Ο καθ' όλα υπαρκτός μάρτυρας Νίκος Μανίας και οι καταθέσεις του

Σε προηγούμενο δημοσίευμά μας «Ο μάρτυρας-κλειδί Νίκος Μανίας» («Εφ.Συν.» 10/4/2019) αναδείξαμε βασικά σημεία της κατάθεσης Μανία στους εισαγγελείς διαφθοράς, π.χ. για τα σενάρια που του ζητήθηκαν να καταρτίσει για τον υπολογισμό των τιμών των φαρμάκων, όπου μάλιστα προέκυπτε μία διαφορά 65 εκατ. ευρώ μεταξύ του σεναρίου που προβλεπόταν από τον νόμο και του σεναρίου που επελέγη με υπουργική απόφαση του Ανδρέα Λοβέρδου, για τα ευνοημένα φάρμακα της Novartis Hellas, για τις μεγάλες αποκλίσεις από τον μέσο όρο των χαμηλότερων τιμών της Ε.Ε. και για τα «πακέτα» που μοίραζε ο Κ. Φρουζής.

Ο μάρτυρας –σύμφωνα με τον Α. Λοβέρδο– δεν υπήρξε ποτέ συνεργάτης του, «όπως επιχειρείται να παρουσιαστεί, αλλά ήταν ένας τεχνικός, εξωτερικός συνεργάτης του υπουργείου Υγείας».

Ο πρώην υπουργός επισήμανε ότι ο Ν. Μανίας κατέθεσε ως «αυτόκλητος» μάρτυρας πρόσφατα, υπονοώντας ίσως ότι η κατάθεσή του «αντικατέστησε» κατά κάποιον τρόπο αυτήν του κατηγορούμενου πλέον Νίκου Μανιαδάκη. Ομως, ο κ. Μανίας δεν καταθέτει καθόλου πρόσφατα!

Καταθέτει αρχικά στους επιθεωρητές και στη συνέχεια στην Εισαγγελία κατά της Διαφθοράς από το φθινόπωρο του 2018.

Προφανώς ο ίδιος ζήτησε να καταθέσει κάνοντας χρήση της ανάλογης ευεργετικής διάταξης που παρέχει ο νόμος σε όποιον εισφέρει σε παρόμοιες υποθέσεις.

Τον κ. Μανία, μάλιστα, κατονομάζουν ως πιθανά δωροδοκούμενο συνεργάτη του πρώην υπουργού Α. Λοβέρδου και οι προστατευόμενοι μάρτυρες, ενώ πολλά σημεία των καταθέσεών τους φαίνεται να έχουν ήδη επαληθευτεί από άλλα αδιαμφισβήτητα ηλεκτρονικά στοιχεία της ογκώδους δικογραφίας.

Κατέθεσε εξ αρχής με το όνομά του, αν και κανείς δεν θα μπορούσε να τον διαβεβαιώσει ότι δεν θα βρεθεί στο μέλλον κατηγορούμενος, όπως βρέθηκε ένα βήμα πριν από τη διαφυγή του στο εξωτερικό ο πρώην «κουκουλοφόρος, προβοκάτορας» και νυν «θύμα σκευωρίας» καθηγητής Ν. Μανιαδάκης, το δεξί χέρι των πρώην υπουργών Γεωργιάδη και Λοβέρδου.

Σύμβαση έργου

Στην πρώτη του κατάθεση, Οκτώβριο του 2018, ο κ. Μανίας ξεκίνησε μιλώντας για την εμπλοκή του, αρχές του 2010, στο υπουργείο Ανάπτυξης (που είχε τότε την ευθύνη για την τιμολόγηση φαρμάκων).

Οι καταθέσεις του συνεχίστηκαν μέχρι και τις αρχές Ιανουαρίου του 2019.

Στην αρχική κατάθεση λέει ότι η τότε υπουργός Λ. Κατσέλη στην καρδιά της κρίσης ήθελε να ανακοινώσει μειώσεις στις τιμές των φαρμάκων, οπότε ο γ.γ. Εμπορίου τού ζήτησε να προχωρήσει με σύμβαση έργου για την τιμολόγηση των φαρμάκων.

«Από τη στατιστική ανάλυση πράγματι προέκυψε ότι η Ελλάδα στις τιμές των φαρμάκων ήταν σημαντικά ακριβότερη σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες και σε καμία περίπτωση δεν εφαρμοζόταν ο κανόνας του μέσου όρου των τριών χαμηλότερων τιμών για τα πρωτότυπα και του 80% για τα γενόσημα».

Ο μάρτυρας περιγράφει το πώς η υπουργός Λ. Κατσέλη συνέταξε μετά τις υποδείξεις του κ. Μανία σχέδιο προεδρικού διατάγματος (Π.Δ.), αλλάζοντας τον τρόπο τιμολόγησης σε επίπεδο χονδρικής τιμής που υποχρεωτικά ανακοινωνόταν επίσημα από κάθε χώρα (σε αντίθεση με τις τιμές της λιανικής), ενώ στο διάταγμα προβλεπόταν και η ίδρυση παρατηρητηρίου τιμών. «Τελικά, το Π.Δ. δεν έγινε αποδεκτό καθότι υπήρξαν αντιδράσεις και μέσα από το ίδιο της το κόμμα!».

Ο μάρτυρας περιέγραψε τότε και το χαλαρό σύστημα τιμών που ίσχυε για τα γενόσημα.

Ο ίδιος κατασκεύασε ένα ειδικό λογισμικό για να μπορούν να γίνονται οι συγκρίσεις τιμών, χρησιμοποιώντας διεθνείς βάσεις δεδομένων, ενώ λίγο πριν αναρτηθεί το δελτίο τιμών –το 2010– το ποσοστό ακρίβειας, που όμως για τον ίδιο δεν ήταν αρκετό, έφτανε το 91-93%, αλλά χρειαζόταν να γίνει επανέλεγχος εσωτερικός αλλά και εξωτερικός ως δικλίδα ασφαλείας, συμπλήρωσε στην κατάθεσή του.

«Τον Ιούνιο του 2010, τον Αύγουστο του 2010, τον Ιανουάριο του 2011 και τον Αύγουστο του 2011 στα δελτία τιμών εισήχθησαν νέα φάρμακα, ενώ υπήρχε πολιτική απόφαση να μη γίνει αυτό για λόγους συγκράτησης της δημόσιας δαπάνης. Η πιο κραυγαλέα περίπτωση ήταν το Gilenya το 2010» καταθέτει ο μάρτυρας.

Οταν ο καθορισμός των τιμών πέρασε στο υπουργείο Υγείας το 2011, του ζητήθηκε να εργαστεί εκεί και του δόθηκε η υπόσχεση ότι θα πληρωνόταν για το έργο του.

Από τον Απρίλιο 2011 ώς τον Σεπτέμβριο 2012 υπέγραψε τρεις συμβάσεις ως διαχειριστής της μονοπρόσωπης ΜΙΝΤΕ ΕΠΕ με το Ινστιτούτο Φαρμακευτικής Ερευνας και Τεχνολογίας (Α.Ε. του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων) αντί του υπουργείου Υγείας λόγω έλλειψης κονδυλίων. Το ποσό της κάθε σύμβασης ήταν 32.000 ευρώ.

Ο Ν. Μανίας σημείωσε ότι για το ακριβό φάρμακο Gilenya της Novartis η ίδια η εταιρεία είχε προσκομίσει φάκελο έρευνας με την προτεινόμενη τιμή.

Ομως, σύμφωνα με δική του έρευνα, προέκυπταν συγκριτικά χαμηλότερες τιμές.

Η εταιρεία αντέδρασε σφοδρά στην πρότασή του, ενώ παρών στις συζητήσεις της Επιτροπής Τιμών του Φαρμάκου (Αύγουστο του 2011) ήταν και ο διευθύνων σύμβουλος της Novartis, Κ. Φρουζής: «Για τον συγκεκριμένο άνθρωπο που υπερασπιζόταν τα συμφέροντα της εταιρείας του ήταν πάντα ανοιχτές οι πόρτες των υπουργείων».

Ο μάρτυρας δήλωσε κατηγορηματικά ότι η τιμή που έλαβε το Gilenya δεν ήταν η τιμή που είχε υπολογίσει και προτείνει, αλλά ήταν υψηλότερη κατά 20 ευρώ επί της εργοστασιακής τιμής και 35 ευρώ υψηλότερη της λιανικής.

Αν υπολογιστεί τώρα και η έκρηξη στις πωλήσεις του φαρμάκου (για τη σκλήρυνση κατά πλάκας) και η πώληση σε άλλες 22 χώρες πλην Ε.Ε. με οδηγό την τιμή στην Ελλάδα, τα κέρδη της εταιρείας ήταν ανυπολόγιστα.

Δύσκολες σχέσεις

Ας σημειωθεί ότι, ενώ δεν έμπαιναν νέα φάρμακα στη λίστα, το συγκεκριμένο προστέθηκε με τιμή που δεν αντιστοιχούσε στον μέσο όρο των τριών χαμηλότερων τιμών της Ε.Ε. διότι κρίθηκε ορφανό (δηλ. μοναδικό).

Το συγκεκριμένο φάρμακο (όπως καταθέτουν και άλλοι μάρτυρες) ήταν μεν αρχικά μοναδικό, αλλά στη συνέχεια κυκλοφόρησαν κι άλλα δύο φθηνότερα, τα οποία όμως καθυστέρησαν υπερβολικά να ενταχθούν στη λίστα με αποτέλεσμα να πωλείται μόνο το φάρμακο της Novartis.

Φαίνεται δε ότι τα υπέρογκα κέρδη λόγω ευνοϊκής μεταχείρισης δεν προήλθαν μόνο από το συγκεκριμένο ακριβό φάρμακο, αλλά από τουλάχιστον άλλα τέσσερα.

Οι σχέσεις του κ. Μανία με τον νυν κατηγορούμενο Ν. Μανιαδάκη δεν ήταν, σύμφωνα με τον ίδιο, ιδανικές, ειδικά όταν ο καθηγητής «μού πρότεινε να εκπαιδεύσω στο σύστημα τον Χ.Μ. που ήταν συνεργάτης του στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας. Την πρόταση να συνεχίσω να είμαι βιτρίνα του συστήματος με χειριστή τον συνεργάτη του εγώ δεν τη δέχτηκα και δεν γνωρίζω για ποιο λόγο μού το πρότεινε αυτό».

Στη συνέχεια λέει ότι αυτό έγινε, όπως του είπε ο κ. Μανιαδάκης, για να υπάρχει κάποιος τρίτος στην έκδοση τιμών και να μην πλήττεται το κύρος του υπουργού.

Ο μάρτυρας καταθέτει επίσης ότι ενώ το 2011, εκτός από κάποια γενόσημα -και φυσικά το Gilenya– δεν υπήρξε άλλη προσθήκη φαρμάκου, το 2012 λόγω φαρμάκων σε εκκρεμότητα ή στη λήξη πατέντας φαρμάκων ευρείας κυκλοφορίας πυροδοτήθηκε έκρηξη αιτημάτων τιμολόγησης νέων γενοσήμων και διόγκωση της δαπάνης.

Δεν λήφθηκε υπόψη το δικό του σύστημα τιμολόγησης με βάση τις τρεις χαμηλότερες τιμές.

Το δελτίο τιμών αναρτήθηκε τον Νοέμβριο του 2012 δώδεκα φορές (!) μέχρι να οριστικοποιηθεί, ενώ είχαν τιμολογηθεί και δήθεν μοναδικά φάρμακα για τα οποία όμως ο ίδιος βρήκε τιμές και άρα δεν ήταν μοναδικά. «Το μηχανογραφικό σύστημα για την τιμολόγηση δεν είχε ολοκληρωθεί και δεν είχε αξιοποιηθεί διότι ίσως δεν συνέφερε μερικούς».

Στικάκι και σκληρός δίσκος

Είναι χαρακτηριστικό ότι με βάση τα αρχεία που προσκόμισε, οι τιμές από την αρμόδια γραμματεία του υπουργείου είχαν συμπληρωθεί με το χέρι!

Διαπιστώθηκε ότι ενώ δεν υπήρχαν εγγραφές και υπολογισμοί στο σύστημα του μάρτυρα για 5 ακριβά φάρμακα, αυτά τιμολογήθηκαν με άγνωστη διαδικασία και με ποσοστό διαφοράς υπέρ της εταιρείας πολύ μεγαλύτερο του αποδεκτού 10%.

Οι επιθεωρητές τον ρωτούν στο σημείο αυτό για το πώς θα διαπιστώσουν αν το αρχείο που προσκόμισε είναι ακριβές, με τον μάρτυρα να απαντά ότι είναι στη διάθεση κάθε ελεγκτικής αρχής και προσκομίζει μαζί με τα αντίγραφα το στικάκι και τον σκληρό δίσκο, όπου είχαν αποθηκευτεί.

Οπως έχουμε γράψει ήδη στην «Εφ.Συν.», τα στοιχεία αυτά ελέγχθηκαν από την ειδική υπηρεσία της ΕΛ.ΑΣ. και θεωρήθηκαν έγκυρα και μη αλλοιωμένα.

Κωδικό πρόσβασης στη βάση δεδομένων τιμολόγησης των φαρμάκων είχαν, σύμφωνα με τον μάρτυρα, το υπουργείο Υγείας, η γ.γ. Εμπορίου και ο ΕΟΦ.

Στο αντίγραφο ασφαλείας που προσκόμισε περιλαμβάνονται αρχεία που είχαν ζητηθεί και αναφορές από συνεργάτες γραφείων υπουργών και γενικών γραμματέων και αρχεία που είχαν ζητηθεί από την Επιτροπή Τιμών Φαρμάκων είτε από εξωτερικούς παράγοντες, όπως π.χ. ο κ. Ράνος εκ μέρους της επιτροπής προμηθειών υγείας (αναλυτικά η σημαντική μαρτυρία Ράνου και η τότε αντιπαράθεσή του με τον Α. Λοβέρδο στην ιστοσελίδα Documentonews.gr).

Χειροκίνητη σάρωση!

«Η λειτουργία “price overwrite” δεν συμπεριλαμβανόταν στον αρχικό μου σχεδιασμό της βάσης δεδομένων της οποίας η φιλοσοφία ήταν ο αποκλεισμός οποιασδήποτε παρέμβασης με το χέρι.

»Ενσωματώθηκε στη βάση δεδομένων τον Αύγουστο του 2010 ως λειτουργία παράκαμψης των τιμών που προέκυπταν από τη σάρωση για την καταγραφή της τιμής που προέκυπτε από τον έλεγχο, μετά από ένσταση της ενδιαφερόμενης εταιρείας. Παρέμεινε ως λειτουργία και μετέπειτα».

Οι ανακριτές επισημαίνουν στον μάρτυρα ότι τα παραπάνω περιστατικά αποκλίνουν από την ορθή πρακτική που υπαγόρευε να εξετάζονται οι ενστάσεις αποκλειστικά και μόνο από την αρμόδια επιτροπή του υπουργείου και ρωτούν ευθέως αν στην εξέταση των ενστάσεων παρευρίσκονταν εκπρόσωποι εταιρειών.

Ο κ. Μανίας κατονομάζει στο σημείο αυτό δύο στελέχη της Novartis που ήταν τακτικοί επισκέπτες στη γενική γραμματεία αλλά και στο υπουργείο Υγείας, προσθέτοντας ότι ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις ενστάσεις επεδείκνυε και ο Κ. Φρουζής, που τον πίεσε μάλιστα να προσλάβει συνεργάτη την αδελφή της προσωπικής του γραμματέως.

Με μάρτυρα τα ηλεκτρονικά αρχεία, εκτός από τις προφορικές του καταθέσεις, ο κ. Μανίας αποκαλύπτει το πόσο άνετα έμπαιναν χέρια για διορθώσεις και ανατιμολογήσεις από χρήστες που έκαναν «βόλτες» στις βάσεις δεδομένων, ενώ τιμές φαρμάκων «κλείδωναν» πριν ακόμα γίνει η σάρωση των τιμών στις άλλες χώρες «ακόμα και χειροκίνητα»!

Ο μάρτυρας βεβαιώνει ότι ο Ν. Μανιαδάκης είχε τον ρόλο του διακομιστή των προτάσεων των φαρμακευτικών εταιρειών προς την πολιτική ηγεσία και ότι «στη συνέχεια συνέτασσε τις υπουργικές αποφάσεις με τη σύμφωνη γνώμη των Βρυξελλών, όπως διέδιδε ο ίδιος».

Σε κάθε περίπτωση, και από τα κατασχεμένα αρχεία της Novartis που είχε παρουσιάσει το 2018 η «Εφ.Συν.» προέκυπταν οι... διορθώσεις ακόμα και πάνω σε προσχέδια υπουργικών αποφάσεων.

«Οι αποφάσεις π.χ. για το Gilenya λαμβάνονταν σε υψηλότερο επίπεδο και όχι με επιλογή των επικεφαλής της Επιτροπής Τιμών Φαρμάκου» καταθέτει.

Τεχνοκρατική εργασία

Στις 4/1/2019 ο μάρτυρας καταθέτει τη σύμβαση που στις 5/12/2013 υπέγραψε με τη Novartis (αφού είχε οριστικά διακόψει κάθε σχέση με το υπουργείο Υγείας) για συγκεκριμένο project που αφορούσε παροχή στοιχείων.

Τα στοιχεία αυτά θα βοηθούσαν την εταιρεία να αποφασίσει ποιο ήταν το συμφερότερο σχέδιο διάταξης της τιμολόγησης.

Σύμφωνα με τον μάρτυρα, ήταν μια τεχνοκρατική εργασία και δεν είχε ο ίδιος καμιά συμμετοχή στη διαμόρφωση τιμών.

Τους υπολογισμούς και τα σενάρια για την τιμολόγηση τα παρουσίασε στη συνέχεια στον ΣΦΕΕ το 2014, όταν ακόμα ήταν πρόεδρος ο Κ. Φρουζής, «ο οποίος και προωθούσε τα συμφέροντα της εταιρείας του και ήρθε σε ρήξη με τις ελληνικές φαρμακευτικές που σε αντίθεση με τη Novartis επρόκειτο να υποστούν ακόμα και καταστροφικές μειώσεις τιμών», κατέθεσε ο μάρτυρας.

Σημειώνεται εδώ ότι η σύμβαση ήταν με όρους εμπιστευτικότητας και εχεμύθειας, όπως άλλωστε και η ανάλογη σύμβαση που είχε υπογράψει με την εταιρεία ο Γιάννης Στουρνάρας.

Καθαρές εξηγήσεις

Στο χθεσινό φύλλο της εφημερίδας μας δημοσιεύσαμε άρθρο των κ. Οθωνα Χαραλαμπάκη και Κωνσταντίνου Νικολάου για το σκάνδαλο της Novartis.

Οι εν λόγω αρθρογράφοι υπέγραψαν το άρθρο τους ως πρώην διοικητής και αναπλ. διοικητής, αντίστοιχα, του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής κατά την περίοδο 2011-2013.

Οι ίδιοι ωστόσο υπήρξαν, σύμφωνα με δημοσιεύματα και αναφορές στη δικογραφία, στενοί συνεργάτες του Α. Λοβέρδου την εποχή που ο ίδιος ήταν υπουργός Υγείας.

Η «Εφ.Συν.» δίνει βήμα και λόγο στην αντίθετη άποψη, αλλά δεν είναι αποδεκτό να μη γνωρίζουν οι αναγνώστες τις ιδιότητες αρθρογράφων, ειδικά όταν σχετίζονται με το θέμα για το οποίο γράφουν.