Ανοίγει διάπλατα παράθυρο για φορολογικούς παραδείσους

Φαντάζει αδιανόητο κι όμως είναι αληθινό. Η κυβέρνηση, με τροπολογία του υπουργείου Δικαιοσύνης τη νύχτα της Τρίτης, αλλάζει το καθεστώς που διέπει τις επιχειρηματικές δραστηριότητες των συγγενών πολιτικών προσώπων, οι οποίοι πλέον θα επιτρέπεται -έστω και εμμέσως- να συμμετέχουν σε offshore εταιρείες. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης διαμηνύει διαρκώς τα τελευταία χρόνια πως η κυβέρνησή του δίνει μάχη για την καταπολέμηση της διαφθοράς, όμως από προχθές το βράδυ άνοιξε -και με νόμο- την κερκόπορτα σε πολιτικό μαύρο χρήμα. Αυτή η μάχη κατά της διαφθοράς, όπως φαίνεται, δεν αφορά τις συζύγους και συγγενείς α’ βαθμού των πολιτικών προσώπων.

Η τροπολογία που έχει ξεσηκώσει πολιτική θύελλα κατατέθηκε… νύχτα από το υπουργείο Δικαιοσύνης, στο νομοσχέδιο για την Εθνική Σχολή Δικαστών. Μεταξύ άλλων φέρει τις υπογραφές του υπουργού Δικαιοσύνης Γιώργου Φλωρίδη και του υπουργού Οικονομικών Κυριάκου Πιερρακάκη και επιτρέπει πλέον σε παρένθετα πρόσωπα, όπως είναι οι σύζυγοι, πρώην σύζυγοι και συγγενείς πρώτου βαθμού πολιτικών προσώπων, να συμμετέχουν σε εταιρείες με έδρα το εξωτερικό, υπό την προϋπόθεση ότι αυτές δεν βρίσκονται σε χώρες που χαρακτηρίζονται «μη συνεργάσιμα φορολογικά κράτη».

Η ρύθμιση καταργεί την οριζόντια απαγόρευση που ίσχυε έως σήμερα και η οποία είχε θεσπιστεί το 2016 επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, με προσωπική εισήγηση του τότε πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, που επανέφερε μάλιστα σε ισχύ διάταξη του 2003 στον νόμο για το «πόθεν έσχες» (ν. 3213/2003).

Το επίμαχο άρθρο ενσωματώνεται ανάμεσα σε άσχετες μεταξύ τους ρυθμίσεις, γεγονός που έχει προκαλέσει ερωτήματα ως προς τη διαφάνεια, τον τρόπο παρουσίασης της αλλαγής και τη σκοπιμότητα που εξυπηρετεί. Αν και οι νέες προβλέψεις διατηρούν τον περιορισμό για τις εταιρείες που σχετίζονται με «φορολογικούς παραδείσους», δεν περιλαμβάνεται κάποια ρητή δικλίδα ασφαλείας ώστε να αποφεύγονται έμμεσες συνδέσεις μέσω συνεργάσιμων κρατών.

Στην επίμαχη τροπολογία αναφέρεται ότι πλέον η απαγόρευση συμμετοχής «στη διοίκηση ή στο κεφάλαιο εταιρειών που έχουν έδρα πραγματική ή καταστατική στην αλλοδαπή» δεν θα αφορά -και- τα παρένθετα πρόσωπα, όπως ίσχυε έως τώρα, αλλά μόνο πολιτικούς που αμείβονται από το κράτος, από τον πρωθυπουργό μέχρι τους δημάρχους.

«Σημαντικός περιορισμός»

Στην εισηγητική έκθεση σημειώνεται πως η μέχρι σήμερα εφαρμογή του επίμαχου νόμου ήταν ένας «σημαντικός περιορισμός της οικονομικής ελευθερίας, όπως κατοχυρώνεται κατά το Σύνταγμα και το ενωσιακό δίκαιο» και, ως αποτέλεσμα, «χρήζει εξορθολογισμού». Αυτός ο εξορθολογισμός είναι, βάσει του ίδιου σκεπτικού, «αναγκαίος» επειδή «τα ανωτέρω πρόσωπα που απλώς τυγχάνει να συνδέονται προσωπικά με πολιτικά πρόσωπα δεν έχουν επιλέξει τα ίδια μια τέτοια πολιτική δραστηριότητα». Αυτός είναι ο λόγος που κρίνεται «αναλογικότερο να απαγορεύεται να συμμετέχουν όχι σε κάθε εταιρεία που εδρεύει στο εξωτερικό, αλλά μόνο σε όσες εταιρείες έχουν πραγματική ή καταστατική έδρα σε κράτος μη συνεργάσιμο στον φορολογικό τομέα ή σε κράτος που έχει προνομιακό φορολογικό καθεστώς…».

Ακόμη όμως κι αυτή η αποτροπή της συμμετοχής παρένθετων προσώπων σε offshore εταιρείες δεν επιτυγχάνεται. Κι αυτό επειδή στο σχέδιο νόμου δεν έχει ενσωματωθεί οποιαδήποτε πρόβλεψη που να απαγορεύει στα παρένθετα πρόσωπα να μετέχουν σε εταιρείες με έδρα στο εξωτερικό οι οποίες με τη σειρά τους συνδέονται με offshore εταιρείες.

Ο ΣΥΡΙΖΑ με αιχμηρή ανακοίνωση χαρακτήρισε την τροπολογία «σκανδαλώδη» και κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι την έφερε «μέσα στη νύχτα, σαν τον κλέφτη». Ρίχνει τα βέλη του απευθείας στον υπουργό Δικαιοσύνης Γ. Φλωρίδη που, όπως αναφέρει, «ανερυθρίαστα, επικαλέστηκε τη… διαφάνεια! Τόση διαφάνεια, ώστε με την κατάπτυστη τροπολογία επιτρέπει πλέον στους συζύγους και στα τέκνα των μελών της κυβέρνησης να ιδρύσουν ή να διοικούν αλλοδαπές εταιρείες» και προσθέτει πως «η κυβέρνηση της Ν.Δ. στα «μουλωχτά» αίρει την απαγόρευση που ίσχυε τα τελευταία 9 χρόνια και για τον κ. Φλωρίδη είναι απλά… Τετάρτη».

Σε απάντησή του το υπουργείο Δικαιοσύνης αναφέρει ότι «η ανακοίνωση του ΣΥΡΙΖΑ για δήθεν «σκανδαλώδη» τροπολογία για δυνατότητα συμμετοχής συγγενικών προσώπων πολιτικών σε offshore εταιρείες του εξωτερικού δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα... Για τον λόγο αυτό άλλωστε κανένας από τους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει κάνει την παραμικρή αναφορά για τη συγκεκριμένη τροπολογία κατά τη διάρκεια της συζήτησης του νομοσχεδίου στην Ολομέλεια της Βουλής».

Ακόμη, αναφέρεται πως η ρύθμιση ορίζει ότι:

1. Ολοι οι πολιτικοί (πρωθυπουργός, υπουργοί, υφυπουργοί, βουλευτές, ευρωβουλευτές, όσοι διαχειρίζονται τα οικονομικά των κομμάτων, αρχηγοί πολιτικών κομμάτων, γενικοί και ειδικοί γραμματείς της Βουλής και της κυβέρνησης, περιφερειάρχες και δήμαρχοι) απαγορεύεται να έχουν ή να συμμετέχουν σε οποιαδήποτε εταιρεία οπουδήποτε στον κόσμο.

2. Οι δικαστές, εισαγγελείς, συντονιστές αποκεντρωμένης διοίκησης, πρόεδροι, διοικητές, υποδιοικητές πιστωτικών ιδρυμάτων που ελέγχονται από το κράτος, αντιδήμαρχοι, πρόεδροι και μέλη των Οικονομικών Επιτροπών των δήμων κ.λπ., γενικοί διευθυντές υπουργείων, πρόεδροι και μέλη διοίκησης ΝΠΔΔ δεν μπορούν να έχουν ή να συμμετέχουν οι ίδιοι ή συγγενικά τους πρόσωπα σε εξωχώριες εταιρείες (offshore), σε χώρες-φορολογικούς παραδείσους και σε χώρες που δεν συνεργάζονται φορολογικά με την Ελλάδα.

3. Οι απαγορεύσεις της περίπτωσης (2) ισχύουν και για πρόσωπα που συνδέονται συγγενικά με τα πρόσωπα (πολιτικούς) της περίπτωσης (1).

Ο ΣΥΡΙΖΑ απάντησε με νέα ανακοίνωση με την οποία εγκαλεί τον υπ. Δικαιοσύνης ότι λέει ψέματα.

Αυτό που παρέλειψε να απαντήσει το υπουργείο Δικαιοσύνης είναι γιατί δεν προστέθηκε στην τροπολογία μια ρητή απαγόρευση της κεκαλυμμένης και έμμεσης συμμετοχής των παρένθετων προσώπων σε εξωχώριες εταιρείες. Πράγμα που σημαίνει ότι ένας στενός συγγενής πολιτικού, υπουργού, βουλευτή, περιφερειάρχη μπορεί πλέον να συμμετέχει νόμιμα σε μια ξένη εταιρεία που είναι μέτοχος σε offshore. Δεν αποτελεί, όμως, αυτό συμμετοχή σε offshore εταιρεία διά της πλαγίας; Δεν αποτελούν οι offshore εταιρείες κανάλια ελεύθερης και απρόσκοπτης διακίνησης μαύρου χρήματος; Γιατί το υπουργείο Δικαιοσύνης άφησε ανοιχτή αυτή την πόρτα; Ρητορικά τα ερωτήματα και αναπάντητα από το υπουργείο.

Την απάντηση στο ερώτημα ίσως δίνει το παρελθόν. Τον Ιούνιο του 2016 η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ είχε φέρει προς ψήφιση στη Βουλή ρύθμιση που απαγόρευε οριζοντίως τη συμμετοχή και των παρένθετων προσώπων σε εταιρείες με έδρα την αλλοδαπή, αλλά και απαγόρευση συμμετοχής σε εταιρείες με έδρα μη συνεργάσιμα φορολογικά κράτη και κράτη με προνομιακό φορολογικό καθεστώς, δηλαδή τους περίφημους φορολογικούς παραδείσους όπου εκπλύνεται ή φοροδιαφεύγει μαύρο χρήμα, πολιτικό ή επιχειρηματικό.

Συνοπτικές διαδικασίες

Η τροπολογία ψηφίστηκε, αλλά προηγουμένως η Νέα Δημοκρατία είχε αποχωρήσει από τη Βουλή διαμαρτυρόμενη. Μάλιστα, ο τότε κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Ν.Δ. είχε κατηγορήσει την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ότι «εισάγει μια διάταξη αυστηρή, αντισυνταγματική, εναντίον του ευρωπαϊκού δικαίου και ανεφάρμοστη». Περίπου δέκα χρόνια μετά κι ενώ έχει προηγηθεί η αποκάλυψη πως η Μαρέβα Γκραμπόφσκι εμφανιζόταν στη λίστα των Paradise Papers (σ.σ.: η ίδια έχει δηλώσει ότι τότε δεν ήταν υπόχρεη υποβολής δήλωσης «πόθεν έσχες»), συμμετέχοντας -έως τον Ιανουάριο του 2015- κατά 50% στην offshore εταιρεία Eternia Capital Management, ο στόχος της Νέας Δημοκρατίας πραγματοποιήθηκε: η ρύθμιση καταργήθηκε. Το ερώτημα είναι πόσοι και ποιοι άλλοι πολιτικοί και συγγενείς τους εξυπηρετούνται από την τροπολογία.

Αντιδράσεις στη Βουλή

Η τροπολογία προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, με τον υπουργό Δικαιοσύνης Γιώργο Φλωρίδη να καλείται να υπερασπιστεί την κυβέρνηση από το βήμα της Βουλής. Ο κ. Φλωρίδης ομολόγησε ότι η κατάθεση τροπολογιών σε πολύ προχωρημένες ώρες δεν θεωρείται θετική, αλλά επισήμανε ότι αυτή η τροπολογία προάγει τη διαφάνεια και ξεκαθαρίζει ορισμένα ζητήματα.

Ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ. Δημήτρης Μάντζος κατήγγειλε τη διαδικασία νυχτερινής κατάθεσης της τροπολογίας, τονίζοντας ότι πρόκειται για εντελώς απαράδεκτη νομοθέτηση χωρίς σαφή τεκμηρίωση και κάνοντας λόγο για πρακτική «νυχτερινών» τροπολογιών και «φωτογραφικών» διατάξεων. Με αυτή τη διάταξη, σημείωσε, «νομιμοποιείται η συγκάλυψη συμφερόντων πολιτικών προσώπων μέσω τρίτων. Περιορίζεται η περίπτωση ποινικής δίωξης μόνο όταν υπάρχει άμεση εμπλοκή, ενώ οι οικογενειακές σχέσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν και ως «πλυντήριο» και να μη διώκονται πλέον οι περιπτώσεις αυτές». Επιπλέον, υποστήριξε πως αυτή η τακτική υπονομεύει τη νομοθετική διαδικασία και την αποτελεσματικότητα της Βουλής.

Από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος Χρήστος Γιαννούλης συμφώνησε με τις ενστάσεις για πρόχειρη νομοθέτηση, επισημαίνοντας ότι η πρακτική των αιφνιδιαστικών τροπολογιών έχει υιοθετηθεί ως καθημερινή συνήθεια, κάτι που υποβαθμίζει τον κοινοβουλευτικό ρόλο. «Η απαγόρευση συμμετοχής πολιτικών προσώπων σε offshore εταιρείες υπάρχει από το 2003. Ποια ήταν η ανάγκη να έρθει αυτή η διάταξη στη νυχτερινή τροπολογία που έχει κατατεθεί για ψήφιση;», αναρωτήθηκε.

Ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΚΚΕ Νίκος Καραθανασόπουλος σημείωσε ότι η συγκεκριμένη τροπολογία ενδέχεται να είναι φωτογραφική και επισήμανε πως η ίδια μέθοδος έχει χρησιμοποιηθεί και από προγενέστερες κυβερνήσεις. Οπως είπε, «φέρατε αυτή την τροπολογία για τους συγγενείς πρώτου βαθμού και τις συζύγους των πολιτικών προσώπων που μπορούν πλέον να συμμετέχουν σε ανώνυμες εταιρείες του εξωτερικού, αρκεί να μην είναι σε φορολογικούς παραδείσους».

Ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Νέας Αριστεράς Νάσος Ηλιόπουλος είπε απευθυνόμενος στην κυβέρνηση: «Μας έχετε δείξει πολλά δείγματα εξορθολογισμού! Αφού είναι το κόμμα της Ν.Δ. που χρωστάει ακόμα 500 εκατ. ευρώ σε δάνεια στις τράπεζες. Εχετε ένα υπουργικό συμβούλιο όπου αθροιστικά, το μισό χρωστάει περίπου 7 εκατ. ευρώ στις τράπεζες». Πρόσθεσε δε ότι «εάν θα θέλατε σήμερα να συζητάμε για το πολιτικό χρήμα, θα έπρεπε να μιλάμε για το πώς στο «πόθεν έσχες» θα έπρεπε να εμφανίζονται και οι ρυθμίσεις που έχουν τα πολιτικά πρόσωπα απέναντι στις τράπεζες ή για το πώς ένα κόμμα έχει φτιάξει έναν μηχανισμό προπαγάνδας (ενν. την Ομάδα Αλήθειας) με τριγωνικές συναλλαγές».

Από την πλευρά της Πλεύσης Ελευθερίας, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος Αλέξανδρος Καζαμίας σχολίασε πως «υποστηρίζετε ότι πρόκειται για κάποιον «εξορθολογισμό», αλλά εφόσον εμπλέκετε σε αυτή τη διαδικασία απαγόρευσης τη σύζυγο ή τα παιδιά, γιατί το σταματάτε εδώ και δεν το επεκτείνετε εντελώς σε όλες τις διαδικασίες ελέγχου του «πόθεν έσχες»;». Πρόσθεσε ότι «πρόκειται για μια φωτογραφική ρύθμιση, που δεν ξέρουμε ποιους αφορά. Περιμένουμε από την κυβέρνηση αυτό να το ξεκαθαρίσει».