- Γιατί κάνεις ααα; Οοοο να κάνεις.
- Οοοο.
- Κάνε εεεε.
- Εεεεε
- Ιιιι, κάνε Ιιιι.
Ο κύριος που κουβαλάει το σπιτικό του σε ένα καρότσι μας σταματάει στην έρημη Κλαυθμώνος και σαν πρωταγωνιστές μιας αλλόκοτης ταινίας ξεφωνίζουμε μαζί, ολομόναχοι. Μοιάζει με θλιβερό προνόμιο να περπατάς στα στενά του κέντρου αυτές τις μέρες. Ολοι εκείνοι που κάποτε έμοιαζαν με κομπάρσους στο πολύβουο σκηνικό της μητρόπολης τώρα ξεχωρίζουν καθώς στέκονται ακίνητοι στα σκοτάδια ή περιφέρονται στη σιωπή.
Είναι αυτοί που δεν μένουν σπίτι γιατί δεν έχουν σπίτι. Σαν την κυρία Αννα, που ρωτάει τι μέρα είναι, τι ώρα είναι και ποια χρονιά, σ’ ένα παγκάκι στην πλατεία Συντάγματος, με τα υπάρχοντά της στοιβαγμένα μπροστά στην εξόχως ειρωνική αφίσα «Μένουμε σπίτι».
Οι επιδημιολογικές μελέτες μοιάζει να μην τους περιλαμβάνουν και από τη δημόσια συζήτηση συνήθως απουσιάζουν. Σαν να μην είναι άνθρωποι, να μην κινδυνεύουν, να μην αρρωσταίνουν, να μην υποφέρουν.
Η αδιαφορία απέναντι στους άστεγους υποκρύπτει έναν βαθύ κυνισμό. Ποιος θα αγγίξει κάποιον που ζει στον δρόμο; Εν πάση περιπτώσει, πόσο πολύ μπορεί να κινδυνεύουμε όλοι εμείς που -γκρινιάζοντας ή έντρομοι- μένουμε σπίτι από όσους δεν έχουν σπίτι;
Σ’ αυτό το άγριο σκηνικό να συνυπολογίσετε πως αυτές τις μέρες οι εθελοντές που μαγείρευαν και έστηναν συσσίτια σταδιακά αποσύρονται. Οι άστεγοι έχουν αφεθεί στη μοίρα τους, αφού οι περισσότεροι από αυτούς δεν γνωρίζουν καν την ύπαρξη του ιού. Οσοι γνωρίζουν δεν πιστεύουν ή δεν νοιάζονται για τα θανατηφόρα αποτελέσματά του. «Λένε μείνετε σπίτι, εγώ δεν έχω σπίτι. Κι εδώ που έφτασα, δεν με νοιάζει κιόλας».
Ο Γιάννης είναι ένας από τους άστεγους που συναντάμε συνοδεύοντας τους Γιατρούς του Κόσμου στην περιοδεία τους στο κέντρο της πόλης. Οι γιατροί μοιράζουν μάσκες και αντισηπτικά στους αόρατους ανθρώπους της Αθήνας και του Πειραιά. Βγαίνουν κάθε απόγευμα και τους ψάχνουν στις καβάτζες τους, γνωρίζοντας τους περισσότερους με το μικρό τους όνομα.
«Καλέ μου, γνωρίζεις ότι υπάρχει ένας ιός και πρέπει να προστατευτούμε; Ελα να σου δείξω πώς μπαίνει η μάσκα. Πρέπει να τη φοράς, καλή μου, βάλε κι αντισηπτικό στα χέρια σου. Μπράβο». Με τον Νικήτα Κανάκη έχουμε συναντηθεί δεκάδες φορές σε σημεία όπου οι άνθρωποι βρίσκονται σε οδύνη. Ωστόσο είναι η πρώτη φορά που ο γιατρός πρέπει να πείσει για έναν εχθρό που είναι αόρατος ανθρώπους που δεν έχουν πολλές φορές την παραμικρή πληροφορία για ό,τι συμβαίνει.
«Φοβάσαι τον ιό;», ρωτάει ο Νικήτας τη Στεφανία. «Οχι, γιατρούλη μου, αυτός με φοβάται;» γελάει εκείνη καθώς φοράει τη μάσκα της. «Οι άνθρωποι μόνο μας φοβούνται και τρέχουν μακριά μας».
Λίγα μέτρα πιο κάτω, στην πλατεία Ομονοίας, κάθονται δίπλα δίπλα αγνοώντας η μία την παρουσία της άλλης. Η μία είναι μετανάστρια που την απέλυσαν μετά από 15 χρόνια δουλειάς, η άλλη χρήστρια - όταν έχασε και τους δυο γονείς της κατέληξε στον δρόμο. «Δεν χρειάζομαι μάσκα, έχω κουβέρτα», λέει η Ζώγια στους γιατρούς. «Ξέρω, ξέρω για τον ιό. Και τι να κάνω;», λέει η Μαργαρίτα, που τίποτα στο πρόσωπό της δεν θυμίζει τα 52 της χρόνια.
«Πρέπει να δούμε τι θα γίνει με τα φτωχά νοικοκυριά που θα επιβαρυνθούν ακόμα περισσότερο με την πανδημία. Κάποιοι θα στερηθούν ακόμα και τα βασικά», λέει ο Νικήτας Κανάκης, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου όχι μόνο για τους άστεγους, αλλά και για εκείνους που δέκα χρόνια τώρα ίσα ίσα που επιβιώνουν, εκείνους που έχουν επισφαλή στέγη, τους πρόσφυγες. «Δεν πρόκειται μόνο για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά πρέπει να κατανοήσουμε ότι όσο οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονται εκτός της δημόσιας συζήτησης, ενδεχομένως να είναι και εκτός επιδημιολογικής εποπτείας».
Οπως σημειώνουν οι Γιατροί του Κόσμου, ούτε η Βρετανία, ούτε η Ιταλία, ούτε η Ισπανία, ούτε η Ελλάδα παίρνουν μέτρα για τους πιο ευάλωτους, που βιώνουν ακραία φτώχεια και θεωρούνται ομάδες υψηλού κινδύνου.
«Είναι οι δικοί μας άνθρωποι που δεν έχουν ένα σπίτι για να μείνουν μέσα ώστε να προστατευτούν από τον COVID-19 και κατ’ επέκταση να προστατεύσουν –με τη σειρά τους– όλους εμάς», σημειώνουν οι ΓτΚ. «Πώς μπορούμε να περιμένουμε από μια κατηγορία συνανθρώπων μας -στους οποίους η πολιτεία έχει γυρίσει την πλάτη- να αναλάβουν την ατομική τους ευθύνη; Το στοίχημα δεν είναι άλλο από τη δημιουργία μιας κοινότητας ενσυναίσθησης και αλληλεγγύης. Είναι συλλογική μας ευθύνη η θωράκισή τους. Για την προστασία τους, για την προστασία μας».
«Δοκιμάζεται η ανθρωπιά και ο πολιτισμός μας»
● Γιατί θεωρείτε σημαντικό να σκεφτούμε τους πιο ευάλωτους και ποιοι είναι αυτοί;
Οι οικονομικά και κοινωνικά ευάλωτες ομάδες αντιμετωπίζουν περισσότερα προβλήματα σε περιόδους κρίσης. Τώρα όμως προβάλλει επιτακτικά το ζήτημα των ανισοτήτων στην υγεία. Οι ομάδες που πρέπει να σκεφτούμε αυτή τη στιγμή περιλαμβάνουν αυτούς που μπορεί να ζουν σε σκηνές και καταυλισμούς, Ρομά, πρόσφυγες και μετανάστες, ανθρώπους που είναι στα γηροκομεία και είναι διπλά εκτεθειμένοι. Τους ανθρώπους που είναι στη φυλακή. Τους άστεγους και πιθανόν αυτούς που βρίσκονται ή είναι σε επαφή με κέντρα απεξάρτησης. Είναι άνθρωποι που μπορεί να μην έχουν πρόσβαση σε στοιχειώδη προστατευτικά μέσα, όπως ζεστό νερό και σαπούνι. Δεν υπάρχει πρόσβαση σε αντισηπτικά, που είναι δυσεύρετα, αλλά αυτοί οι άνθρωποι τα χρειάζονται περισσότερο λόγω του συνωστισμού. Για να μην πω το ακραίο, να μην έχουν πρόσβαση ούτε σε χαρτομάντιλα ή χαρτί υγείας. Εξίσου σημαντικό είναι να έχουν πρόσβαση, σε περίπτωση που νοσήσουν, σε βασικά ανακουφιστικά φάρμακα, θερμόμετρα, αναλώσιμα. Κάποιοι μπορεί να μην έχουν καν καθαρό νερό. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει ως κοινωνία να μεριμνήσουμε και η επιτροπή της πολιτείας που συνέρχεται συνεχώς οφείλει να ενημερώσει και να βοηθήσει να ληφθούν μέτρα για τις ευάλωτες ομάδες, που είναι σε χειρότερη μοίρα από όλους τους άλλους.
● Ποια θέματα μπορούν να τεθούν;
Πρώτα από όλα να υπάρξει προετοιμασία για υποστηρικτική αντιμετώπιση των πιο ήπιων περιστατικών, σε περίπτωση που νοσήσουν, για τους ανθρώπους που δεν ζουν σε κανονικά σπίτια. Στον γενικό πληθυσμό λέμε «μείνε στο σπίτι σου σε δικό σου δωμάτιο με δικό σου μπάνιο». Ενας άστεγος πού θα πάει αν έχει ήπια συμπτώματα; Στο νοσοκομείο δεν χρειάζεται να πάει ακόμα, αλλά πρέπει κάπου να είναι για να υποστηριχθεί. Αυτό θα πρέπει να το σκεφτούν οι δημόσιοι φορείς και να αξιοποιήσουν χώρους, είτε σχολεία, που είναι τώρα κλειστά, είτε πνευματικά κέντρα δήμων ή ενοριών.
● Ποιοι θα στελεχώσουν αυτούς τους χώρους;
Αξίζει να τους στελεχώσουν άνθρωποι από την ίδια την κοινότητα. Για τους αστέγους αυτό μπορεί να μη γίνεται, πρέπει να το καλύψουν οι κοινωνικές υπηρεσίες. Ομως μεταξύ των προσφύγων υπάρχουν αρκετοί που στην πατρίδα τους μπορεί να είχαν δικαιώματα εργασίας ως λειτουργοί υγείας. Μπορούν να προσφέρουν στη δική τους κοινότητα, αλλά πιθανόν να τους χρειαστούμε ευρύτερα. Μάλιστα προτείνουμε να έχουν ανταμοιβή. Για τους Ρομά υπήρχαν πολλοί εκπαιδευμένοι διαμεσολαβητές σε κέντρα υποστήριξης, που κάποιοι δήμοι τα έχουν ακόμα. Αν σε καταυλισμό Ρομά προκύψει ήπιο κρούσμα που δεν είναι για νοσοκομεία, για να μπορέσουν να κάνουν αυτά που συμβουλεύουμε ως γιατροί (κατ’ οίκον απομόνωση κ.λπ.) πρέπει να δημιουργηθεί μια αλλιώτικη δομή, εντός του καταυλισμού είτε κοντά. Μπορεί να ακούγεται αιρετικό, αλλά είμαστε σε κατάσταση κρίσης και πρέπει να βοηθηθούν αυτοί οι άνθρωποι και ταυτόχρονα να απομονωθούν. Ομως αυτή η απομόνωση δεν πρέπει να σημαίνει εγκατάλειψη.
● Πώς θα φροντίσουμε να μην πυροδοτηθούν ρατσιστικά αντανακλαστικά;
Αυτή τη στιγμή καθένας μας μπορεί να νοσήσει. Ο κορονοϊός δεν κάνει διακρίσεις, αν είναι πρόσφυγας, άστεγος, Ρομά, φυλακισμένος, επιτίθεται σε όλη την ανθρωπότητα. Εδώ θα κριθούν ο ανθρωπισμός, ο πολιτισμός και η ποιότητα της πατρίδας μας.
● Πώς κρίνετε τα πρώτα μέτρα που ανακοινώθηκαν για την προστασία από τον κορονοϊό μεταναστών και προσφύγων στα ΚΥΤ;
Είναι μια καλή αρχή, αλλά πρέπει να μελετηθούν ξανά και να εκτιμηθούν από ειδικούς δημόσιας υγείας. Δεν νομίζω ότι κάποιος έχει ασχοληθεί σοβαρά με τις ευάλωτες ομάδες. Το δεύτερο που δεν έχουν σκεφτεί είναι οι φυλακές. Σε άλλες χώρες απελευθερώνουν ανθρώπους που δεν έχουν διαπράξει σοβαρά αδικήματα και που δεν θα επηρεάσουν ούτε την υγεία ούτε την ασφάλεια του πληθυσμού.
● Οσα περιγράφετε δεν απαιτούν κεντρικό σχεδιασμό;
Οπωσδήποτε. Αλλά έχει τον ρόλο της και η κοινωνία των πολιτών. Τώρα είμαστε εν μέσω επιδημίας. Παράλληλα όμως πρέπει να αντιμετωπιστεί το θέμα της ψυχικής υγείας όλων μας, που επηρεάζεται από τις συνθήκες της επιδημίας. Οι άνθρωποι που εθελοντικά θα κινητοποιηθούν για να βοηθήσουν θα βοηθηθούν και σε επίπεδο ψυχικής υγείας. Ολοι μπορούν να κάνουν τουλάχιστον μερικά τηλεφωνήματα.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας