Tο 2022 ήταν έτος ορόσημο για το «πλαστικό χρήμα» στην Ελλάδα. Οπως επιβεβαιώνεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, για πρώτη φορά η αξία των εγχώριων πληρωμών μέσω ελληνικών πιστωτικών και χρεωστικών καρτών ξεπέρασε για πρώτη φορά το αντίστοιχο σύνολο των αναλήψεων μετρητών. Η Ελλάδα από την κρίση της πανδημίας και μετά βρίσκεται στον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε ό,τι αφορά τις συναλλαγές με κάρτα, ως ποσοστό της συνολικής κατανάλωσης των νοικοκυριών. Πλέον σχεδόν το 40% των συναλλαγών μας γίνεται με πλαστικό χρήμα και άυλες συναλλαγές.
Σύμφωνα με έρευνα του ΙΟΒΕ, για κάθε 10 ευρώ νέων συναλλαγών που γίνονται μέσω κάρτας, αντί για μετρητά, «φανερώνονται» κατά μέσο όρο 0,67 ευρώ προηγουμένως αδήλωτα έσοδα από ΦΠΑ. Η ίδια μελέτη υπογραμμίζει ότι μεταξύ του 2014 και 2022 η σωρευτική αύξηση στη χρήση καρτών στην Ελλάδα προσεγγίζει τις 20 φορές ως προς τον αριθμό συναλλαγών και τις 9 φορές ως προς την αξία συναλλαγών.
Ολα αυτά σημαίνουν ότι το μέλλον των πληρωμών είναι αποκλειστικά ψηφιακό; Ας μη βιαστούμε να αποχαιρετήσουμε τα μετρητά. Σύμφωνα τη στρατηγική του Ευρωσυστήματος για τις πληρωμές λιανικής και της στρατηγικής Cash 2030 της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, τα μετρητά εξακολουθούν να είναι το βασικό μέσον συναλλαγών για πληρωμές μικρότερης αξίας και οφείλει να διασφαλιστεί η καθολική αποδοχή τους. Στην τελευταία σχετική έρευνα της ΕΚΤ, SPACE 2022 (Study on the payment attitudes of consumers in the euro area), διαπιστώθηκε ότι τα μετρητά χρησιμοποιούνται στο 59% των συναλλαγών στα φυσικά σημεία πώλησης, από 79% το 2016 και 72% το 2019.
Η τάση που αυξάνεται ραγδαία είναι οι συναλλαγές μεταξύ φυσικών προσώπων χωρίς μετρητά, ιδίως μέσω κινητών τηλεφώνων. Το μερίδιο πληρωμών μέσω κινητών υπερτριπλασιάστηκε σε αριθμό συναλλαγών μεταξύ 2019 και 2022, από 3% σε 10%, και από 4% σε 11% σε όρους αξίας. Κομβικό ρόλο σε αυτές τις συναλλαγές παίζουν τα λεγόμενα «Super-Apps», εφαρμογές στο κινητό που εξυπηρετούν ψηφιακές πληρωμές – όπως για παράδειγμα τα ψηφιακά πορτοφόλια (Google pay, Viva Wallet) ή «ψηφιακές» τράπεζες όπως η Revolut, η οποία έχει έδρα τη Λιθουανία.
Το Pulse καταγράφει τις καταναλωτικές τάσεις στις ψηφιακές πληρωμές σε Ρουμανία, Βουλγαρία, Λιθουανία, Ουγγαρία, Βέλγιο, Ιταλία και Ελλάδα.
Ρουμανία
Το 40% δεν έχει λογαριασμό στην τράπεζα, αλλά το 15% έχει Revolut
Στη Ρουμανία οι ψηφιακές συναλλαγές δεν είναι ακόμα τόσο διαδεδομένες, καθώς το 50% ζει σε αγροτικές περιοχές, όπου τα καταστήματα με POS είναι μειοψηφία. Επίσης το 40% του πληθυσμού δεν έχει τραπεζικό λογαριασμό, ένα από τα υψηλότερα ποσοστά παγκοσμίως, μαζί με την Κένυα και το Αφγανιστάν. Περίπου οι μισοί Ρουμάνοι πληρώνουν τους λογαριασμούς κοινής ωφέλειας με μετρητά (47%), ενώ η Ρουμανία κατατάσσεται στην τελευταία θέση μεταξύ των 27 κρατών-μελών της Ε.Ε. στον Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI).
