Οι ξενιτεμένοι διηγούνται τις ιστορίες τους

Σώθηκαν. Και διηγούνται την ιστορία τους από την «άλλη όχθη», εκεί όπου μαίνεται ο πόλεμος. Διάβηκαν τοπία της καταστροφής, ξεριζώθηκαν βίαια από τα πατρογονικά τους χώματα, τα σπίτια τους. Κυνηγήθηκαν ανηλεώς και κράτησαν την ψυχή στα δόντια τους.

Διάβηκαν βουνά, κοιλάδες, ποτάμια, χωριά και πόλεις, θάλασσα μέχρι να φτάσουν στον τόπο μας, σε ένα κέντρο προσφύγων, έναν καταυλισμό, σε μια σκηνή ή ένα κοντέινερ, σε μια σειρά ανθρώπων τρεις φορές τη μέρα για ένα πιάτο φαγητό.

Δεκαέξι άνθρωποι, γυναίκες, άντρες και παιδιά διηγούνται ανώνυμα τις ιστορίες τους, σε μια έκδοση της ΑΡΣΙΣ – Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων που μόλις κυκλοφόρησε και είναι αποτέλεσμα «κύκλου συνεντεύξεων που έγιναν με πρόσφυγες που φιλοξενούνται σε ανοιχτές δομές προσωρινής υποδοχής και φιλοξενίας στη Θεσσαλονίκη και την Ηπειρο από τον Αύγουστο έως τον Οκτώβριο του 2018 και πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος “Υποστήριξη προσφύγων στην Ελλάδα μέσα από ένα ολοκληρωμένο, πολυεπίπεδο μοντέλο παρεμβάσεων”», το οποίο υλοποιείται από την ΑΡΣΙΣ σε συνεργασία με την Arbeiter – Samariter- Bund (ASB) με χρηματοδότηση της Πολιτικής Προστασίας και της Ανθρωπιστικής Βοήθειας της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ECHO). Σύροι, Αφγανοί και Κούρδοι της Συρίας, του Ιράκ και του Ιράν, ζωγράφοι και ποδοσφαιριστές, αρτοποιοί, ιδιωτικοί ή δημόσιοι υπάλληλοι, αρτιμελείς και ανάπηροι, αγόρια και κορίτσια, δείχνουν με το δάχτυλο την πορεία τους στον χάρτη που μοιάζει μικρός, μια ανάσα, αυτό το δρομολόγιο εκατοντάδων χιλιομέτρων που το έκαναν με μια ανάσα και με την ίδια αναστοχάζονται τα πάθια τους ή οραματίζονται το αύριο, άνθρωποι αυτοί που τους κυνήγησε ανηλεώς η σύγχρονη απανθρωπιά.

Αν κάτι μένει στο τέλος της αγωνιώδους ανάγνωσης των ιστοριών τους είναι το βαθύ ξεφύσημα ανακούφισης, το γεγονός πως γλίτωσαν, είναι ζωντανοί και ζουν στην Ελλάδα σαν πρελούδιο ενός επικείμενου χάπι εντ σε κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα όπου τους αναμένουν συγγενικές αγκαλιές ή μιας καινούργιας ζωής σε αυτόν τον τόπο που δεν τον είχαν προϋπολογίσει αλλά δεν τον αρνούνται και τον ευγνωμονούν.

«Tο χρώμα της σκουριάς»

Ο F.M.Z., 41 ετών, Κούρδος της Συρίας που έχει στείλει στη Γερμανία την οικογένειά του από το 2013, που είδε το σπίτι του να ανατινάζεται, που είχε προσπαθήσει τέσσερις φορές να περάσει στην Τουρκία, στην οποία έζησε δύο χρόνια δουλεύοντας για να μαζέψει χρήματα προκειμένου να περάσει στην Ευρώπη και τώρα ζωγραφίζει -συμμετείχε ήδη σε 11 ομαδικές εκθέσεις στη Θεσσαλονίκη- και ορίζει: «H προσφυγιά έχει το χρώμα της σκουριάς».

Ο N.R., 35 ετών από το Αφγανιστάν, είχε βενζινάδικο και μια φάρμα, κυνηγήθηκε από τους Ταλιμπάν, έφυγε στην Αυστρία και γύρισε να πάρει και τη γυναίκα με τα τρία τους παιδιά.

Το τέταρτο γεννήθηκε στην Ελλάδα, τώρα έγινε αρτοποιός, ζυμώνει κάθε μέρα τον κόσμο του κι ονειρεύεται ένα εστιατόριο με αφγανικές σπεσιαλιτέ, θέλει να σπουδάσει τα παιδιά του σε έναν κόσμο χωρίς πόλεμο.

Η 35χρονη F.B. από το Αφρίν δεν θέλει να θυμάται τίποτα, δεν θέλει να μιλά, πέρασε τον ποταμό Εβρο μόνη με τα τρία παιδιά της.

Οι κατακτητές της πόλης κρέμασαν ανάποδα τον 90χρονο παππού της μέχρι να δεχτεί να υπογράψει ότι παραχωρεί όλη την περιουσία τους. Και υπέγραψε. Τώρα περπατά στην παραλία της Θεσσαλονίκης και σκέφτεται τον άντρα της στην Ελβετία, περπατά πλάι στο νερό και δηλώνει «τώρα αγάπησα τη θάλασσα».

Στα κουρδικά η φράση «Ο δυνατός λαός που ζει στα βουνά» αποδίδεται με ένα γυναικείο όνομα πολύ οικείο σε μας: Μήδεια. Και η ιστορία της 28χρονης Κούρδισσας, που «δεν φανταζόταν ποτέ ότι θα ζούσε κάποια στιγμή σε κοντέινερ», είναι όντως απόδειξη ότι το όνομά της κυριολεκτεί στον χαρακτήρα.

Οι διηγήσεις και αφηγήσεις στον μικρό τόμο είναι συνοπτικές, το ιστορικό, οι διαδρομές, οι περιπέτειες, η αγωνία και ο φόβος περνάνε μέσα από κοφτές και αιχμηρές φράσεις, μοιάζει σαν να τους κυνηγούν ακόμη κάποιοι αυτούς τους ανθρώπους, σίγουρα ξοπίσω είναι οι εφιάλτες τους.

Η κούραση του ταξιδιού, ο τελικός φόβος της θάλασσας μέσα στις βάρκες για το πέρασμα στην Ελλάδα, οι διάλογοι με άλλους πρόσφυγες, συμφωνίες και διαφωνίες, να γυρίσουν πίσω ή να πάνε μπρος, όλα υπονοούνται.

Ιδιαιτέρως η δισέλιδη αφήγηση μιας ανήλικης από το Αφγανιστάν, της F.A., για το ταξίδι από τη Χεράτ ώς τη Θεσσαλονίκη, προσδοκώντας τώρα να σπουδάσει στην Οδοντιατρική, είναι ένα drive in στην κόλαση, η τρισδιάστατη απόδοση του προσφυγικού δράματος.