Tο «δικαστικό σκάνδαλο του Παντείου» στον ΟΗΕ

Τον Ιούνιο του 2018, ο Δημήτρης Κώνστας, πρώην πρύτανης του Παντείου, προσέφυγε στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών επικαλούμενος παραβίαση του δικαιώματός του σε δίκαιη δίκη και του δικαιώματος υπεράσπισης. Του έδινε αυτό το δικαίωμα το Πρόσθετο Πρωτόκολλο του Συμφώνου για τα Αστικά και Πολιτικά Δικαιώματα που είχε υπογράψει και επικυρώσει το Ελληνικό Κράτος με ειδικό νόμο (Ν.2462/1997).

174 κράτη-μέλη των Ηνωμένων Εθνών έχουν υπογράψει και επικυρώσει το Σύμφωνο και 115 το Πρόσθετο Πρωτόκολλο. Η Επιτροπή αποτελείται από 18 νομομαθείς που εκλέγονται με μυστική ψηφοφορία από τα κράτη που έχουν προσχωρήσει στο Σύμφωνο και στο Πρόσθετο Πρωτόκολλο.

Ποιο ήταν το αντικείμενο της προσφυγής; Η παραβίαση ενός σημαντικού δίπτυχου δικαιωμάτων της δίκαιης δίκης: Η μη έγκαιρη πρόσβαση στα πρακτικά της δίκης (τα πρακτικά του Τριμελούς «καθαρογράφτηκαν» 29 μήνες μετά την απαγγελία της ετυμηγορίας και του Πενταμελούς μετά από 25 μήνες) και η αλλοίωση των πρακτικών (σε βάρος πάντα του κατηγορουμένου), αποτέλεσμα της τήρησης των πρακτικών χειρόγραφα από τον γραμματέα και όχι φωνογραφημένα όπως επιτάσσει ο νόμος.

Κορυφαίο δείγμα αυτής της πρακτικής η αποσιώπηση του γεγονότος ότι ο Κώνστας δεν ολοκλήρωσε λόγω ασθενείας την απολογία του στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο και όταν επανήλθε δεν του δόθηκε ο λόγος για να το πράξει παρά το γεγονός ότι το ζήτησε. Ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου στον οποίο προσέφυγε επισήμανε με έγγραφό του το γεγονός της μη ολοκλήρωσης της απολογίας στην Εισαγγελία του Εφετείου και ζήτησε τη παρέμβασή της. Ουδέν συνέβη (Κρίσεις Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων 5.4).

Ετσι όταν η υπεράσπισή του προέβαλε το γεγονός ως λόγο αναίρεσης, ο Αρειος Πάγος παρέπεμψε στα πρακτικά της δευτεροβάθμιας δίκης και σημείωσε ότι δεν προκύπτει ότι ο προσφεύγων είχε προβάλει τον σχετικό ισχυρισμό και συνεπώς δεν υπήρχε υποχρέωση του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου να απαντήσει»! (Κρίσεις 2.12).

Αλλο χαρακτηριστικό δείγμα δικαστικής απόφασης με πολιτικές καταβολές η αποσιώπηση στα πρακτικά του Εφετείου του αιτήματος να καταγραφεί και να συζητηθεί η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου με την οποία καταδικάστηκε η Ελλάδα για παραβίαση του τεκμηρίου αθωότητος του κατηγορουμένου (ΕΔΑΔ Κώνστας κατά Ελλάδος, 2007).

Η παραβίαση συνετελέσθη όταν ο τότε πρωθυπουργός και δύο άλλοι υπουργοί, περιλαμβανομένου εκείνου της Δικαιοσύνης, αποφάνθηκαν από του βήματος της Βουλής για την ενοχή του Κώνστα ονομαστικά, ενώ εκκρεμούσε η εκδίκαση της έφεσής του.

Μετά από μακρόχρονη διαδικασία στην Επιτροπή, με το Ελληνικό Δημόσιο -εκπροσωπούμενο από το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους- να απαντά επί των αιτιάσεων του προσφεύγοντος, η Επιτροπή εξέδωσε την «κρίση-απόφασή» της πριν από λίγες εβδομάδες.

Σε αυτή διαπιστώνει ότι «τα γεγονότα ενώπιόν της αποκαλύπτουν παραβίαση από το συμβαλλόμενο Κράτος των δικαιωμάτων του κατηγορουμένου σύμφωνα με το άρθρο 14 (3) (β) του Συμφώνου… Η χώρα υποχρεούται να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για να αποτραπούν στο μέλλον παρόμοια ελαττώματα στη διαδικασία της ποινικής δίκης, να παράσχει στον αιτούντα επαρκή αποζημίωση και να διαδώσει την κρίση ευρέως».

Είναι πραγματικά ενδιαφέρον να παρακολουθήσει κανείς την υλοποίηση αυτής της απόφασης (προθεσμία έως τη 19η Ιανουαρίου 2025), όπως άλλωστε θα το κάνει και η ίδια η Επιτροπή με ειδικό εισηγητή της. Πόσο σοβαρά λαμβάνει υπόψη της η Ελλάδα, μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας πλέον, τον ΟΗΕ και το νομικό-συμβατικό του κεκτημένο;