Παρ’ όλα αυτά, η Revolut έχει ταχεία διείσδυση και στη Ρουμανία, ιδίως ανάμεσα στις νεότερες ηλικίες και τους επαγγελματίες στα αστικά κέντρα. Σύμφωνα με στοιχεία της ίδιας της Revolut, η Ρουμανία είναι η μεγαλύτερη αγορά στην Ε.Ε., με πάνω από 3 εκατομμύρια χρήστες – δηλαδή το 15% του πληθυσμού.
Λιθουανία
Πρωτοπόρος στην ψηφιοποίηση των συναλλαγών
Η Λιθουανία είναι από τις πρωτοπόρες χώρες στην ψηφιοποίηση των συναλλαγών. Η τελευταία έρευνα της Τράπεζας της Λιθουανίας σχετικά με τις συνήθειες πληρωμών δείχνει ότι το 2023 τα δύο τρίτα των ερωτηθέντων δίνουν προτεραιότητα στις πληρωμές χωρίς μετρητά. Ο αριθμός των πληρωμών χωρίς μετρητά στη Λιθουανία έχει υπερδιπλασιαστεί τα τελευταία πέντε χρόνια. Η χρήση άλλων έξυπνων μεθόδων πληρωμής αυξάνεται επίσης. Σύμφωνα με την Ενωση Τραπεζών της Λιθουανίας, περίπου το ένα πέμπτο των πληρωμών χωρίς μετρητά πραγματοποιούνται ανέπαφα, με τη χρήση τηλεφώνου ή άλλης έξυπνης συσκευής. Οι τράπεζες και οι πιστωτικές ενώσεις που δραστηριοποιούνται στη Λιθουανία προσφέρουν στους κατοίκους πρόσβαση σε μια σειρά από κινητά πορτοφόλια, συμπεριλαμβανομένων των Google Pay, Apple Pay, Garmin και Fitbit. Είναι πιο δημοφιλή μεταξύ των νεότερων ατόμων ηλικίας 19-30 ετών.
Ιταλία
Αγάπη για τα μετρητά
Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της τραπεζικής ένωσης Fabi, η Ιταλία είναι προτελευταία στην ευρωπαϊκή κατάταξη των κατά κεφαλήν συναλλαγών πληρωμών χωρίς μετρητά. Το 2023, οι Ιταλοί έκαναν μόνο 200 συναλλαγές ο καθένας με κάρτα. Αυτό συμβαδίζει με τις αναλήψεις από ΑΤΜ: το 2022, οι Ιταλοί έκαναν αναλήψεις 350 δισεκατομμυρίων ευρώ. Το 2023 έκαναν ακόμη περισσότερες αναλήψεις, στα 360 δισ. Αυτό δείχνει τη βαθιά ριζωμένη αγάπη των Ιταλών για τα μετρητά.
Ωστόσο, παρατηρείται αύξηση της κυκλοφορίας πιστωτικών, χρεωστικών και προπληρωμένων καρτών καθώς και των ψηφιακών συναλλαγών. Το 2023 οι ψηφιακές συναλλαγές αυξήθηκαν στα 426 δισεκατομμύρια από τα 382 δισεκατομμύρια του προηγούμενου έτους – άνοδος 11,5%. Αντίστοιχα τον ίδιο χρόνο ο αριθμός των καρτών που βρίσκονται σε κυκλοφορία αυξήθηκε κατά 5 εκατομμύρια, ή 4,5%, αγγίζοντας συνολικά τα 125 εκατομμύρια κάρτες. Η πλειονότητα των νέων καρτών αφορά χρεωστικές και προπληρωμένες κάρτες, με τις τελευταίες να αυξάνονται κατά 2,1 εκατομμύρια (+7,1%).
Ουγγαρία
Η κυβέρνηση ψηφίζει μετρητά
Στην Ουγγαρία στο δίλημμα «μετρητά ή κάρτα», για ορισμένα μέλη της κυβέρνησης, η απάντηση είναι «πάντα μετρητά». Για την ουγγρική κοινωνία, οι απόψεις είναι μοιρασμένες.
Στην Ουγγαρία κυκλοφορεί ένα βίντεο που έχει γίνει viral: ο Ούγγρος υπουργός Εξωτερικών, Πίτερ Σίγιαρτο, αγοράζει ένα ζευγάρι αθλητικά παπούτσια «exclusive» (ειδική κυκλοφορία) από κεντρικό κατάστημα της Βουδαπέστης. Οταν ο ταμίας τον ρωτάει αν θέλει να πληρώσει με μετρητά ή με κάρτα, απαντά: «Μετρητά πάντοτε». Ακόμη και ο πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν έχει φωτογραφηθεί στον δρόμο με ένα μεγάλο ρολό χαρτονομίσματα.
Οπως και σε πολλές άλλες χώρες της Ε.Ε., η χρήση μετρητών έχει αγκαλιαστεί από την Ακροδεξιά. Το κόμμα Mi Hazánk (Η πατρίδα μας) της Ουγγαρίας υποστηρίζει ότι οι πληρωμές με μετρητά αποτελούν θεμελιώδες δικαίωμα στην ελευθερία και έχει αγωνιστεί για την κατοχύρωση του δικαιώματος στις πληρωμές με μετρητά στο Σύνταγμα. Το κόμμα έχει επίσης δρομολογήσει ένα ψήφισμα για να διασφαλίσει ότι οι υπογράφοντες υποστηρίζουν τη συνταγματική προστασία της χρήσης μετρητών αντί της «πλήρους ψηφιακής παρακολούθησης».
Σύμφωνα με την Εθνική Τράπεζα της Ουγγαρίας, σχεδόν το 20% των εργαζομένων και το 40% των συνταξιούχων διεκδικούν και λαμβάνουν το εισόδημά τους σε μετρητά. Ωστόσο οι ψηφιακές επιλογές πληρωμών είναι διαδομένες, αφού από το 2021 όλα τα καταστήματα, τα εστιατόρια και οι πάροχοι υπηρεσιών υποχρεούνται να προσφέρουν στους πελάτες τους και ψηφιακές επιλογές πληρωμής.
Ο νέος νόμος δεν ήταν ποτέ δημοφιλής στις μικρότερες επιχειρήσεις και παρόχους υπηρεσιών, οι οποίοι οφείλουν να καταβάλλουν ένα ποσοστό επί των συναλλαγών, από 0,5 έως 1,5 τοις εκατό. Ορισμένοι πάροχοι υπηρεσιών έχουν καταφύγει στην εφαρμογή ψηφιακών πληρωμών Revolut, ζητώντας από τους πελάτες τους να μεταφέρουν απλώς την πληρωμή στον προσωπικό τους λογαριασμό.
Δεν είναι περίεργο που η Revolut έχει αντιμετωπίσει επικρίσεις, από την Εθνική Τράπεζα της Ουγγαρίας, που της ζητάει να λειτουργήσει επισήμως στη χώρα, μέσω θυγατρικής. Παρ’ όλα αυτά, η λιθουανική «ψηφιακή τράπεζα» γίνεται όλο και πιο δημοφιλής στην Ουγγαρία. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, η Revolut έχει 1,2 εκατομμύριο Ούγγρους χρήστες, πράγμα που σημαίνει ότι ένας στους οκτώ ανθρώπους στην Ουγγαρία, με πληθυσμό σχεδόν δέκα εκατομμύρια, είναι πελάτης της Revolut.
Βουλγαρία
Ο... βασιλιάς και η νέα «αθόρυβη επανάσταση»
Τα μετρητά εξακολουθούν να είναι βασιλιάς στη Βουλγαρία, κατά την περιβόητη φράση της Europol. Ομως τα τελευταία τρία χρόνια γίνεται μια αθόρυβη ψηφιακή επανάσταση στις πληρωμές, κυρίως μέσω των άμεσων τραπεζικών εμβασμάτων Βlink (ψηφιακή πλατφόρμα πληρωμών με έδρα τη Μ. Βρετανία), καθώς και της ανάπτυξης του τομέα fintech.
«Οι άμεσες πληρωμές αλλάζουν την αγορά χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών στη Βουλγαρία. Τώρα όλες οι τράπεζες και τα ιδρύματα πληρωμών στη χώρα παρέχουν στους πελάτες τους τη δυνατότητα να λάβουν άμεσα χρήματα.
Μόνο το 2023 πραγματοποιήθηκαν περισσότερες από 11 εκατομμύρια άμεσες μεταφορές αξίας σχεδόν 19 δισεκατομμυρίων λεβ (9,7 δισ. ευρώ). Βλέπουμε συνεχή αύξηση πάνω από 10% μηνιαίως. Η υπηρεσία δεν έχει ακόμη αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές της, αλλά οι πελάτες τη συνηθίζουν γρήγορα και τη χρησιμοποιούν όλο και πιο συχνά. Πλέον εξυπηρετούμε και πληρωμές που μέχρι πρόσφατα γίνονταν με μετρητά, και όχι μέσω τραπεζών. Για παράδειγμα, η μεταφορά ενός μικρού χρηματικού ποσού για ένα γεύμα ή ένα δώρο», δήλωσε η Στόικα Αρσοβα, διευθύντρια του Εθνικού Συστήματος Καρτών και Πληρωμών, που ανήκει στην εταιρεία Borika.
Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Βουλγαρικής Εθνικής Τράπεζας, ο αριθμός των συναλλαγών με κάρτα αυξήθηκε σχεδόν κατά 30% το 2022 σε σύγκριση με το 2021, ενώ έχει σχεδόν διπλασιαστεί σε σύγκριση με το 2019.
Οι εφαρμογές mobile banking των μεγάλων τραπεζών είναι οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες εφαρμογές πληρωμών, αλλά η λιθουανική εταιρεία fintech Revolut κερδίζει συνεχώς έδαφος, ιδίως μεταξύ των νέων. Το 2023, η εταιρεία ανέφερε αύξηση κατά 44% των πελατών της στη Βουλγαρία, οι οποίοι αριθμούν πλέον 725.000, και αύξηση κατά 84% των πληρωμών και των συναλλαγών.
Ελλάδα
Εκτίναξη του πλαστικού χρήματος μετά την πανδημία
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Εμπορίου και Υπηρεσιών της Ελληνικής Συνομοσπονδίας Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας (ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ), οι 7 στους 10 Ελληνες προτιμούν να χρησιμοποιούν πιστωτική - χρεωστική κάρτα για τις συναλλαγές τους, σε σχέση με τα μετρητά.
Στην έρευνα, που διεξήχθη για λογαριασμό της Visa, καταγράφεται ότι πριν από την πανδημία το 48% των καταναλωτών χρησιμοποιούσαν κυρίως μετρητά στις συναλλαγές τους. Μετά την πανδημία, το ποσοστό μειώθηκε στο 30%. Αντίστοιχα, το ποσοστό εκείνων που χρησιμοποιούν περισσότερο χρεωστική κάρτα ή ψηφιακό πορτοφόλι είναι 65% σε σύγκριση με 44% πριν από την πανδημία.
Τα ψηφιακά πορτοφόλια (πληρωμές μέσω κινητού τηλεφώνου) έχουν γενικά χαμηλή διείσδυση στον πληθυσμό, με το 77% να μην τα χρησιμοποιεί καθόλου. Ωστόσο, ένας στους τρεις νέους (κάτω των 34 ετών) το χρησιμοποιεί σε κάποιον βαθμό, όπως και ένας στους τέσσερις στην κατηγορία 35-54 ετών.
Εφαρμογές ψηφιακών μεταφορών χρημάτων, όπως η Revolut, κερδίζουν έδαφος και στην Ελλάδα. Μία από τις αιτίες είναι ότι επιτρέπουν μεταφορές χωρίς προμήθειες, ενώ τη χρησιμοποιούν και πολλοί γονείς για να δίνουν στα παιδιά τους «ψηφιακό χαρτζιλίκι». Σύμφωνα με στοιχεία που εξέδωσε η Revolut, περισσότεροι από 1 εκατομμύριο Ελληνες έχουν πλέον λογαριασμό στην ψηφιακή τράπεζα με έδρα τη Λιθουανία. Η ίδια η Revolut εκτιμά ότι μέχρι το 2026 θα έχει ξεπεράσει το όριο των 2 εκατομμυρίων πελατών και ότι για ένα μεγάλο ποσοστό από αυτούς θα γίνει ο κύριος τραπεζικός τους λογαριασμός. Το 2018 η Revolut ξεκίνησε να διαφημίζεται ως η «εφαρμογή διακοπών», λόγω των εύκολων πληρωμών στο εξωτερικό και της άμεσης μετατροπής σε άλλα νομίσματα με ισοτιμίες σε πραγματικό χρόνο. Τώρα, όμως, φαίνεται να έχει μπει στις καθημερινές συναλλαγές των Ελλήνων.
