Σωρεία κινδύνων στο ίντερνετ

Mπούλινγκ, διακρίσεις, ρητορική μίσους, παραπληροφόρηση. Είναι μόνο μερικοί από τους κινδύνους που ελλοχεύουν στο ψηφιακό περιβάλλον, με τους ανήλικους, παρότι «ψηφιακοί γηγενείς», να αποτελούν συχνά τον εύκολο στόχο. Η έρευνα που πραγματοποίησε το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου του Ινστιτούτου Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ) σε δείγμα 5.000 μαθητών Γυμνασίου και Λυκείου με θέμα τις διαδικτυακές συνήθειες των παιδιών ανιχνεύει τόσο τους κινδύνους που ελλοχεύουν στο διαδίκτυο όσο και την ανάγκη εκπαίδευσης στη χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών.

To sexting, η ανταλλαγή δηλαδή πολύ προσωπικών (ερωτικών) φωτογραφιών, εμφανίζεται ιδιαίτερα διαδεδομένο μέσα στην πανδημία, με 1 στα 4 παιδιά να έχει δεχτεί πολύ προσωπικές φωτογραφίες, ενώ μόλις το 6% παραδέχεται ότι έχει στείλει φωτογραφίες αντίστοιχου περιεχομένου.

«Αυτή η τάση (σ.σ. sexting) σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι νέοι δεν ενδιαφέρονται και πολύ για το πώς διαμορφώνεται η διαδικτυακή τους φήμη από όσα ανεβάζουν στο διαδίκτυο είναι ένα πολύ ανησυχητικό στοιχείο» συμπεραίνουν οι αναλυτές. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, τουλάχιστον οι μισοί μαθητές δεν ενδιαφέρονται για τη διαδικτυακή τους φήμη (53%), ενώ το 22% απαντά πως «δεν ξέρει» τον τρόπο που διαμορφώνεται η διαδικτυακή φήμη του.

Ποιον θεωρούν τα παιδιά τον μεγαλύτερο κίνδυνο στο διαδίκτυο; Οι φόβοι εντοπίζονται σε διαφορετικές εκφάνσεις της ψηφιακής ζωής και οι απαντήσεις ποικίλλουν: η αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων (26,1%) και η επαφή με αγνώστους (17,8%) υπερτερούν. Ωστόσο ένα στα δυο παιδιά συνομιλεί με αγνώστους και κάνει φίλους μέσω διαδικτύου.

Ως σημαντικότεροι κίνδυνοι χαρακτηρίζονται ακόμη το cyber-bullying (15,8%), το sexting (14,6%) και ο κίνδυνος των κακόβουλων λογισμικών (9,1%). Λιγότερο επικίνδυνες φαίνονται στα παιδιά οι διαδικτυακές απάτες (6,3%), η υπερβολική ενασχόληση (5,6%) και η παραπληροφόρηση (2,5%).

Το 34% των μαθητών δηλώνει πως έχει έρθει σε επαφή με ρητορική μίσους στο διαδίκτυο, ενώ αρκετά ανησυχητικά είναι τα ευρήματα σχετικά με το φαινόμενο του διαδικτυακού εκφοβισμού. Μάλιστα η έλλειψη αρκετά σαφών χαρακτηριστικών για το cyber-bullying, που έχει πολλές μορφές, κάνει το 7% των μαθητών να μη δηλώνουν σίγουροι εάν η διαδικτυακή παρενόχληση που δέχτηκαν εμπίπτει στο φαινόμενο. Παράλληλα εντοπίζεται και μια δυσκολία παραδοχής του, καθώς μόλις ένα 6% παραδέχεται ότι έχει πέσει κάποια στιγμή θύμα διαδικτυακού εκφοβισμού. Ωστόσο 1 στους 4 ανήλικους δηλώνει ότι κάποια στιγμή δέχτηκε προσέγγιση με κακόβουλο σκοπό.

Η πατριαρχική κουλτούρα αναπαράγεται και στο ψηφιακό περιβάλλον, με το θύμα να είναι κορίτσι σε περισσότερα από ένα στα δύο περιστατικά (64%). Οι ανήλικες κοπέλες δέχονται σε συντριπτική πλειονότητα και τις περισσότερες κακόβουλες προσεγγίσεις, όμως 7 στις 10 δεν προχωρούν σε καταγγελία (report) του χρήστη/περιστατικού. Αντιθέτως, τα αγόρια σε ποσοστό 57% προβαίνουν σε καταγγελία.

Ακόμη και όταν τα παιδιά έγιναν μάρτυρες εκφοβισμού κάποιου τρίτου, φίλου ή γνωστού τους, η συντριπτική πλειονότητα προσπάθησε να στηρίξει το θύμα ιδιωτικά (53%), μόλις το 15% απευθύνθηκε σε κάποιον ενήλικο, ενώ δύο στα δέκα παιδιά δεν θέλησαν να εμπλακούν. Διαφορετική είναι η εικόνα όσον αφορά την προσωπική εμπλοκή με το ίντερνετ: έξι στα δέκα παιδιά δηλώνουν πως αν κάτι δυσάρεστο τους συμβεί θα στραφούν στους γονείς τους, δύο στα δέκα σε κάποιον φίλο, ενώ μόλις το 4% σε εκπαιδευτικό.

● Η έρευνα διενεργήθηκε το διάστημα Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου του 2021 υπό την έγκριση του υπουργείου Παιδείας.