Η αδιευκρίνιστη -προεκλογικά- ψήφος των αναποφάσιστων και των νέων ψηφοφόρων ήταν ένας από τους παράγοντες που η ευρεία νίκη της Ν.Δ. δεν ήταν προβλέψιμη. Αυτό που περίμεναν οι περισσότεροι, κυρίως για τη νέα γενιά, ήταν να ψηφίσει αντισυστημικά καθώς μεγάλωσε κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, επλήγη από τους περιορισμούς της πανδημίας, βίωσε την καταστολή στους δρόμους και είδε κεκτημένα δικαιώματά της να αμφισβητούνται.
Ο Αλέξης Τσίπρας καλούσε μαζικά τους νέους να πάνε στις κάλπες καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ είχε αυξητικά ποσοστά στη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα τα τελευταία χρόνια, αλλά οι νέοι σε μεγάλο ποσοστό προτίμησαν τη Νέα Δημοκρατία. Η «Εφ.Συν.» μίλησε με νέους και νέες που άσκησαν για πρώτη φορά το εκλογικό τους δικαίωμα και ετοιμάζονται να ξαναψηφίσουν στις κάλπες της 25ης Ιουνίου. Γιατί δεν πείστηκαν από το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ και πόσο επηρεάστηκαν από το σύνθημα «σταθερότητα ή χάος»;
Σε μια καφετέρια κοντά στο κέντρο του Πειραιά κάθονται μαθητές της Γ’ Λυκείου που σε λίγες μέρες θα συμμετάσχουν στις πανελλαδικές εξετάσεις. Πριν από περίπου δέκα μέρες στάθηκαν για πρώτη φορά πίσω από το εκλογικό παραβάν και σε λιγότερο από έναν μήνα καλούνται να το ξανακάνουν. «Να σου πω κάτι; Ντρέπομαι να πω στους φίλους μου ότι ψήφισα Ν.Δ. γιατί με κοιτούν περίεργα» λέει η Μαίρη. Μπορεί να μη γνωρίζει τις εγγενείς διαφορές μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων, όμως γνωρίζει το βίωμα της οικογένειάς της μετά τις κάλπες του 2015.
«Οι γονείς μου έχουν εταιρεία και μου είπαν πως αν ψηφίσω Νέα Δημοκρατία θα είναι πιο ασφαλείς οικονομικά, επειδή επί ΣΥΡΙΖΑ αντιμετώπισαν πολλές δυσκολίες. Αυτό ήταν το βασικό μου κριτήριο. Κατά τα άλλα, δεν μπορώ να πω ότι συμπαθώ κανέναν από τους δύο, αλλά ο Κυριάκος Μητσοτάκης μού φαίνεται... Χάρβαρντ». Επαιξε ρόλο η διαφορά του εκλογικού προγράμματος των κομμάτων στο θέμα της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής στα Πανεπιστήμια, την κατάργηση της οποίας έχει εξαγγείλει ο ΣΥΡΙΖΑ; «Θέλω να δώσω για Ιατρική, άρα η ΕΒΕ δεν με επηρεάζει» λέει η Μαίρη, με τους φίλους της να εκτιμούν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα ήταν καλύτερος από τη Ν.Δ. στα θέματα εκπαίδευσης.
Η Βιβή και ο Θανάσης σπουδάζουν ναυτιλιακά και ψήφισαν στον Κορυδαλλό. Το 2019 ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ, αλλά φέτος ανήκουν και οι δύο στο εμβληματικό ποσοστό 40,79% των ψηφοφόρων της Ν.Δ. Γιατί γύρισαν την πλάτη στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης; «Δεν είναι μόνο τα οποιαδήποτε λάθη του ΣΥΡΙΖΑ. Ειδικά την περίοδο της πανδημίας ήταν σαν να μην ήθελε να κυβερνήσει, σαν να επαναπαύτηκε με το γεγονός ότι η κυβέρνηση που ήταν στην εξουσία έκανε τη δύσκολη δουλειά» λέει ο Θανάσης και προσθέτει: «Προσωπικά στράφηκα στη Ν.Δ. γιατί δείχνει μια σιγουριά ότι έχει ένα πλάνο και ξέρει πού κατευθύνει τη στρατηγική της πρωτίστως για την οικονομία. Μάλλον με γνώμονα αυτό ψήφισαν πολλοί». Στην ηλικία των 22, ένα βήμα πριν από την αγορά εργασίας, μια δεύτερη τετραετία διακυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας έδωσε στον Θανάση «μια προσδοκία κανονικότητας ή έστω σταθερότητας για το μέλλον».
Ο Γιάννης, 19 ετών, ψήφισε ΣΥΡΙΖΑ σε εκλογικό κέντρο του Παγκρατίου και θα το ξανακάνει επειδή «καθένας μπορεί να αντιληφθεί τι σημαίνει μια κυβέρνηση με ανεξέλεγκτη δύναμη. [...] Είμαι με τους χαμένους, αλλά αυτό που με πειράζει περισσότερο είναι ότι είμαι στα χαμένα επειδή δεν μπορώ να καταλάβω ποια πολιτική επιδοκίμασαν οι συνομήλικοί μου. Τα κουπόνια των 150 ευρώ;»
Η επιδοματική πολιτική ήταν ένας από τους τρόπους που χρησιμοποίησε η κυβέρνηση για να προσεγγίσει τους νέους. Ηδη ο Κ. Μητσοτάκης έχει εξαγγείλει τη μονιμοποίηση του Freedom Pass παρέχοντας 150 ευρώ σε κάθε νέο μόλις συμπληρώσει τα 18 έτη, προκειμένου να τα δαπανήσει σε ταξίδια, υπηρεσίες πολιτισμού ή αθλητισμού. Η 22χρονη Βιβή ανήκει στην κατηγορία των ψηφοφόρων που κινείται στη ζώνη της αδιευκρίνιστης ψήφου και θεωρεί πως «όλα τα κόμματα βλέπουν τη νεολαία σαν ένα εξωτικό φρούτο και δεν ξέρουν πώς να μας προσεγγίσουν, καταλήγουν πάντα να το κάνουν αμήχανα». Πιστεύει ότι οι ανάγκες της νεολαίας δεν καθρεφτίζονται σε κάποιο κόμμα, αλλά, σε αντίθεση με τον Γιάννη, σχολιάζει πως «ακόμη και τo επίδομα των 150 ευρώ, που κάποιοι το κατακρίνουν ως λάδωμα, είναι λεφτά, ας μην το παίζουμε υπεράνω».
Ακτινογραφία
Ο δρ Πολιτικής Επιστήμης, Παναγιώτης Κουστένης, μιλώντας στην «Εφ.Συν.» ακτινογραφεί την ψήφο των νέων ως εξής: «Αυτό που συνέβη, ειδικά στην περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ, ήταν η καταγραφή μιας απόλυτης σχεδόν ηλικιακής εξισορρόπησης της εκλογικής του επιρροής με ποσοστά κοντά στο 20% περίπου σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, στοιχείο που θυμίζει την ανάλογη καταγραφή των ευρωεκλογών του 2019. Φυσικά με βάση τις περισσότερες προεκλογικές δημοσκοπήσεις αναμενόταν μια επανάληψη της συνήθους νεανικής εικόνας της ψήφου του ΣΥΡΙΖΑ όπως αυτή είχε καταγραφεί σε παλιότερες βουλευτικές εκλογές, κυρίως από τον Σεπτέμβριο του 2015 και έπειτα. Εντούτοις στις νέες ηλικίες σημειώθηκαν οι κυριότερες απώλειες του ΣΥΡΙΖΑ, είτε ως χαλαρή ψήφος προς άλλα κόμματα είτε ως ψήφος δυσαρέσκειας ή δυσπιστίας απέναντί του, διαψεύδοντας τις προσδοκίες ότι θα μπορούσε για ακόμα μία φορά να αποτελέσει αντισυστημική έκφραση της νεανικής διαμαρτυρίας ειδικά μετά το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών».
Σύμφωνα με τον κ. Κουστένη, «η ηλικιακή κατανομή της εκλογικής βάσης της Ν.Δ. δεν διαταράχθηκε, αλλά διατηρήθηκε περίπου στα ίδια επίπεδα με εκείνα του 2019: 30% στις νεαρές ηλικίες, 40-45% στις μεσαίες, 50% στους ψηφοφόρους άνω 65 ετών. Φυσικά η πληθυσμιακή γήρανση και οι συνέπειές της στο δημογραφικό προφίλ του εκλογικού σώματος καθιστά την παραπάνω κατανομή εντελώς προνομιακή για τη Νέα Δημοκρατία. Επ’ αυτού η σχεδόν εμμονική επικέντρωση του ΣΥΡΙΖΑ στη νεανική ψήφο αποδεικνύεται κοντόφθαλμη και με χαμηλό εκ των πραγμάτων τελικό αντίκρισμα, σε πλήρη μάλιστα αντίθεση με την περίοδο 2012-2015 που η ενδυνάμωση του κόμματος και η άνοδός του στην εξουσία προήλθε κυρίως από τα υψηλά ποσοστά που συγκέντρωσε στα δυναμικά κοινά των 45-55 και στη συνέχεια των 55-65 ετών, ηλικίες στις οποίες μετά το 2019 έχει υποστεί το κυριότερο πλήγμα».
«Λιγότερο κακό»
Κοινός παρονομαστής των νέων ηλικίας 17-24 ετών με τους οποίους συνομίλησε η «Εφ.Συν.» και δεν ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ ούτε Ν.Δ. είναι πως διάλεξαν να στηρίξουν μικρά αριστερά κόμματα είτε επειδή συνειδητά απορρίπτουν τον δικομματισμό, είτε επειδή φλέρταραν για καιρό με τη λογική του «λιγότερου κακού». Κάποιοι επέλεξαν ποιο κόμμα θα στηρίξουν μόλις μπήκαν στο παραβάν.
Η 20χρονη Αλεξάνδρα στις πρώτες εκλογές της στήριξε το ΜέΡΑ25 έπειτα από αμέτρητες συζητήσεις και ζυμώσεις σε φοιτητικές παρέες: «Μέχρι πριν από λίγο καιρό σκεφτόμουν να ψηφίσω ΣΥΡΙΖΑ μήπως βγει το λιγότερο κακό, αλλά δεν έχει νόημα, δεν εμπιστεύομαι το κόμμα. Δεν μου εμπνέει σιγουριά, που ακόμη και ο Μητσοτάκης εμπνέει - για όλους τους λάθος λόγους, όμως «το παίζει» πολύ έξυπνα». Στο ΜέΡΑ25 βρήκε νέα, άφθαρτα άτομα που, όπως λέει, εκπροσωπούν κάποια αιτήματα των νέων, αν και στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση δεν ξέρει αν θα το στηρίξει ξανά, υπό τον φόβο πως η ψήφος της θα πάει «χαμένη» αν το κόμμα δεν καταφέρει να φτάσει στο πολυπόθητο 3%.
Ο 21χρονος Ιάσονας, φοιτητής και φωτορεπόρτερ δρόμου, ψήφισε ΚΚΕ και αναφέρθηκε στη συνθηκολόγηση του 2015: «Ημουν μικρό παιδί τότε και κατάλαβα αργότερα πως όποιο κόμμα και να βγει θα υπηρετήσει κατ’ ανάγκην τη νεοφιλελεύθερη πολιτική». Το ΚΚΕ επέλεξε το 6,4% των νέων ψηφοφόρων σύμφωνα με τα exit polls.
Για τον πολιτικό αναλυτή Παναγιώτη Κουστένη «η εκλογική επιρροή ενός κόμματος δεν συνάδει πάντα με την πραγματική κοινωνική απήχησή του, ειδικά στον χώρο των νεαρών ηλικιών, γεγονός που συχνά ενισχύει την εικόνα αυτής της αναντιστοιχίας και του κενού εκπροσώπησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το πρόσφατο αποτέλεσμα των φοιτητικών εκλογών, όπου η πρωτιά της Πανσπουδαστικής για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά -έστω και αν σε μεγάλο βαθμό αποδοθεί στην παραδοσιακά επιτυχημένη κινητοποίηση του κομματικού μηχανισμού του ΚΚΕ και της νεολαίας του- δεν συνοδεύτηκε από ανάλογες καταγραφές στην εκλογική επιρροή του. Τα ποσοστά του κόμματος στις εκλογές, τόσο στα νεανικά κοινά όσο και στον χώρο των φοιτητών, κυμάνθηκαν περί το 7-8%, δηλαδή ευθέως ανάλογα με το εθνικό ποσοστό του».
Το τοπίο των επόμενων εκλογών είναι ακόμα θολό για πολλούς νέους, μεταξύ των οποίων η 20χρονη Μαρίνα Χ., φοιτήτρια στην Πάτρα, με παρουσία στον δρόμο για γεγονότα που σημάδεψαν την τελευταία τετραετία, συμμετοχές σε πορείες για την τραγωδία των Τεμπών, κατά της πανεπιστημιακής αστυνομίας και της κατάργησης του ασύλου. Επέλεξε να στηρίξει εξωκοινοβουλευτική Αριστερά, καθώς δεν βρήκε στη Βουλή κάποιο κόμμα που να αποκρυσταλλώνει τις ανάγκες των νέων. «Δεν περίμενα ο ΣΥΡΙΖΑ να πέσει τόσο στους νέους ψηφοφόρους» σχολίασε και υπογράμμισε πως, αν και υπάρχουν αριστερές τάσεις στη νεολαία, αυτές έχασαν την εκπροσώπησή τους από τη συντηρητικοποίηση του πολιτικού χώρου που άλλοτε θα επέλεγαν.
Οσο για την προεκλογική καμπάνια των πολιτικών αρχηγών στο Tik Tok την περιέγραψε με αφοπλιστική αμεσότητα η 18χρονη Αγγελική: «H πολιτική σκηνή έγινε ένα απέραντο meme. Το γεγονός πως οι πολιτικοί μάς προσέγγισαν με ύφος ινφλουένσερ ήταν σαν να υποτιμούν τη νοημοσύνη μας. Και πραγματικά κανείς μας δεν νοιάζεται για το πολιτικό μπιφ μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ - ΠΑΣΟΚ, για τις ατάκες ή το έργο του Ανδρέα Παπανδρέου».
