Αναπηρία, ανθρώπινα δικαιώματα, και τεχνοηθική σε ένα νομοσχέδιο

Τρία κρίσιμα πεδία επιχειρεί να ρυθμίσει η κυβέρνηση με ένα νομοσχέδιο: την αναπηρία, συστήνοντας την Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας, συμβουλευτικό όργανο της Πολιτείας με αποστολή τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, διακηρύσσοντας ότι ενισχύει την Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, ικανοποιώντας το αίτημά τους για διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια και τον έλεγχο των νέων προκλήσεων που συνδέονται με την τεχνολογία, την τεχνητή νοημοσύνη και τη ρομποτική, διευρύνοντας τις αρμοδιότητες της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής προσθέτοντας και την Τεχνοηθική.

Καθώς ολοκληρώθηκε η διαβούλευση επί του σχεδίου νόμου «Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας, Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής», η «Εφ.Συν.» συζήτησε με μέλη των υφιστάμενων επιτροπών αλλά και εκπροσώπους των ατόμων με αναπηρία και μεταφέρει την κατ’ αρχάς θετική γνώμη τους για αυτή τη νομοθετική πρωτοβουλία, χωρίς ωστόσο να λείπουν σημεία τα οποία θα την καθιστούσαν ακόμη καλύτερη.

«Ηταν υποχρέωση της χώρας και χρόνιο αίτημά μας, που εισακούστηκε, η υιοθέτηση ενός εθνικού σχεδίου δράσης και η δημιουργία μιας Εθνικής Αρχής Προσβασιμότητας που, ως συμβουλευτικό όργανο, να συντονίζει τις δράσεις για την προσβασιμότητα, τη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία αλλά και τη μεταφορά των καλών πρακτικών από το εξωτερικό και στη χώρα μας», λέει ο πρόεδρος της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ) και του European Disability Forum Ιωάννης Βαρδακαστάνης, αναφέροντας τους σταθμούς που οδήγησαν σε αυτή την κατάκτηση: η κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία το 2012 και η θεσμοθέτηση της ανάγκης για συντονισμό φορέων προς την εξασφάλιση των δικαιωμάτων των ΑμεΑ με τον νόμο 4418 το 2017.

Οσο για την αποτελεσματικότητά του; «Ολα κρίνονται στη ζωή. Και το αναπηρικό κίνημα που θα συμμετέχει στην υλοποίησή του θα αγωνιστεί για να πετύχει» λέει στην «Εφ.Συν.» ο πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ, θεωρώντας δευτερεύουσας σημασίας τα θέματα ανεξαρτησίας του φορέα υπό τον πρωθυπουργό αφού προέχει το ότι επιτέλους αυτός ιδρύεται.

Ικανοποιημένη για το γεγονός ότι η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου βγαίνει ενισχυμένη, ανεξάρτητη και πιο αποτελεσματική είναι η πρόεδρός της, καθηγήτρια Νομικής στο ΕΚΠΑ Μαρία Γουβανέλη.

«Η Εθνική Επιτροπή απέκτησε δική της νομική προσωπικότητα που την καθιστά πλέον ανεξάρτητη σύμφωνα με όσα ορίζει ο ΟΗΕ που την αξιολογεί. Εχει δικό της προϋπολογισμό και διατάκτη και έτσι θα μπορεί πλέον να συμμετέχει σε ερευνητικά προγράμματα και να βρίσκει χρηματοδότηση ενώ ρυθμίστηκαν τόσο θέματα μισθοδοσίας αλλά και ζητήματα των μελών που συμμετέχουν σε αυτήν ώστε το όργανο να γίνει πιο συνοπτικό καθώς στο προηγούμενο σχήμα είχαμε φτάσει τα 41 μέλη», μας λέει η πρόεδρος.

Ωστόσο, θεωρεί πως πρέπει να προβλεφθεί ένα μέλος της Επιτροπής Βιοηθικής, ακόμη κι αν δεν είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη, στην ΕΕΔΑ γιατί αφορά «το κομμάτι των δικαιωμάτων του 21ου αιώνα».

