Ισπανίας ο χρόνος μοιάζει να έχει παγώσει στη δεκαετία του 1980. Ειδικά στην Ελλάδα, μπορεί να προβλέπεται η δυνατότητα ηλεκτρονικών τηλεκλήσεων (με τεχνολογία τηλεφωνίας ίντερνετ - VοIP), όμως η χρήση τους είναι περιορισμένη, ενώ τα κινητά τηλέφωνα απαγορεύονται διά ροπάλου – όσο κι αν η χρήση τους ανθεί στην παράνομη αγορά.
Εποχή τηλεκάρτας
Στις ελληνικές φυλακές ισχύουν δυο παράλληλες πραγματικότητες. Οπως μας επιβεβαίωσε η γενική γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη (στο οποίο μεταφέρθηκαν οι σχετικές αρμοδιότητες από το υπουργείο Δικαιοσύνης το 2019, επί κυβέρνησης Μητσοτάκη), τα κινητά τηλέφωνα είναι απαγορευμένο είδος. Ο κρατούμενος μπορεί να επικοινωνεί με τον έξω κόσμο μόνο μέσω κοινόχρηστου σταθερού τηλεφώνου, που βρίσκεται σε «οπτικά ελεγχόμενο χώρο του καταστήματος».
Στην πραγματικότητα, τα απαγορευμένα κινητά είναι αναπόσπαστο μέρος της υπόγειας οικονομίας των φυλακών, με ταρίφα αγοραπωλησίας ανάλογη με τη δυσκολία εισαγωγής τους στο ίδρυμα. Οσο για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, επιτρέπεται «η ελεγχόμενη πρόσβαση στο Διαδίκτυο για τις ανάγκες εκπαιδευόμενων κρατουμένων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης». Μάλιστα ο ισχύων κανονισμός λειτουργίας των φυλακών, εκτός από τα κινητά τηλέφωνα, απαγορεύει μια σειρά από συσκευές, οι περισσότερες εκ των οποίων ανήκουν πλέον στο παρελθόν: «Ραδιοκασετόφωνα, κασετόφωνα, μηχανήματα ψηφιακού ήχου εκτός ραδιοφώνου, μικροϋπολογιστές, ηλεκτρονικά παιχνίδια, ηλεκτρονικές ατζέντες». Η χρήση και κατοχή τους τιμωρείται με πειθαρχικές ποινές και η απαγόρευσή τους διασφαλίζεται «μέσω της διενέργειας ελέγχων που πραγματοποιούνται ανελλιπώς σε εισερχόμενα πρόσωπα, είδη και οχήματα στα Σωφρονιστικά Καταστήματα, καθώς και με τακτικές και έκτακτες έρευνες που διεξάγονται σε όλους του χώρους κράτησης και σε κοινόχρηστους ή άλλους χώρους των Καταστημάτων».
Ο Τάσος Θεοφίλου, πρώην κρατούμενος, έχει γράψει βιβλία και άρθρα για τα θέματα των φυλακών – μεταξύ άλλων και για τη χρήση κινητών τηλεφώνων εντός των σωφρονιστικών καταστημάτων. Αποφυλακίστηκε το 2017, μετά από 5 χρόνια εγκλεισμού, για κατηγορίες από τις οποίες απαλλάχθηκε με αμετάκλητη αθωωτική απόφαση. Εχοντας επικοινωνία με κρατούμενους γνωρίζει, ώς έναν βαθμό, την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στις φυλακές, η οποία, όπως μας λέει, έχει χειροτερεύσει με ραγδαίο ρυθμό την τελευταία διετία:
«Στο θέμα του ίντερνετ όμως και των κινητών, δεν θεωρώ ότι έχει αλλάξει κάτι σοβαρά. Μέχρι τη δεκαετία του 1990 δεν υπήρχε πρόσβαση των κρατουμένων ούτε καν σε σταθερό τηλέφωνο με τηλεκάρτα. Για να πάρουν οι κρατούμενοι στο σταθερό τηλέφωνο έπρεπε να πάνε στο αρχιφυλακείο, να μιλάνε στην τηλεφωνική γραμμή και να τους ακούει από την άλλη γραμμή η κοινωνική υπηρεσία. Το τηλέφωνο ήταν ένα προνόμιο το οποίο δινόταν σε κάποιους υπό προϋποθέσεις. Κινητά τηλέφωνα στην Ελλάδα υπάρχουν από τη δεκαετία του ’90 και ακόμα δεν έχουν επιτραπεί, το οποίο είναι αρκετά αναντίστοιχο με την εποχή μας. Θα έπρεπε να υπάρχει μια πρόβλεψη να τα επιτρέψουν εδώ και αρκετά χρόνια», δηλώνει στην «Εφ.Συν.».
