Η σεξουαλική βία δεν μετριέται με το μήκος της φούστας

«Aκόμα κι αν φορέσω τη φούστα μου καπέλο, όταν λέω ΟΧΙ σημαίνει ότι ΔΕΝ ΘΕΛΩ!». Νομίζω ότι το σύνθημα ακούστηκε για πρώτη φορά στους δρόμους της Αθήνας μετά τον βιασμό και την άγρια δολοφονία της Ελένης Τοπαλούδη, αλλά λίγη σημασία έχει πότε το πρωτοφωνάξαμε, αφού σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης κάθε άνθρωπος που πέφτει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης έρχεται αντιμέτωπος (και) με το χυδαίο ερώτημα «τι φορούσε».

Εκατομμύρια φεμινίστριες και αναρίθμητοι επιστήμονες έχουν (απο)δείξει πως ο βιασμός δεν συνδέεται με κανέναν τρόπο με τη σεξουαλική επιθυμία, αλλά είναι ένα βίαιο έγκλημα με μοναδικό κίνητρο την κυριαρχία, την ταπείνωση, την καθυπόταξη και την πρόκληση οδύνης στο θύμα. Κι είναι η κουλτούρα του βιασμού που δικαιολογεί τον θύτη, ενοχοποιώντας το θύμα.

Πριν από λίγα χρόνια (2016) μας είχε σοκάρει έρευνα που διεξήχθη για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κι έδειχνε πως το 27% των Ευρωπαίων αποδέχονται τον βιασμό υπό ορισμένες συνθήκες, ενώ το ποσοστό των Ελλήνων που συμμερίζονταν την άποψη αυτήν έφτανε στο 32%.

Ποιες ήταν αυτές οι «συνθήκες» που νομιμοποιούν το έγκλημα; Αν το θύμα είναι μεθυσμένο ή υπό την επήρεια ναρκωτικών, αν πηγαίνει με τη θέλησή του στο σπίτι με κάποιον, αν δεν λέει «όχι» σαφώς ή δεν αντεπιτίθεται και -βεβαίως, βεβαίως- αν φοράει αποκαλυπτικά ρούχα.

Κι ενώ μία στις 20 γυναίκες άνω των 15 ετών στην Ευρωπαϊκή Ενωση έχει υποστεί βιασμό –περίπου 9 εκατομμύρια γυναίκες– ενώ μία στις 10 έχει βιώσει κάποια μορφή σεξουαλικής βίας, ακόμα δεν έχουμε καταλάβει ως κοινωνίες -τουλάχιστον εδώ στον Νότο- τι σημαίνει σεξουαλική βία.

Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία, στην Ελλάδα το 2021 βιάζονταν 4 γυναίκες την εβδομάδα -κι αυτή είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, αφού όλοι γνωρίζουμε τι ακριβώς έχει να αντιμετωπίσει ένα θύμα που αποφασίσει να φτάσει σε καταγγελία- όλη αυτή η ψυχοφθόρα διαδικασία αποθαρρύνει τα θύματα και προσφέρει τη θαλπωρή της σιωπής στους δράστες.

Γυναικοκτονία

Η φράση «τα ήθελε» συνοψίζει σε μόλις δύο λέξεις την πατριαρχική κουλτούρα που στην πιο μάτσο της εκδοχή φτάνει μέχρι και στον βιασμό ή τη γυναικοκτονία. Δεν πάει πολύς καιρός που το ακούσαμε κι από έναν «άνθρωπο του Θεού», τον μητροπολίτη Κοζάνης, που ούτε λίγο ούτε πολύ, μας είπε εμμέσως αλλά σαφώς πως φταίνε τα θύματα που «γυρίζουν ημίγυμνες στις πόλεις».