Την ανάγκη πρόσθετου επιστημονικού προσωπικού, επισημαίνει ο Χαράλαμπος Σαββάκης, μέλος στην Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής, ομότιμος καθηγητής Μοριακής Βιολογίας-Μοριακής Γενετικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, και προσβλέπει στην ανεξαρτητοποίησή της, στα πρότυπα της ΕΕΔΑ, για να έχει νομική υπόσταση και αυτοτέλεια ώστε να μπορεί να εξασφαλίζει αφενός τους αυξημένων προσόντων επιστημονικούς συνεργάτες που χρειάζεται και αφετέρου να μπορεί να συνάπτει συμβάσεις με ακαδημαϊκά ιδρύματα και οργανισμούς ώστε να συμμετέχει σε ερευνητικά και αναπτυξιακά προγράμματα του αντικειμένου της.

Στον αντίποδα κινείται η σχετική ανακοίνωση της βουλευτή ΣΥΡΙΖΑ, τομεάρχη Κοινωνικής Αλληλεγγύης Θεανώς Φωτίου που θεωρεί ότι «Απορρίπτεται από τη συντριπτική πλειοψηφία κατά τη διαβούλευση το επικοινωνιακό νομοσχέδιο της κυβέρνησης», εξηγώντας ότι τα περισσότερα σχόλια που υποβλήθηκαν ήταν αρνητικά, ενώ αναφέρει μερικά από τα σημεία κριτικής για όλες τις Επιτροπές. Ιδιαίτερα επικριτική είναι για την Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας των αναπήρων, επισημαίνοντας «ότι το Σ/Ν δεν φέρνει τίποτε καινούργιο ως προς τις υποχρεώσεις του κράτους απέναντι στους αναπήρους», τη χαρακτηρίζει «δήθεν ανεξάρτητη αρχή».

Ο πρωθυπουργός διορίζει τα 4 από τα 9 μέλη του Δ.Σ. και έχει γνωμοδοτικό χαρακτήρα χωρίς δυνατότητα ελέγχου στην υλοποίηση δράσεων τονίζοντας παράλληλα ότι δεν γίνεται μνεία στο νομοσχέδιο για την προσβασιμότητα των αναπήρων στην Παιδεία, Υγεία και Εργασία, ενώ δεν υπάρχει μέριμνα για άλλα σοβαρά προβλήματα των αναπήρων, όπως η πιστοποίηση μέσω των ΚΕΠΑ, τα επιδόματα κ.ά.

«Αποδεικνύεται άλλη μια φορά ότι η κυβέρνηση αλλάζει θεσμούς για να επιτύχει μονοφωνία και να απαλλαγεί από διαφορετικές απόψεις που την ενοχλούν, επινοεί νέους θεσμούς καθαρά επικοινωνιακού περιεχομένου, για να πείσει ότι νοιάζεται για τον μεγάλο πληθυσμό των αναπήρων, όταν τους έχει αφήσει αβοήθητους κατά την πανδημία, ενώ εκκρεμούν 40.000 αιτήσεις για πρώτη χορήγηση αναπηρικών επιδομάτων και όταν έχει μειώσει κατά 88 εκατ. το π/υ για την αναπηρία το 2021 σε σχέση με τη δαπάνη του 2019» σχολιάζει η Θ. Φωτίου.

Η τομεάρχης Κοινωνικής Αλληλεγγύης του κόμματος της μείζονος αντιπολίτευσης επικρίνει την ασάφεια στην αυτοτέλεια της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και το ότι απουσιάζουν από τη νέα Επιτροπή, ενώ συμμετέχουν στην υφιστάμενη που καταργείται εκπρόσωποι διαφόρων φορέων.

Τέλος, για την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής αποτυπώνει προβληματισμούς σχετικά με τους σκοπούς που θα εξυπηρετήσει το τμήμα της Τεχνοηθικής και την ελλιπή αναφορά στο απαιτούμενο εξειδικευμένο προσωπικό.