Ολο και χειρότερα με το κράτος δικαίου

Η συστηματική υπονόμευση των θεσμών, ο εντεινόμενος αυταρχισμός στην πολιτική ζωή και οι επιθέσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα συνθέτουν την ασφυκτική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει τα τελευταία χρόνια το κράτος δικαίου στην Ελλάδα, «ένα σκοτεινό πέπλο απειλών στη Δημοκρατία», όπως είπαν χτες σε συνέντευξη Τύπου, στην κατάμεστη αίθουσα εκδηλώσεων του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, εκπρόσωποι οκτώ οργανώσεων, που υπέβαλαν κοινή αναφορά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το κράτος δικαίου στη χώρα μας το 2024.

Η κοινή αναφορά των οργανώσεων έγινε στο πλαίσιο του ετήσιου ελέγχου που πραγματοποιεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πρόκειται για την τρίτη κατά σειρά ετήσια αναφορά των οργανώσεων. Ωστόσο, καμία βελτίωση δεν διαφάνηκε σε σχέση με τις δύο προηγούμενες χρονιές. Αντιθέτως, τα ήδη καταγεγραμμένα προβλήματα του κράτους δικαίου παρέμειναν χωρίς καμία βελτίωση, ενώ επιπλέον συσσωρεύτηκαν και νέα.

Για «ένα δυστοπικό σκηνικό όπου οι εγγυήσεις της ελευθερίας και του κράτους δικαίου υποχωρούν ατάκτως μπροστά στις ποικιλώνυμες πολιτικές ή άλλες σκοπιμότητες και τις επιδιώξεις θεσμικών ή εξωθεσμικών κέντρων εξουσίας» έκανε λόγο στον χαιρετισμό του ο τέως αντιπρόεδρος του ΔΣΑ, Αλέξανδρος Μαντζούτσος. Χαρακτήρισε τις ανεξάρτητες οργανώσεις που υπέβαλαν την αναφορά «τελευταίους φάρους ελευθερίας και δημοκρατίας, όταν τα περισσότερα άλλα φώτα έχουν σβήσει» και υπογράμμισε: «Σε αυτή τη σκοτεινή για τη Δημοκρατία και το κράτος δικαίου περίοδο, στην οποία διάχυτο είναι το αίσθημα της ασυδοσίας, της ατιμωρησίας και της συγκάλυψης, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, οι δικηγορικοί σύλλογοι, ο νομικός κόσμος της χώρας, οι ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι, ο καθένας από εμάς ας γίνουμε αμέτρητες χιλιάδες αστέρια που θα διαλύσουν το σκοτάδι, αμέτρητες χιλιάδες φωνές ενάντια στο σιωπητήριο των συστημικών μέσων ενημέρωσης».

Στη συνέντευξη Τύπου, που συντόνισε η δημοσιογράφος Νατάσα Γιάμαλη, ο Στέφανος Λουκόπουλος, διευθυντής του VouliWatch, μίλησε για την εξαιρετικά ελλιπή και προβληματική εφαρμογή της νομοθεσίας για το λόμπινγκ, για το δικαίωμα πρόσβασης στη δημόσια πληροφορία και για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος («η άρση προστασίας των δύο βασικών μαρτύρων στο σκάνδαλο της Novartis δημιουργεί επικίνδυνο προηγούμενο και υπονομεύει τον ίδιο τον θεσμό των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος», είπε). Επισήμανε τις πρακτικές κακής νομοθέτησης που έχει κάνει κανονικότητα η κυβέρνηση, με τις τροπολογίες σε 46 από 48 νομοσχέδια, ποσοστό 96%, να είναι εκπρόθεσμες και άσχετες με το αρχικό νομοσχέδιο.

«Οταν το κράτος υποβαθμίζει συστηματικά θεσμούς, διαδικασίες και τα θεσμικά αντίβαρα, λειτουργώντας με αυταρχισμό, τότε ενισχύει ακόμα περισσότερο την απαξίωση των δημοκρατικών αξιών και του πολιτικού συστήματος στα μάτια των πολιτών. Αυτό οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε μεγαλύτερο αυταρχισμό της κοινωνίας, με ανυπολόγιστες συνέπειες για την ποιότητα της Δημοκρατίας μας», είπε.

Ο δικηγόρος Μίνως Μουζουράκης από την οργάνωση Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (Refugees Support Aegean – RSA) επισήμανε την «αδυναμία της ελληνικής Δικαιοσύνης να εκπληρώσει το καθήκον της και να αποδώσει ευθύνες για αδικήματα και για αυθαιρεσίες που διαπράττονται από όργανα του κράτους». Μίλησε για την απόπειρα συγκάλυψης που συνδέει τις έρευνες για τα Τέμπη, για το ναυάγιο στην Πύλο, για τις υποκλοπές, για τις επαναπροωθήσεις και για την αστυνομική βία. Και επισήμανε ότι η Δικαιοσύνη δεν εξετάζει κρίσιμα στοιχεία, χάνει αποδεικτικά στοιχεία και αρχειοθετεί τις πιο σημαντικές για την κοινωνία υποθέσεις. Επιπλέον, τα θύματα της κρατικής αυθαιρεσίας βρίσκονται στο στόχαστρο της Ποινικής Δικαιοσύνης με καταχρηστικές ποινικές διώξεις, μέχρι και καταδίκες για αδικήματα με εξόχως ελλιπή στοιχεία, σημείωσε. Παρατήρησε επίσης ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αδυνατεί να αποτυπώσει και να αξιολογήσει δομικά ζητήματα στην αξιοπιστία της Δικαιοσύνης, κάτι που πρέπει να αλλάξει.

Ο δικηγόρος Αλέξανδρος Κωνσταντίνου από το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες παρουσίασε τα συμπεράσματα της πρόσφατης απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου στην υπόθεση επαναπροώθησης γυναίκας από την Τουρκία πίσω στην Τουρκία μέσω του Εβρου (ΑRE κατά Ελλάδας). Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι επαναπροωθήσεις προσφύγων αποτελούν συστηματική πρακτική των ελληνικών αρχών και επιπλέον ότι η ελληνική Δικαιοσύνη δεν διερεύνησε αποτελεσματικά την υπόθεση, όπως και ότι δεν διερευνά αποτελεσματικά συνολικά τις υποθέσεις επαναπροώθησης, με αποτέλεσμα να περιττεύει η προσφυγή στην ελληνική Δικαιοσύνη, κάτι που συνιστά «σοκαριστική παρατήρηση», όπως είπε.

Η δικηγόρος Ελλη Κρυωνά - Σαράντη από τη HIAS μίλησε για την εφαρμογή μεθόδων ποινικοποίησης των μεταναστών, που κατηγορούνται σαν διακινητές μόνο και μόνο επειδή οδηγούσαν τα οχήματα που τους μετέφεραν στην Ελλάδα, όπως και υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μόνο και μόνο επειδή ενημέρωναν τις αρμόδιες αρχές για την παρουσία προσφύγων σε ελληνικό έδαφος και για την επιθυμία τους να ζητήσουν άσυλο.

Ο δημοσιογράφος Θοδωρής Χονδρόγιαννος από τους Reporters United μίλησε για το σκάνδαλο των υποκλοπών που για τρία χρόνια συνεχίζεται με συστηματικές παραβιάσεις του συνταγματικά κατοχυρωμένου απορρήτου των επικοινωνιών και με έλλειψη λογοδοσίας και τιμωρίας των υπευθύνων, με κυβερνητικές επιθέσεις σε Ανεξάρτητες Αρχές και χωρίς να έχει γίνει το παραμικρό για να αλλάξει η κατάσταση. «Το μεγαλύτερο πολιτικό σκάνδαλο υποκλοπών στην πολιτική ιστορία της Μεταπολίτευσης δεν έχει ούτε έναν ύποπτο ως πολιτικό πρόσωπο».

Η δημοσιογράφος Δανάη Μαραγκουδάκη από το Solomon επισήμανε την τοξική αλληλεξάρτηση ανάμεσα στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης, το κράτος και τους επιχειρηματίες, με υπερσυγκέντρωση μεγάλων μέσων σε λίγους και ισχυρούς επιχειρηματίες, όπως και την αδυναμία των εποπτικών αρχών να εξασφαλίσουν την απαιτούμενη διαφάνεια, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα ασφυκτικό πλαίσιο που υποβαθμίζει την πολυφωνία και συνολικά τη Δημοκρατία.

Η δικηγόρος Κατερίνα Πουρναρά από την Ελληνική Ενωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου επισήμανε την επίμονη κουλτούρα ατιμωρησίας και κρατικής αδράνειας στην αντιμετώπιση της αστυνομικής αυθαιρεσίας και βίας. «Γινόμαστε μάρτυρες μιας σταδιακής διάβρωσης βασικών λειτουργιών της Δημοκρατίας και ζούμε την κανονικοποίηση μιας κουλτούρας φόβου, διαρκούς ανασφάλειας, αποκλεισμού και επιτήρησης - όλα αυτά δείχνουν μια ροπή προς τον αυταρχισμό», σημείωσε.

Η Λαμπρινή Γυφτοκώστα, διευθύντρια σε θέματα Ανθρώπινων Δικαιωμάτων και Τεχνητής Νοημοσύνης στην οργάνωση Homo Digitalis, επισήμανε τη συστηματική υπονόμευση των συνταγματικά κατοχυρωμένων Ανεξάρτητων Αρχών και άρα της Δημοκρατίας. Υπογράμμισε ότι η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων στην Ελλάδα έχει μείωση προϋπολογισμού αντί για αύξηση, μικρότερο προσωπικό από τις αντίστοιχες Αρχές άλλων χωρών και το ένα δέκατο του προϋπολογισμού τους.