«Ημι-απαγόρευση»
Παρά τις απαγορεύσεις θεωρεί ότι «στη φυλακή όποιος έχει χρήματα να αγοράσει κινητό, το αγοράζει. Ειδικά στον Κορυδαλλό η χρήση του είναι διαδεδομένη. Υπάρχουν πειθαρχικές ποινές, αλλά στον Κορυδαλλό ακόμα και να σε δει ένας υπάλληλος με κινητό δεν θα το κάνει εύκολα θέμα. Σε κλειστές φυλακές τα πράγματα είναι διαφορετικά. Στον Δομοκό όσο ήμουν, σε όλη τη φυλακή δεν πρέπει να είχαν κινητό πάνω από 30 άνθρωποι – σε έναν πληθυσμό 600 ατόμων, ένα ελάχιστο ποσοστό, ούτε 5%. Στην πτέρυγα που ήμουν δεν είχε κινητό ούτε ένας. Σε μια άλλη πτέρυγα VIP, κινητό είχαν έξι με εφτά άτομα, από τους 60· στις αλβανικές πτέρυγες υπήρχε ένα αντίστοιχο ποσοστό και στις υπόλοιπες μηδέν».
Σύμφωνα με την εμπειρία του, η «ταρίφα» για εισαγωγή κινητού στη φυλακή μπορεί να είναι από 200 ευρώ στις εύκολες περιπτώσεις έως 2.000 ευρώ σε φυλακές υψίστης ασφαλείας. Ο ίδιος θεωρεί ότι σε φυλακές με υπερπληθυσμό, όπως ο Κορυδαλλός, υπάρχει μια κατάσταση «ημι-απαγόρευσης», που λειτουργεί και ως τρόπος ελέγχου. «Είναι σαν να λένε “ξέρω ότι έχεις κινητό, στο αφήνω, αλλά αν μου κάνεις λίγο τον δύσκολο, θα στο πάρω και θα πας και πειθαρχικό. Οπότε κάτσε ήσυχος”».
Σε φυλακές που δεν υπάρχει πρόσβαση στα παράνομα κινητά, η επικοινωνία με τις τηλεκάρτες είναι πανάκριβη. Μια τηλεκάρτα 10 ευρώ αντιστοιχεί σε μία με μιάμιση ώρα ομιλίας σε σταθερό τηλέφωνο και 10 με 15 λεπτά σε κινητό. Τα περισσότερα χρήματα που ξοδεύει ένας κρατούμενος σε μια τέτοια φυλακή είναι σε τηλεκάρτες. Το άλλο πρόβλημα είναι ότι τα περισσότερα καρτοτηλέφωνα, σε φυλακές όπως του Κορυδαλλού, είναι συχνά σπασμένα και εκτός λειτουργίας. Οπότε η στροφή στην «παρανομία» του κινητού είναι εκ των πραγμάτων μονόδρομος.
Τι ισχύει στην Ευρώπη
Επιτρέπεται
Ηνωμένο Βασίλειο: οι φυλακισμένοι μπορούν να έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο μόνο σε εποπτευόμενο περιβάλλον και για σκοπούς αποκατάστασης.
Ιρλανδία: ένας κρατούμενος μπορεί να υποβάλει αίτηση για πρόσβαση στο Διαδίκτυο μέσω συνέντευξης. Ο δεσμοφύλακας θα ζητήσει έναν μοναδικό κωδικό σύνδεσης για τον κρατούμενο ώστε να του επιτραπεί η πρόσβαση. Ολες αυτές οι αιτήσεις θα πρέπει να κοινοποιούνται σε αντίγραφο στον διοικητή.
Πολωνία: η διοίκηση των φυλακών παρέχει πρόσβαση στο Διαδίκτυο στις περισσότερες εγκαταστάσεις. Οι κρατούμενοι έχουν πρόσβαση σε ορισμένους δικτυακούς τόπους, αν και ορισμένοι παραμένουν απρόσιτοι.
Γερμανία: η Γερμανία έχει βάλει στόχο να γίνει το πρώτο κράτος που θα ψηφιοποιήσει το σωφρονιστικό σύστημά της. Οι Αρχές το ονόμασαν «επανακοινωνικοποίηση μέσω ψηφιοποίησης».
Ελβετία: πρόσφατη απόφαση του Ομοσπονδιακού Ανώτατου Δικαστηρίου ορίζει ότι στους κρατούμενους πρέπει να παρέχεται πρόσβαση στο Διαδίκτυο
Λιθουανία: το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) αποφάσισε ότι οι Λιθουανοί κρατούμενοι πρέπει να έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Η απόφαση αυτή έρχεται μετά την «άδικη» άρνηση πρόσβασης στο Διαδίκτυο σε φυλακισμένο Λιθουανό
Σουηδία: οι Σουηδοί κρατούμενοι φυλακών μπορούν να έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο μέσω έξυπνων τηλεοράσεων (smart tv)
Υπό προϋποθέσεις
Ιταλία: σε ορισμένες εγκαταστάσεις είναι δυνατή η πρόσβαση στο Διαδίκτυο για την αποστολή ηλεκτρονικών μηνυμάτων, τη διεξαγωγή συνεντεύξεων μέσω τηλεδιάσκεψης ή για πανεπιστημιακές σπουδές
Βέλγιο: τα κελιά τριών φυλακών (Beveren, Leuze και Marche-en-Famenne) διαθέτουν ένα σύστημα που ονομάζεται Prison Cloud και επιτρέπει την πρόσβαση σε ένα εσωτερικό δίκτυο. Κάθε κρατούμενος με σύνδεση μπορεί να ζητήσει πρόσβαση σε συγκεκριμένους ιστότοπους για να παρακολουθήσει, για παράδειγμα, διαδικτυακά μαθήματα. Αναμένεται ότι τελικά όλα τα ιδρύματα θα έχουν εσωτερική σύνδεση
Φινλανδία: περιορισμένη πρόσβαση στο Διαδίκτυο μέσω μιας λίστας εγκεκριμένων ιστότοπων, όπως το Moodle (για online σπουδές), ένας ιστότοπος για online αγορές και άλλοι επιλεγμένοι ιστότοποι που υποστηρίζουν την αποκατάσταση και τη διαχείριση των καθημερινών υποθέσεων, όπως προγράμματα ψυχικής υγείας και υλικό αυτοβοήθειας
Ισλανδία: οι κρατούμενοι σε φυλακές ανοιχτού περιβάλλοντος έχουν περιορισμένη πρόσβαση στο Διαδίκτυο (απαγορεύεται η χρήση ιστότοπων κοινωνικής δικτύωσης και η πορνογραφία) και η δραστηριότητα περιήγησής τους καταγράφεται. Σε όσους βρίσκονται σε άλλους τύπους φυλακών απαγορεύεται η χρήση του, αλλά χρησιμοποιούν άλλες μεθόδους και οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι το παραβλέπουν ευγενικά, εφόσον η φυλακή δεν λαμβάνει καταγγελίες για απειλητική ή προσβλητική διαδικτυακή συμπεριφορά
Δανία: πολλοί κρατούμενοι στη Δανία μπορούν να έχουν απεριόριστη πρόσβαση στο Διαδίκτυο χωρίς καμία επίβλεψη για ορισμένα, περιορισμένα χρονικά διαστήματα. Η συντριπτική πλειονότητα των αδειών αυτών χορηγείται σε κρατούμενους σε ανοιχτές φυλακές
Νορβηγία: οι φυλακές υψίστης ασφαλείας δεν επιτρέπουν τη χρήση κινητών τηλεφώνων, ενώ οι φυλακές μέσης και χαμηλής ασφαλείας την επιτρέπουν. Ολες οι φυλακές έχουν περιορισμένη πρόσβαση στο Διαδίκτυο και οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης απαγορεύονται.
Επιπλέον, όλες οι δραστηριότητές τους μπορούν να παρακολουθούνται. Πρόκειται για μια παρόμοια πολιτική με τις ανοιχτές φυλακές της Ισλανδίας, αλλά επιτρέπει σε όλους τους κρατούμενους να έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο, εφόσον συμπεριφέρονται σωστά
Αυστρία: σε αρκετές φυλακές υλοποιείται η «εξ αποστάσεως μάθηση για τους κρατουμένους». Οι φυλακές αυτές είναι εξοπλισμένες με σταθμούς εργασίας υπολογιστών για τηλεκπαίδευση μέσω κεντρικού διακομιστή
Γαλλία: απαγορεύεται, αλλά... Ο γενικός επιθεωρητής Φυλακών εξέδωσε σύσταση υπέρ της πρόσβασης στο Διαδίκτυο: «Οταν οι κρατούμενοι δεν έχουν επαφή με την ψηφιακή τεχνολογία και το Διαδίκτυο, αυτό τους εμποδίζει να ασκήσουν πολλά από τα δικαιώματά τους. Δεν μπορούν να επισκεφθούν νομικούς ιστότοπους ή ιστότοπους για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ούτε καν εκείνους των δικών τους δικηγόρων για να προετοιμάσουν την υπεράσπισή τους. Δεν υπάρχει νόμος που να επιβάλλει στους κρατούμενους να στερούνται κάθε πρόσβαση στο Διαδίκτυο»
Ποιον εξυπηρετεί η διπλή λογική της απαγόρευσης από τη μία και της «ανοχής» έναντι ανταλλάγματος από την άλλη;
«Η απαγόρευση του κινητού στις φυλακές συμβάλλει στην ανάπτυξη μιας μεγάλης παράνομης αγοράς». Ο Νίκος Κουλούρης είναι καθηγητής σωφρονιστικής πολιτικής στο τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης του Εγκλήματος και του Κοινωνικού Ελέγχου. Ο ίδιος μας εξηγεί ότι «στην Ελλάδα, στη λεγόμενη σωφρονιστική νομοθεσία του 1999 και σε επίπεδο διακηρύξεων, αναγνωρίζεται η σημασία της επικοινωνίας των κρατουμένων με το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον σε ό,τι αφορά τόσο την ομαλή διαβίωσή τους στις φυλακές όσο και την ταχύτερη προσαρμογή τους στην κοινωνική ζωή μετά την αποφυλάκισή τους. Ταυτόχρονα, όμως, και σε αντίθετη κατεύθυνση, εισάγονται διάφοροι περιορισμοί και απαγορεύσεις στο όνομα της ασφάλειας των φυλακών και του ελέγχου των κοινωνικών επαφών των κρατουμένων, ώστε να αποφεύγονται πιθανές “δυσμενείς (εγκληματογόνες) επιδράσεις” που μπορεί να ασκούνται στους ίδιους από αυτό το περιβάλλον».
Οπως μας λέει, στο πλαίσιο της επικοινωνίας με το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον εντάχθηκε τα τελευταία χρόνια και θεσμοθετήθηκε πρόσφατα, με τον Ν. 4985/2022, η επικοινωνία μέσω εγκατεστημένων στις φυλακές ηλεκτρονικών υπολογιστών. Πρόκειται για τα «ηλεκτρονικά επισκεπτήρια», που προσφέρουν υπό προϋποθέσεις τη δυνατότητα σε κρατούμενους που δεν δέχονται επισκεπτήρια με φυσική παρουσία λόγω της μεγάλης απόστασης του τόπου διαμονής των οικείων τους από τη φυλακή και της οικονομικής αδυναμίας τους να μετακινηθούν. «Πρόκειται για έναν εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας που, πάντως, εξακολουθεί να αναφέρεται σε παρωχημένους τρόπους επικοινωνίας, όπως τη χρήση καρτοτηλεφώνου και την ανταλλαγή τηλεγραφημάτων, και να απαγορεύει τη χρήση του πιο διαδεδομένου μέσου επικοινωνίας, του κινητού τηλεφώνου», σημειώνει ο κ. Κουλούρης.
Ως προς τη χρήση κινητού, ο καθηγητής του ΔΠΘ μας λέει ότι «οι ανακοινώσεις των αρμόδιων αρχών, η σχετική ειδησεογραφία και ο μικρός αριθμός επιστημονικών ερευνών δείχνουν ότι, παρά την απαγόρευση, στις φυλακές υπάρχει μεγάλη διάδοση των συσκευών κινητής τηλεφωνίας και γίνεται χρήση τους σε ευρεία κλίμακα, ακόμη και ενώπιον του προσωπικού που είναι επιφορτισμένο με την επίβλεψη των κρατουμένων και την τήρηση των απαγορευτικών ποινικών και πειθαρχικών νόμων και κανονισμών».
Ο ίδιος θεωρεί ότι «πρόκειται για μια απαγόρευση που προβάλλεται μεν ότι ικανοποιεί ανάγκες ευταξίας και ασφάλειας των φυλακών και εμποδίζει συνεννοήσεις και επαφές οργανωμένων εγκληματικών δικτύων που δρουν εντός και εκτός αυτών, αλλά επί της ουσίας συμβάλλει στην εμφάνιση και ανάπτυξη μιας μεγάλης παράνομης αγοράς, μιας υπόγειας οικονομίας στο πλαίσιο της οποίας διακινούνται μεγάλα ποσά, καλλιεργούνται φαινόμενα διαφθοράς [...] και ενισχύονται σχέσεις επιρροής, εκμετάλλευσης και ανισότητας μεταξύ των κρατουμένων. Ετσι, ένα φαινόμενο που τίθεται στον χώρο της παρανομίας καθίσταται συστημική λειτουργία που ευνοεί τον εγκληματοπροκλητικό και όχι τον (όποιο) σωφρονιστικό χαρακτήρα της φυλακής».
Μια εναλλακτική λύση θα μπορούσε να είναι «η ελεγχόμενη διάθεση συσκευών κινητής τηλεφωνίας με ρυθμίσεις που θα επιτρέπουν τη χρήση τους για εξυπηρέτηση των σκοπών που είναι θεσμικά αποδεκτοί. Ετσι μπορεί να επέλθει και ένα σημαντικό πλήγμα στην υπόγεια οικονομία των φυλακών και στις εξαιρετικά ζημιογόνες προεκτάσεις της, αφού θα περιοριστούν οι ανάγκες πολλών κρατουμένων για προσφυγή στην παράνομη αγορά των συσκευών κινητής τηλεφωνίας».
Ο ίδιος καταλήγει ότι «συνολικά, ο σωφρονιστικός νομοθέτης και οι διοικούντες το σωφρονιστικό σύστημα στην Ελλάδα παραμένουν ιδιαίτερα επιφυλακτικοί σε ό,τι αφορά την αξιοποίηση τεχνολογικών εφαρμογών που είναι πλέον συνυφασμένες με την καθημερινότητα σχεδόν του συνόλου του πληθυσμού, θεωρώντας ότι αυτές μπορεί να δημιουργούν ρωγμές στην ασφάλεια των φυλακών καθώς προσφέρουν ευκαιρίες αθέμιτων συνεννοήσεων και κατάχρησης δικαιωμάτων των κρατουμένων. Ετσι, όμως, αγνοούν ή υποβαθμίζουν ότι οι διέξοδοι που προσφέρει η διεύρυνση τόσο της επικοινωνίας όσο και της εκπαίδευσης και των λοιπών δραστηριοτήτων με τις οποίες συγκλίνουν οι συνθήκες στέρησης της ελευθερίας με τις συνθήκες της κοινωνικής ζωής ενισχύουν τις θετικές προσδοκίες και τις προοπτικές των κρατουμένων όσο βρίσκονται στις φυλακές και μετά την απόλυσή τους από αυτές».
«Στην προσπάθεια επιτυχημένης επανένταξης του κρατούμενου συμβάλλει η μη διακοπή των κοινωνικών του δεσμών»
⇒ Η εγκληματολόγος διδάκτορας του ΔΠΘ Σοφία Σπυρέα μιλάει στην «Εφ.Συν.» για τα συμπεράσματα της έρευνάς της σε δύο σωφρονιστικά ιδρύματα
Η Σοφία Σπυρέα είναι εγκληματολόγος, διδάκτορας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Η διατριβή της με θέμα «Κοινωνική Τάξη και Εμπειρία της Φυλακής: Μια εγκληματολογική προσέγγιση» (2021) βασίστηκε σε ενδελεχή έρευνα πεδίου σε δύο σωφρονιστικά ιδρύματα της Ελλάδας, με διαφορετικό χαρακτήρα το καθένα. Δεν κατονομάζονται, αλλά από τα συμφραζόμενα ο αναγνώστης μπορεί να καταλάβει ότι το πρώτο είναι μία από τις μεγαλύτερες σε πληθυσμό φυλακές της χώρας, εντός αστικού ιστού, και η δεύτερη απομακρυσμένη φυλακή στην περιφέρεια, με πολύ πιο αυστηρές συνθήκες κράτησης.
Το δείγμα που μελέτησε είναι αρκετά εκτεταμένο και περιλαμβάνει 121 προσωπικές συνεντεύξεις με κρατούμενους και 66 συνεντεύξεις με μέλη του προσωπικού. «Δεν θεωρώ ότι υπάρχει ανοχή γενικά στις φυλακές σε ό,τι αφορά τα κινητά τηλέφωνα. Τουναντίον, τα πειθαρχικά παραπτώματα αυτής της κατηγορίας, για κατοχή και χρήση κινητού τηλεφώνου, που οδηγούνται ενώπιον του πειθαρχικού συμβουλίου είναι αρκετά για να μας πείσουν ότι δεν περνάει απαρατήρητη σαν συμπεριφορά», δηλώνει στην «Εφ.Συν.».
Σε ό,τι αφορά τα δικαιώματα των κρατουμένων για την επικοινωνία, η κ. Σπυρέα μάς λέει ότι «είναι επιστημονικά επιβεβαιωμένο ότι στην προσπάθεια επιτυχημένης επανένταξης του κρατούμενου συμβάλλει η μη διακοπή των κοινωνικών του δεσμών. Ο “κοινωνικός θάνατος” του κρατούμενου μόνο να τον βλάψει μπορεί».
Ως προς τη νομική κάλυψη του δικαιώματος στην επικοινωνία, πέρα από τους παραδοσιακούς τρόπους που προέβλεπε ο νομοθέτης (επισκεπτήρια, αλληλογραφία, τηλέφωνο), με την τροποποίηση του σωφρονιστικού κώδικα προβλέπεται ηλεκτρονική επικοινωνία μέσω εγκατεστημένων στο σωφρονιστικό κατάστημα ηλεκτρονικών υπολογιστών. Ωστόσο, η πρόσφατη έκθεση του 2022 της CPT (Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης) διαπίστωσε ότι η υπηρεσία VoIP (Voice Internet Protocol), που είναι η υπηρεσία για τηλεφωνήματα μέσω γραμμής ίντερνετ, είναι πολύ περιορισμένη.
Η κατοχή και η χρήση κινητού είναι πειθαρχικό παράπτωμα Α' κατηγορίας. Εχει αναβαθμιστεί στα ιδιαίτερης βαρύτητας παραπτώματα. Εγείρει πειθαρχικές ποινές από μία έως δέκα ημέρες επιπλέον κράτηση, μεταγωγή, στέρηση δυνατότητας συμμετοχής σε εργασίες και σε προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης ή από 50 έως 100 βαθμούς ποινής.
«Οσον αφορά την ύπαρξη κινητών τηλεφώνων, είναι μια αλήθεια ότι συχνά εντοπίζονται εντός φυλακών και γι’ αυτό και προβλέπονται στα πειθαρχικά. Είναι γεγονός ότι η κατοχή κινητών τηλεφώνων σχετίζεται με την υπόγεια οικονομία της φυλακής. Κατά τη γνώμη μου, αυτό γίνεται με δύο τρόπους: το προφανές είναι πως τα κινητά τηλέφωνα αποτελούν αντικείμενο αγοραπωλησίας. Δεύτερον, είναι αντικείμενο μέσω του οποίου οι κρατούμενοι που δεν έχουν ούτε τα στοιχειώδη αντλούν χρήματα. Το να διατηρείς στο κελί σου το κινητό ενός άλλου κρατούμενου, οι λεγόμενες “καβάτζες”, αποτελούν από τις λίγες “εργασίες” που προσφέρονται για την κατώτερη τάξη των φυλακών, γι’ αυτούς που δεν μπορούν να καλύψουν ούτε τις πιο βασικές τους ανάγκες χωρίς τη συνδρομή της υπηρεσίας. Στη δική μου έρευνα φάνηκε ότι υπάρχουν άτομα τα οποία, βρισκόμενα είτε σε συνθήκες ανάγκης είτε φόβου, παρείχαν τέτοιες υπηρεσίες προσωρινής αποθήκευσης».
Θα μπορούσε να βρεθεί μια πιο ρεαλιστική λύση για την επικοινωνία των κρατουμένων με τον έξω κόσμο; «Κατ’ αρχάς θεωρώ ότι η αύξηση των εναλλακτικών της φυλάκισης ποινών λύνει ουσιωδώς το πρόβλημα. Πέραν αυτού και αν θεωρήσουμε δεδομένο τον εγκλεισμό του κρατούμενου στη φυλακή, προσωπικά θα πρότεινα την ευρεία χρήση της υπηρεσίας VoIP. Σημειώστε, όμως, ότι η επικοινωνία αυτή θα πρέπει να γίνεται επικουρικά στα επισκεπτήρια, όχι να τα υποκαθιστά. Εναλλακτικά, και επανέρχομαι στην κατώτερη τάξη της φυλακής, στους ανθρώπους που δεν έχουν ούτε τα απαραίτητα θα μπορούσε να παρέχεται η δυνατότητα, σε κρατούμενους με αποδεδειγμένη οικονομική αδυναμία, να πραγματοποιούν δωρεάν τηλεφωνικές έστω κλήσεις, από τηλέφωνα που προορίζονται για υπαλληλική χρήση», απαντά η κ. Σπυρέα. «Το να μπορεί ο κρατούμενος να επικοινωνήσει με τους οικείους του είναι δικαίωμα και όχι δυνατότητα. Είναι μία από τις σοβαρότερες γέφυρες με τον έξω κόσμο και συμβάλλει καθοριστικά στην επανένταξή του. Η διάρρηξη των κοινωνικών δεσμών του κρατούμενου σαμποτάρει την προσπάθεια επανένταξης, που αποτελεί έναν βασικό στόχο της φυλάκισης», καταλήγει.
Στην Ισπανία το ρολόι σταμάτησε στο 1970
⇒ Με σωφρονιστικό κώδικα του 1979 και κανονισμούς με βασιλικό διάταγμα του 1996, όταν δεν υπήρχε Διαδίκτυο, οι φυλακισμένοι στη χώρα της Ιβηρικής ζουν τον δικό τους... Μεσαίωνα
Οι κρατούμενοι στην Ισπανία δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούν κινητά τηλέφωνα, υπολογιστές ή οποιαδήποτε άλλη ηλεκτρονική συσκευή. Η εφημερίδα El Confidencial επικοινώνησε με σωφρονιστικά ιδρύματα και επιβεβαιώνουν ότι η μόνη επαφή των κρατουμένων με την τεχνολογία γίνεται μέσω μαθημάτων «αυτοματισμού γραφείου», όπου διδάσκονται το Microsoft Office και το Word σε λειτουργικά συστήματα Windows 98 – προγράμματα που σήμερα είναι σχεδόν «προϊστορικά». Ωστόσο, άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως η Γερμανία, έχουν αρχίσει πρόσφατα να φέρνουν το Διαδίκτυο σε ορισμένα κελιά φυλακών.
Το πρόβλημα στην Ισπανία είναι ότι η νομοθεσία δεν έχει συμβαδίσει με την τεχνολογία. Ο σωφρονιστικός κώδικας χρονολογείται από το 1979. Και το βασιλικό διάταγμα με το οποίο εγκρίνονται οι σωφρονιστικοί κανονισμοί χρονολογείται από το 1996. Εκείνη την εποχή δεν υπήρχε Διαδίκτυο. Πόσο μάλλον τα κοινωνικά δίκτυα.
Οι κανονισμοί αυτοί ρυθμίζουν ελάχιστα την επικοινωνία των κρατουμένων με τους συγγενείς, τους φίλους και τους εκπροσώπους τους. Επίσης με δικηγόρους, κοινωνικούς λειτουργούς και ακόμη και με ιερείς. Αυτές οι επικοινωνίες πραγματοποιούνται μέσω κινητών τηλεφώνων που μοιάζουν περισσότερο με τούβλο παρά με smartphone, τα οποία παρέχονται από το ίδρυμα και μόνο για αυτή τη λειτουργία, με έναν υπάλληλο να τα παρακολουθεί πάντα στενά. Το 2022, και στον απόηχο του Covid, ο κανονισμός επικαιροποιήθηκε ώστε να επιτρέπει και τις βιντεοκλήσεις, οι οποίες επίσης παρακολουθούνται από το προσωπικό.
Ο ίδιος κώδικας ορίζει ότι η χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή επιτρέπεται «μόνο για πολιτιστικούς και εκπαιδευτικούς λόγους, υπό την προϋπόθεση ότι ο κρατούμενος παρουσιάζει αιτιολόγηση που επικυρώνεται από τον καθηγητή ή τον δάσκαλο».
To Πανεπιστήμιο UNED (Universidad Nacional de Educación a Distancia) έχει, μάλιστα, ξεκινήσει συνεργασία με ορισμένες ισπανικές φυλακές για τον σκοπό αυτό. Αλλά, κατά γενικό κανόνα, απαγορεύεται το διαδίκτυο. «Απαγορεύεται η μετάδοση ταινιών σε κασέτες ή δισκέτες και η σύνδεση με δίκτυα επικοινωνίας», ορίζει η ισπανική νομοθεσία, αναφέροντας μέσα που είναι ήδη εντελώς ξεπερασμένα στις μέρες μας.
Το λαθρεμπόριο κινητών ανθεί, η απαγόρευση καλά κρατεί
Η πρόσβαση των κρατουμένων στο Διαδίκτυο είναι ένα θέμα που προκαλεί έντονες συζητήσεις σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Το επιχείρημα υπέρ της πρόσβασης στο ίντερνετ είναι σε μεγάλο βαθμό η εκπαίδευση, η αποκατάσταση και η επανένταξη. Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις στις οποίες κατάδικοι χρησιμοποίησαν το Διαδίκτυο για άλλους, παράνομους σκοπούς. Το λαθρεμπόριο κινητών τηλεφώνων με κάρτες δεδομένων είναι πλέον μια σταθερά. Ορισμένοι κρατούμενοι έχουν εγκαταστήσει ακόμη και κεραίες και δρομολογητές στις στέγες των φυλακών, χωρίς να γίνονται αντιληπτοί από τους υπαλλήλους.
Ο Krassimir Kanev, πρώην επικεφαλής της Βουλγαρικής Επιτροπής Ελσίνκι, μιας οργάνωσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έχει επισκεφθεί περισσότερες από 100 φυλακές σε όλο τον κόσμο ως εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ. Μας λέει ότι σχεδόν όλες οι φυλακές που έχει επισκεφθεί στην Ευρώπη απαγορεύουν τη χρήση κινητών τηλεφώνων και υπολογιστών. Αλλά αναγνωρίζει επίσης ότι δεν έχει δει φυλακή όπου οι κρατούμενοι δεν τα χρησιμοποιούν κρυφά: «Το λαθρεμπόριο είναι μια μεγάλη πηγή διαφθοράς σε πολλές φυλακές. Με αυτόν τον τρόπο οι δεσμοφύλακες βγάζουν χρήματα», δηλώνει.
Ο Kanev υπογραμμίζει πόσο σημαντικό μπορεί να είναι το Διαδίκτυο για τη ζωή ενός κρατούμενου: «Μπορεί να διατηρεί επαφή με την οικογένειά του, να έχει πρόσβαση στις νομικές πληροφορίες που χρειάζεται, να υποβάλλει καταγγελίες για κακομεταχείριση σε ιδρύματα και οργανισμούς στο εξωτερικό. Ωστόσο, δεν γνωρίζω καμία χώρα στην οποία αυτό να έχει συμβεί σε πλήρη βαθμό. Οι άνθρωποι αντιμετωπίζονται σαν αγέλη, κάτι που θα ήταν σκάνδαλο εκτός φυλακής», λέει.
Γερμανική πρωτοβουλία διαδικτυακής ελευθερίας των εγκλείστων
Η Γερμανία είναι το πρώτο ευρωπαϊκό κράτος που έχει θέσει στόχο «να ψηφιοποιήσει το σωφρονιστικό του σύστημα». Η πρωτοβουλία λέγεται «επανακοινωνικοποίηση μέσω ψηφιοποίησης» και ξεκίνησε από ένα πιλοτικό πρόγραμμα που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά πέρυσι στο Βερολίνο για να φέρει το Διαδίκτυο στις φυλακές της πρωτεύουσας. Σύμφωνα με τη γερουσιάστρια Δικαιοσύνης Lena Kreck, «στόχος είναι η επανένταξη των κρατουμένων και η εναρμόνιση των συνθηκών διαβίωσής τους με αυτές της ελευθερίας». Αρχικά ξεκίνησε στη γυναικεία φυλακή του Λίχτενμπεργκ, αργότερα επεκτάθηκε και σε άλλες.
Αλλες πρωτοβουλίες στη Γερμανία έχουν ήδη στο παρελθόν παράσχει ηλεκτρονικούς υπολογιστές σε κρατούμενους. Τώρα τους παρέχεται επίσης πρόσβαση σε ιστότοπους, μέσα ενημέρωσης και επαγγελματικές εκπαιδευτικές υπηρεσίες. «Το σύστημα τους ανοίγει την πόρτα, για παράδειγμα, να υποβάλλουν αιτήσεις, να παίζουν βιντεοπαιχνίδια ή να διαβάζουν βιβλία στο Διαδίκτυο. Ωστόσο, τα κοινωνικά δίκτυα και τα δημόσια φόρουμ θα παραμείνουν προς το παρόν αποκλεισμένα», λέει ο Konstantin Köhler, δημοσιογράφος του Deutschlandfunk-Nova, ο οποίος έχει καλύψει δημοσιογραφικά το θέμα. Η παροχή των συσκευών και η συντήρησή τους είναι δωρεάν, ωστόσο, οι βιντεοκλήσεις υπόκεινται σε χρέωση. Το πιλοτικό πρόγραμμα αποσκοπεί στην προετοιμασία των κρατουμένων για τη ζωή εκτός φυλακής.
Και οι ελβετικές δικαστικές αρχές επεξεργάζονται μια παρόμοια ψηφιακή στρατηγική για το σωφρονιστικό τους σύστημα μέχρι το 2030. Εχουν την επιστημονική υποστήριξη του Ινστιτούτου Fraunhofer για τα Ανοιχτά Συστήματα Επικοινωνίας, το οποίο σε διάφορες εκθέσεις του έχει καταλήξει ότι το Διαδίκτυο βοηθάει στην πραγματικότητα στην επανένταξη ενός καταδικασμένου.
● Το άρθρο αυτό γράφτηκε στο πλαίσιο του προγράμματος PULSE, μιας ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας που διευκολύνει τη διεθνή δημοσιογραφική συνεργασία και στην οποία συμμετέχει κατ’ αποκλειστικότητα στην Ελλάδα η «Εφ.Συν.». Για το ρεπορτάζ συνεργάστηκαν οι Albert Sanchis (El Confidencial - Iσπανία), György Folk (Eurologus - Βέλγιο), Laszlo Arató (Εurologus - Ουγγαρία), Αφροδίτη Τζιαντζή («Eφ.Συν.» - Ελλάδα)
Η ομάδα του PULSE
Εφ.Συν.- Ελλάδα
OBCT [1] - Ιταλία
Delfi [2] - Λιθουανία
Deník Referendum [3] - Τσεχία
Der Standard [4] - Αυστρία
El Confidencial [5] - Ισπανία
Gazeta Wyborcza [6] - Πολωνία
Hotnews [7] - Ρουμανία
HVG [8] - Ουγγαρία
Il Sole 24 Ore [9] - Ιταλία
Mediapool [10] - Βουλγαρία
n-ost [11] (Γερμανία)
VoxEurop [12] (Γαλλία)
Links:
------
[1] https://www.
[2] https://www.delfi.lt/
[3] https://denikreferendum.
[4] https://www.derstandard.
[5] https://www.
[6] https://wyborcza.pl/0,
[7] https://www.hotnews.ro/
[8] https://hvg.hu/
[9] https://www.ilsole24ore.
[10] https://www.mediapool.bg/
[11] https://n-ost.org/
[12] https://voxeurop.eu/it/
[13] https://drive.google.com/
[14] https://ec.europa.eu/
[15] http://www.efsyn.gr
[16] http://www.miir.gr
Τα περιεχόμενα του προγράμματος Pulse διανέμονται με άδεια Creative Commons BY-NC-ND 2.5 IT. Η αναδημοσίευση προϋποθέτει υποχρεωτική αναφορά στους συντάκτες και στο πρόγραμμα με έναν άμεσο ενεργό σύνδεσμο προς την αρχική σελίδα του άρθρου.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας