Νέα έκθεση-κόλαφος για τις επαναπροωθήσεις

«Ενας από τους αιτούντες άσυλο προσπάθησε να εξηγήσει στα αγγλικά στους αστυνομικούς ότι θέλουν να ζητήσουν άσυλο και ότι το ΕΔΔΑ έχει εκδώσει απόφαση να μην τους απομακρύνουν από την Ελλάδα. Ενας από τους αστυνομικούς άρχισε να τους φωνάζει λέγοντάς τους [στα αγγλικά] ότι εδώ γίνονται δεκτά μόνο διαβατήρια, καθώς και ότι: “Αν ο δικηγόρος σας είναι αρκετά ισχυρός, θα στείλει αεροπλάνο να σας επιστρέψει από την Τουρκία”. Ο αστυνομικός φώναζε και έλεγε προσβλητικές εκφράσεις κατά του ΕΔΔΑ και των δικηγόρων των αιτούντων και επαναλάμβανε συνεχώς τη λέξη “μαλάκα”. […] Ενας από τους αστυνομικούς πλησίαζε τους αιτούντες άσυλο σχεδόν κάθε μισή ώρα και τους φώναζε [στα αγγλικά]: “Η Ελλάδα είναι η χώρα μας και είστε σκουπίδια και δεν έχετε δικαίωμα να μπείτε στη χώρα μας. Και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου να ερχόταν στα σύνορα, θα τον στέλναμε πίσω μαζί σας”».

Αυτά και άλλα πολλά έζησαν 17 πρόσφυγες τις ώρες που βρέθηκαν άτυπα κρατούμενοι στο προαύλιο αστυνομικού τμήματος κοντά στο Σουφλί του Εβρου το βράδυ της 5ης Μαρτίου 2023 ώς το πρωί της επομένης, κλεισμένοι σε εξωτερικό κλουβί περιφραγμένο. Στις 9.20 το βράδυ στις 5 Μαρτίου συνελήφθησαν από τρεις οπλισμένους άντρες ντυμένους στα χακί και έναν στα μαύρα, ενώ μιλούσαν στο κινητό με συγγενείς τους καθώς περπατούσαν προς το Τμήμα Συνοριακής Φύλαξης Σουφλίου ύστερα από δύο μέρες που κρύβονταν σε δασώδη έκταση στο Σουφλί, αφού είχαν περάσει -για τέταρτη φορά- τα σύνορα. Μάταια έδειξαν στους τέσσερις ένοπλους το κινητό τους όπου είχαν αποθηκεύσει την απόφαση ασφαλιστικών μέτρων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, που διέταζε την ελληνική κυβέρνηση να μην τους απομακρύνει από την Ελλάδα, αλλά να τους παρέχει τροφή, νερό, ιατρική περίθαλψη και πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου. Μετά την ολονύκτια κράτησή τους στο κλουβί, στις 6 Μαρτίου αστυνομικοί τούς έβαλαν σε λευκό βαν, όπου υπήρχαν άλλοι 23 κρατούμενοι, και τους οδήγησαν στην όχθη του Εβρου όπου τους πήραν παπούτσια, προσωπικά αντικείμενα, κινητά και μπουφάν, τους χτύπησαν βίαια -«χτύπησαν τον 1,5 έτους γιο μου στο κεφάλι επειδή έκλαιγε» αναφέρει χαρακτηριστικά μια μαρτυρία- και τους έστειλαν με δύο βάρκες στη μέση του ποταμού, από όπου αναγκάστηκαν να περπατήσουν προς την τουρκική πλευρά.

Πρόκειται για μία από τις 12 επιχειρήσεις επαναπροώθησης προσφύγων που κατέγραψε το 2023 στον Εβρο η οργάνωση Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ), προσφεύγοντας επίσης στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ).

Η έκθεση του ΕΣΠ

Οπως αναφέρει η νέα αναλυτική έκθεση της οργάνωσης, που δημοσιοποιήθηκε χθες με τίτλο «Στα Σύνορα της Ευρώπης: Επαναπροωθήσεις υπό Καθεστώς Ατιμωρησίας», «οι επαναπροωθήσεις αποτελούν μια ολοκληρωμένη, συστηματική και προσεκτικά σχεδιασμένη πολιτική μετανάστευσης και διαχείρισης συνόρων του ελληνικού κράτους», ενώ «τα συνεπή μοτίβα και χαρακτηριστικά αυτών των επιχειρήσεων επαναπροώθησης […] αντικρούουν το αφήγημα της “έλλειψης αποδείξεων” που ακόμα αναπαράγεται από τις αρχές της Ε.Ε. και της Ελλάδας».

Σε δύο επιχειρήσεις τα θύματα πρώτα παρουσιάστηκαν με δική τους πρωτοβουλία στην αστυνομία, αλλά επαναπροωθήθηκαν στην Τουρκία, μεταξύ των οποίων Τούρκος που ζήτησε άσυλο στο Τμήμα Συνοριακής Φύλαξης Ορεστιάδας, προφανώς επειδή αντιμετώπιζε κίνδυνο από τις αρχές της Τουρκίας στην οποία τον ξαναέστειλαν οι ελληνικές αρχές. Αλλος Τούρκος συνελήφθη άτυπα μέσα στην καφετέρια του ΚΤΕΛ Ορεστιάδας μία ώρα πριν επαναπροωθηθεί στην Τουρκία.

Συνολικά 85 αιτήσεις ασφαλιστικών μέτρων κατέθεσε το ΕΣΠ στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου από τον Μάρτιο του 2020 ώς τις 7 Οκτωβρίου 2024, εκπροσωπώντας 730 Σύρους, 130 Τούρκους, 92 Ιρακινούς, 56 Παλαιστίνιους, 28 Αφγανούς, 3 Αιγύπτιους και έναν Σομαλό. Μεταξύ τους βρίσκονταν πολλά παιδιά. Το ΕΔΔΑ διέταξε την ελληνική κυβέρνηση να μην απομακρύνει τους προσφεύγοντες από τη χώρα, ωστόσο εισακούστηκε μόνο σε 20 υποθέσεις. Σε άλλες 44 υποθέσεις υπάρχουν καταγγελίες για επαναπροώθηση στην Τουρκία και σε άλλες 21 υποθέσεις αγνοείται η τύχη των προσφύγων, καθώς διακόπηκε η επικοινωνία τους με την οργάνωση.

Επαναλαμβανόμενα

Υπάρχουν επίσης καταγγελίες για πρόσφυγες που έχουν πέσει θύμα επαναπροώθησης πολλές φορές. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση Σύρου, αναγνωρισμένου πρόσφυγα στην Ελλάδα, με διαβατήριο και άδεια διαμονής, ο οποίος επαναπροωθήθηκε από τη Θεσσαλονίκη στην Τουρκία τον Οκτώβριο του 2022 και ακολούθως περισσότερες από είκοσι φορές, καθώς προσπαθούσε μάταια να ξαναμπεί στην Ελλάδα. Το ΕΔΔΑ στην περίπτωσή του έβγαλε απόφαση ασφαλιστικών μέτρων στις 12 Ιουλίου 2023. Την 1η Ιανουαρίου 2024 εκκρεμούσαν ενώπιον του ΕΔΔΑ 9 υποθέσεις κακομεταχείρισης προσφύγων στα σύνορα, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται περισσότερες από 30 προσφυγές, καθώς κάποιες προσφυγές θα εξεταστούν από κοινού. Τη συστηματική φύση των επαναπροωθήσεων έχουν καταγγείλει σε παρέμβασή τους στο ΕΔΔΑ ο Συνήγορος του Πολίτη, η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ.

Μα τα λένε!

Την έντονη ανησυχία τους για συστηματικές επαναπροωθήσεις των ελληνικών αρχών έχουν διατυπώσει το Ευρωκοινοβούλιο, η Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης κατά των Βασανιστηρίων (CPT), ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. και το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας, ενώ αναλυτικές αναφορές έχουν δημοσιοποιήσει οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα και η Διεθνής Αμνηστία. Τον Ιούλιο του 2023 το Γραφείο Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι επαναπροωθήσεις είναι συστηματικές και δεν αποτελούν μεμονωμένα περιστατικά και επανέλαβε τη σύστασή του στον εκτελεστικό διευθυντή της FRONTEX να αναστείλει τις δραστηριότητές της στην Ελλάδα, αν δεν γίνουν ουσιώδεις αλλαγές.

Παρ’ όλα αυτά καμία υπόθεση επαναπροώθησης δεν έχει παραπεμφθεί για να δικαστεί σε ελληνική δικαστική αίθουσα, ενώ δεν έχει υπάρξει καμία ποινική δίωξη κατά αξιωματικών των σωμάτων ασφαλείας, αναδεικνύοντας έτσι «ένα συστημικό ζήτημα αναποτελεσματικής ποινικής διερεύνησης […] το οποίο συμβάλλει σε ένα περιβάλλον πλήρους ατιμωρησίας», όπως υπογραμμίζει το ΕΣΠ.