Βέλγιο
Οι κάρτες κυριαρχούν, αλλά τα μετρητά αντέχουν
Στο Βέλγιο οι πληρωμές με κάρτες έχουν ξεπεράσει σε αξία συναλλαγών τα μετρητά. Επίσης αυξάνονται σταθερά οι συναλλαγές μέσω ψηφιακών εφαρμογών. Το πορτοφόλι της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πληρωμών (European Payment Intitiative), που ονομάζεται Wero, πρόκειται να δώσει περαιτέρω ώθηση στις ψηφιακές πληρωμές. Οι εφαρμογές πληρωμών μέσω κινητών τηλεφώνων, όπως το Apple Pay και το Google Pay, γνωρίζουν επίσης άνοδο. Η Bankcontact και η Payconiq είναι δημοφιλείς λύσεις ψηφιακών πληρωμών στο Βέλγιο. Η εφαρμογή ItsMe, μια λύση ψηφιακής ταυτότητας και πληρωμών, σημείωσε αύξηση 23% στους χρήστες το 2023, φτάνοντας πάνω από 5,7 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες για ασφαλείς διαδικτυακές συναλλαγές.
Ωστόσο, το 22% των καταναλωτών εξακολουθεί να προτιμά τα μετρητά, κυρίως για την ανωνυμία τους και τη δυνατότητα καλύτερης παρακολούθησης των εξόδων.
*Το άρθρο αυτό γράφτηκε στο πλαίσιο του προγράμματος PULSE, μιας ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας που διευκολύνει τη διεθνή δημοσιογραφική συνεργασία και στην οποία συμμετέχει κατ’ αποκλειστικότητα στην Ελλάδα η «Εφ.Συν.». Για το θέμα συνεργάστηκαν οι Dan Popa (Hotnews - Ρουμανία), Tsvetelina Sokolova (Mediapool - Boυλγαρία), Justė Ancevičiūtė (Delfi - Λιθουανία), György Folk (EUrologus/HVG - Βέλγιο), Viktória Serdült, (HVG - Ουγγαρία), Silvia Martelli (Il Sole 24 Ore - Ιταλία), Αφροδίτη Τζιαντζή («Εφ.Συν.» - Ελλάδα)
Η ομάδα του PULSE
Εφ.Συν.- Ελλάδα
OBCT [1] - Ιταλία
Delfi [2] - Λιθουανία
Deník Referendum [3] - Τσεχία
Der Standard [4] - Αυστρία
El Confidencial [5] - Ισπανία
Gazeta Wyborcza [6] - Πολωνία
Hotnews [7] - Ρουμανία
HVG [8] - Ουγγαρία
Il Sole 24 Ore [9] - Ιταλία
Mediapool [10] - Βουλγαρία
n-ost [11] (Γερμανία)
VoxEurop [12] (Γαλλία)
Links:
------
[1] https://www.
[2] https://www.delfi.lt/
[3] https://denikreferendum.
[4] https://www.derstandard.
[5] https://www.
[6] https://wyborcza.pl/0,
[7] https://www.hotnews.ro/
[8] https://hvg.hu/
[9] https://www.ilsole24ore.
[10] https://www.mediapool.bg/
[11] https://n-ost.org/
[12] https://voxeurop.eu/it/
[13] https://drive.google.com/
[14] https://ec.europa.eu/
[15] http://www.efsyn.gr
[16] http://www.miir.gr
Τα περιεχόμενα του προγράμματος Pulse διανέμονται με άδεια Creative Commons BY-NC-ND 2.5 IT. Η αναδημοσίευση προϋποθέτει υποχρεωτική αναφορά στους συντάκτες και στο πρόγραμμα με έναν άμεσο ενεργό σύνδεσμο προς την αρχική σελίδα του άρθρου.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας