«Χαστούκι» σε Frontex και Ελλάδα από Ε.Ε. για την Πύλο

Αν η Ε.Ε. δεν αλλάξει τον τρόπο λειτουργίας της Frontex, τότε θα είναι συνένοχη για τους θανάτους μεταναστών στη Μεσόγειο. Αυτό αναφέρει στην έκθεσή της για το ναυάγιο της Πύλου η Ευρωπαία Συνήγορος του Πολίτη (Διαμεσολαβήτρια), η οποία συνιστά στη Frontex να «τερματίσει, να αποσύρει ή να αναστείλει τις δραστηριότητές της» σε χώρες που αποτυγχάνουν να διασώσουν μετανάστες στη θάλασσα ή που παραβιάζουν τα θεμελιώδη δικαιώματα.

Η έρευνα της Εμιλι Ο’Ράιλι ξεκίνησε μετά το πολύνεκρο ναυάγιο έξω από την Πύλο τον περασμένο Ιούνιο, που υπολογίζεται ότι προκάλεσε τον θάνατο άνω των 600 μεταναστών. Η έκθεση αναφέρει ότι η Frontex είχε «πλήρη επίγνωση των ανησυχιών που υπήρχαν επί χρόνια για τις ελληνικές αρχές, συμπεριλαμβανομένων τεκμηριωμένων κατηγοριών για συστηματικές επαναπροωθήσεις». Και όμως, παρά τη γνώση αυτή, οι κανόνες λειτουργίας της «εμπόδισαν τη Frontex να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο στο περιστατικό».

Η Frontex δεν εξέπεμψε σήμα κινδύνου όταν εντόπισε για πρώτη φορά το σκάφος των προσφύγων από το αεροπλάνο που έστειλε στο σημείο. Σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες, η Frontex δεν επιτρεπόταν να μεταβεί στην τοποθεσία του πλοίου σε κρίσιμες στιγμές χωρίς την άδεια των ελληνικών αρχών. Κατά συνέπεια, λέει η έκθεση, η Frontex βρέθηκε στη σκηνή του πλοίου μόνο δύο φορές: μία για λίγο, με αεροπλάνο, δύο ώρες αφότου οι ιταλικές αρχές προειδοποίησαν αρχικά, και στη συνέχεια 18 ώρες αργότερα με ένα drone, αφού το σκάφος είχε ήδη βυθιστεί.

Η Διαμεσολαβήτρια εκφράζει τη λύπη της για την έλλειψη εσωτερικών κατευθυντήριων γραμμών του Οργανισμού για την έκδοση κλήσεων κινδύνου (Mayday) – μια διεθνής διαδικασία προειδοποίησης για απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.

Ελληνικές ευθύνες

Η ευθύνη, ωστόσο, δεν βαρύνει εξ ολοκλήρου τον Οργανισμό: οι ελληνικές αρχές δεν απάντησαν στο μήνυμα της Frontex σε «τέσσερις διαφορετικές περιπτώσεις» κατά τη διάρκεια της τραγωδίας και αρνήθηκαν την προσφορά της να στείλει ένα επιπλέον αεροσκάφος στην περιοχή, αναφέρει η έκθεση.

«Πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί ένα σκάφος που προφανέστατα χρειάζεται βοήθεια δεν έλαβε ποτέ αυτή τη βοήθεια παρά το γεγονός ότι ένας Οργανισμός της Ε.Ε., οι Αρχές δύο κρατών-μελών, η κοινωνία των πολιτών και ιδιωτικά πλοία γνώριζαν την ύπαρξή του. Γιατί οι αναφορές περί συνωστισμού, εμφανούς έλλειψης σωσιβίων, παιδιών στο πλοίο και πιθανών θανάτων απέτυχαν να δρομολογήσουν έγκαιρα προσπάθειες διάσωσης που θα μπορούσαν να είχαν σώσει εκατοντάδες ζωές», αναρωτήθηκε η Εμιλι Ο’Ράιλι.

Η Διαμεσολαβήτρια δεν προχωρά στη διαπίστωση ότι η Frontex «παραβίασε κάποιον από τους σχετικούς κανόνες και διαδικασίες», αλλά σημειώνει ότι η ικανότητα του Οργανισμού να λειτουργεί στη θάλασσα επηρεάζεται σοβαρά από τον σχεδιασμό του, γεγονός που καθιστά τον Οργανισμό εξαρτημένο από τη συγκατάθεση και την καλή θέληση των εθνικών αρχών.

Ως αποτέλεσμα, η Frontex δεν ενεργεί ανεξάρτητα, λέει η Συνήγορος, ώστε να τηρεί τους κανόνες της Ε.Ε., ακόμη και σε ακραίες περιπτώσεις όπου η ζωή των ανθρώπων βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο. Στον απόηχο της τραγωδίας, ο υπεύθυνος Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Οργανισμού είχε ζητήσει αναστολή των δραστηριοτήτων της Frontex στην Ελλάδα, αλλά ο εκτελεστικός διευθυντής της Frontex, Χανς Λέιτενς, αρνήθηκε την πρόταση, κάνοντας λόγο για στάθμιση.

Επιπλέον, η Διαμεσολαβήτρια ζητά τη σύσταση μιας ανεξάρτητης εξεταστικής επιτροπής για τον μεγάλο αριθμό θανάτων στη Μεσόγειο και για την ευθύνη που φέρουν οι εθνικές αρχές, η Frontex και τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε.