Η παιδαγωγική Φρενέ στη Γαλλία, στον κόσμο, στην Ελλάδα

Το επάγγελμα του εκπαιδευτικού υπέστη πολλές αλλαγές τις τελευταίες δεκαετίες από άποψη συνθηκών εργασίας και κοινωνικής αναγνώρισης, πράγμα που είχε σημαντικές επιπτώσεις στη μείωση της ελκυστικότητάς του για τους νέους τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη.

Ωστόσο, παράλληλα με αυτήν την κρίση του επαγγέλματος τα εναλλακτικά παιδαγωγικά κινήματα με ιστορία πια σχεδόν ενός αιώνα συνεχίζουν να υπάρχουν και να αναπτύσσονται, προβάλλοντας το όραμα μιας καλύτερης κοινωνίας μέσα από την εκπαίδευση.

Κατά τη διάρκεια μιας έρευνας που έγινε πριν από περίπου 15 χρόνια σε ένα σχολείο της Λιλ, στα βόρεια της Γαλλίας, είχα την τύχη να γνωρίσω από κοντά μια ομάδα δασκάλων που παίζουν σήμερα σημαντικό ρόλο στο ICEM (Συνεργατικό Ινστιτούτο για ένα Σύγχρονο Σχολείο).

Πρόκειται για ένα σωματείο που στοχεύει στην ανάπτυξη και διάδοση της παιδαγωγικής του Σελεστέν Φρενέ, δασκάλου που θεμελίωσε τη θεωρία του στη Γαλλία λίγο μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, και των αρχών του όπως η προώθηση της συνεργασίας και της συμμετοχής των μαθητών στη διαχείριση της τάξης ως κοινότητας, η σχολική εφημερίδα, σχολείο ανοιχτό στην κοινωνία μέσα από την ανάπτυξη της παρατηρητικότητας και του κριτικού πνεύματος των μαθητών. Το ICEM δουλεύει σκληρά, με τη βοήθεια συμβούλων και συνταξιούχων εκπαιδευτικών που διατρέχουν την υφήλιο οργανώνοντας σεμινάρια εκπαιδευτικών, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός διεθνούς παιδαγωγικού δικτύου εκπαιδευτικών και συνεργατικών σχολείων.

Στην Ελλάδα το κίνημα αυτό ενσαρκώνεται από μια ιδιαίτερα δραστήρια παιδαγωγική ομάδα, το «Σκασιαρχείο – Πειραματικοί Ψηλαφισμοί για ένα σχολείο της κοινότητας». Εμψυχωμένη από εκπαιδευτικούς, παιδαγωγικούς συμβούλους και πανεπιστημιακούς, έχει κατορθώσει να αγγίξει μεγάλο αριθμό εκπαιδευτικών μέσα από σεμινάρια, εκδόσεις και μεταφράσεις βιβλίων και κειμένων, δημιουργία παιδαγωγικού υλικού και την οργάνωση ενός πιλοτικού προγράμματος μετεκπαίδευσης των εκπαιδευτικών που λειτούργησε επί τρεις συνεχείς χρονιές.

Η συμβολή της παιδαγωγικής ομάδας στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα εντοπίζεται σε τρεις τομείς:

● Εχει προσαρμοστεί ιδιαίτερα στις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας, με έμφαση στη σημασία του ανοιχτού σχολείου και των δικαιωμάτων του παιδιού.

● Αποτελεί χώρο πολιτικής και παιδαγωγικής στήριξης των εκπαιδευτικών απέναντι σε εκπαιδευτικές πολιτικές που προωθούν ένα τεχνοκρατικό και άνισο σχολείο.

● Αποτελεί χώρο συνεργασίας εκπαιδευτικών, φοιτητών και πανεπιστημιακών τόσο μέσα από την πραγματοποίηση των πρακτικών ασκήσεων των φοιτητών στα πιλοτικά σχολεία της ομάδας όσο και μέσα από διεργασία ερευνών που στοχεύουν στην ανάλυση των παιδαγωγικών πρακτικών που εφαρμόζονται σ’ αυτά τα σχολεία.

Η ύπαρξη και δραστηριότητα αυτών των κινημάτων δείχνουν ότι σε μια περίοδο έντονης κοινωνικής και ηθικής κρίσης, όπως αυτή που διανύουμε, η γνώση και η εκπαίδευση μπορούν ακόμα να αποτελέσουν σημεία αναφοράς μιας δημοκρατικής κοινωνίας.

*Καθηγήτρια των Επιστημών της Αγωγής στο Πανεπιστήμιο της Λιλ

Το ένθετο περιλαμβάνει τα άρθρα:

● Η παιδαγωγική Φρενέ στη Γαλλία, στον κόσμο, στην Ελλάδα
● Το σύγχρονο σχολείο του Celestin Freinet
● «I have a dream…»
● Ενα γράμμα φέρνει την άνοιξη!
● Το κείμενο της Συντακτικής Επιτροπής
● Γιατί ο Φερνάν Ουρί αρνήθηκε κάθε θέση στο Πανεπιστήμιο;