Αυτήν ακριβώς την κουλτούρα και το πώς συσχετίζουν τα ακροατήρια το γυναικείο ντύσιμο με την παρενόχληση και τη βία διερευνά για πρώτη φορά στην Ελλάδα η εταιρεία ερευνών FOCUS BARI και την υποστήριξη της WΟMEN ACT, έπειτα από πρωτοβουλία της ΔΕΗ σε συνεργασία με την εταιρεία επικοινωνίας DDB,

Μέσα από οnline συνεντεύξεις του γενικού κοινού ηλικίας 18-64 χρόνων, διαμορφώθηκε ένα πανελλαδικό δείγμα 1.001 ατόμων με αντιπροσωπευτική κατανομή ως προς το φύλο, την ηλικία, τη γεωγραφική περιοχή. Η έρευνα έγινε την περίοδο 3 - 7 Νοεμβρίου 2022, αφού δηλαδή είχε αποκαλυφθεί και η ανατριχιαστική υπόθεση των πολλαπλών βιασμών του 12χρονου κοριτσιού στον Κολωνό. Τα αποτελέσματα καλό είναι να μας προβληματίσουν όλους.

Σχεδόν όλοι (92%) έχουν ακούσει τη φράση «τα θέλει…» ή «πάει γυρεύοντας». Τι είναι αυτό που μπορεί να προκαλέσει το ντύσιμο μιας γυναίκας, ρωτούν οι ερευνητές. Να της κάνουν σεξουαλικά ή πρόστυχα σχόλια απαντά το 47%, να επιδιώξουν φυσική επαφή μαζί της, π.χ. να την αγγίξουν, να τη χαϊδέψουν, να τη φιλήσουν το 36%, να της επιτεθούν ή ακόμα και να τη βιάσουν το 32%, να της κάνουν χειρονομίες με σεξουαλικά υπονοούμενα το 27%, να τη σχολιάσουν αρνητικά το 24%.

Κολλητά ρούχα

Πότε όμως μια γυναίκα ή ένα κορίτσι είναι ντυμένο με τρόπο που κάποιος να μπορεί να πει γι’ αυτήν ότι «τα θέλει» ότι «πάει γυρεύοντας»; Εδώ ευτυχώς ένα 57% λέει πως «ποτέ μια γυναίκα δεν είναι ντυμένη με τρόπο που να δικαιολογεί τέτοιες απόψεις από άλλους», ωστόσο ένα διόλου μικρό 32%, που μάλλον γλυκοκοιτάζει προς Τεχεράνη μεριά, μας λέει πως πάμε γυρεύοντας όταν φαίνονται τα εσώρουχά μας, όταν φοράμε κολλητά ρούχα που διαγράφουν το σώμα μας ή όταν αφήνουμε ακάλυπτα τα πόδια ή το μπούστο μας.

Ωστόσο, η πραγματικά ανησυχητική ερωταπάντηση έρχεται μετά. «Κατά την άποψή σας, μία γυναίκα ή ένα κορίτσι που ντύνεται (ενδεικτικά) με εφαρμοστά ρούχα, κοντές φούστες, βαθύ μπούστο, αν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση...» δεν είναι υπεύθυνο απαντά το 79%, ενώ ένας στους πέντε συμπολίτες μας (!) θεωρεί το θύμα εν μέρει υπεύθυνο (18%) ή ακόμα και εξ ολοκλήρου υπεύθυνο (3%).

Κι αντί να έχουμε πια συνειδητοποιήσει πως οι δρόμοι, οι πόλεις, οι νύχτες ανήκουν σε όλους μας εξίσου κι ότι δεν είναι οι θηλυκότητες και οι γυναίκες που πρέπει να εκπαιδευτούν ώστε να μη βιάζονται αλλά οι βιαστές να μη βιάζουν, σχεδόν τέσσερις στους δέκα (38%) πιστεύουν πως είναι οι γυναίκες και τα κορίτσια που πρέπει να προσέχουν το ντύσιμό τους για να αποφύγουν περιστατικά βίας - ειδικά όταν κυκλοφορούν σε περιοχές με αυξημένη εγκληματικότητα ή μόνες το βράδυ, αλλά και όταν βρίσκεται σε χώρους με άγνωστους άνδρες.

Για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή...