Σχολείο και Ρομά
Ποιος πρέπει να ντρέπεται;
Σε λίγες μέρες είναι η Παγκόσμια Ημέρα για τους Ρομά (8 Απριλίου). Θεωρούμε ότι όλος ο κόσμος στις μέρες μας καταλαβαίνει την τεράστια υποκρισία που κρύβεται πίσω από αυτές τις Παγκόσμιες Ημέρες: να θυμόμαστε, να χαιρετίζουμε, να αναγνωρίζουμε, να τιμάμε και την άλλη μέρα όλα να συνεχίζουν ίδια και απαράλλακτα. Ας πούμε, οι γυναίκες να αδικούνται και να κακοποιούνται, οι πρόσφυγες να πνίγονται στο Αιγαίο, οι Παλαιστίνιοι να καμαρώνουν τα ψηφίσματα του ΟΗΕ και οι Ρομά να τρώνε ξύλο και να δολοφονούνται από την αστυνομία ατιμώρητα («διετάχθη ΕΔΕ» – σωθήκαμε!). Και το κορμάκι της μικρής Ολγας να σκυλεύεται ατιμώρητα.
Ωστόσο, η ημέρα αυτή που πλησιάζει μας δίνει (σ’ εμάς, μαχόμενους και μαχόμενες εκπαιδευτικούς) την ευκαιρία να στοχαστούμε την ευθύνη όλων μας (Πολιτείας, θεσμών, σχολείου, εκπαιδευτικών) για τον ρατσισμό και την τεράστια αδικία που εξακολουθεί να υπάρχει σε βάρος των Ρομά – και περισσότερο των γυναικών και των παιδιών Ρομά! Ενα τεράστιο, διαχρονικό σκάνδαλο, ένα όνειδος για την κοινωνία μας και την ελληνική δημοκρατία.
«Ειμαι η Ευλαμπία. Δεν εχωδουλειά. ειμαι ανεργη. Χτες ντράπκα στο ΚΕΠ. Πιγα για την ταυτότιτα. Επρεπε να κανο μια φοτοτιπία. Οτι έχω χάσι την ταυτότιτα. Δεν ίξερα να γράφω και με βοίθισε μια αγνοστη κοπέλα. Την ευχαριστό»
Η κυρία Ευλαμπία, μεγάλη πια, μαθαίνει να διαβάζει και να γράφει στο Σχολείο Αλληλεγγύης, στον Δενδροπόταμο, με δασκάλους όπως ο Αγγελος Χ. Και μέσα από την καρδιά μας θέλουμε να την καλημερίσουμε, να της στείλουμε την αγάπη μας, να της πούμε ότι δεν έχει λόγο να ντρέπεται! Εμείς, όλοι και όλες εμείς, πρέπει να ΝΤΡΕΠΟΜΑΣΤΕ και να ζητήσουμε, στο πρόσωπό της, ΣΥΓΓΝΩΜΗ για την τεράστια κοινωνική αδικία που πλήττει την ίδια και τους ανθρώπους της.
Φιλοξενούμε σ’ αυτό το ένθετο τρία ξεχωριστά κείμενα συναδέλφων μας που αναφέρονται στο θέμα της εκπαίδευσης των Ρομά. Φυσικά, το θέμα είναι τεράστιο και γι’ αυτό θα επανέλθουμε.
Θέλουμε όμως, με την ευκαιρία αυτής της ημέρας, να θίξουμε και μια πιο εξειδικευμένη πτυχή αυτής της κοινωνικής αδικίας, που σχετίζεται με τις γιορτές και τα τραγούδια.
Μια γυφτοπούλα αγάπησα
μια όμορφη Τσιγγάνα
που ’χει δυο χείλη σαν φωτιά
και δυο ματάκια πλάνα
Οι παραπάνω στίχοι είναι από το τραγούδι «Μια γυφτοπούλα αγάπησα», σε στίχους του Θοδωρή Κολοκοτρώνη, μουσική του Θόδωρου Δερβενιώτη και πρωτοηχογραφημένο το 1957 σε ερμηνεία της Καίτης Γκρέυ.
Εκτός από τις πλείστες αναφορές που έχουμε στη λογοτεχνία και την ποίηση, η ελληνική δισκογραφία αποτελεί, επίσης, έναν πλούσιο χάρτη πολιτισμικής-ιστορικής καταγραφής της συγκεκριμένης πληθυσμιακής ομάδας. Οι συχνότερες λέξεις αναφοράς είναι θηλυκού γένους: «Τσιγγάνα», «Γύφτισσα», «Γυφτοπούλα» – σχεδόν ποτέ η λέξη «Ρομά». Συνήθως, αναφέρονται σε γυναίκες, εκθειάζοντας με εξωτικό τρόπο τη σαγηνευτική ομορφιά τους.
Στην αργκό γλώσσα (slang) o όρος «τουρκόγυφτος» ή «τουρκογύφτισσα» δίνει και παίρνει, κυρίως σε γηπεδικά συνθήματα, όπου, φυσικά, δεν αναφέρεται με κυριολεκτικό τρόπο στους Ρομά τουρκικής καταγωγής αλλά, κυρίως, εξευτελιστικά στον μουσουλμάνο «γύφτο» ως άνθρωπο κακό, βρόμικο, μιαρό.
Οι εθνικές επέτειοι, όπως αυτή της 25ης Μαρτίου, συνεχίζουν να εορτάζονται σε πολλά σχολεία, κυρίως με το δικτατορικό, μεταξικό κατάλοιπο των παρελάσεων, καθώς και με τη διαιώνιση εθνικιστικών, ανιστόρητων μύθων στις περισσότερες σχολικές γιορτές.
Φέτος, γίναμε και πάλι μάρτυρες εθνικιστικών και γεμάτο μίσος συνθημάτων απέναντι στον «Αλλο», τον λαό της Τουρκίας, καθώς τμήμα της ΣΜΥΝ αλλά και μαθητές σχολείου της Καρδίτσας βροντοφώναξαν παρελαύνοντας σχετικά εθνικιστικά συνθήματα («Να πολεμάω τις μέρες στα κάστρα / και το σπαθί μου να πιάνει φωτιά / και να κρατάω τις νύχτες με τ’ άστρα / μια Τουρκοπούλα αγκαλιά»).
Πόσες όμως γνωρίζουμε και διδάσκουμε ότι οι παραπάνω στίχοι ήταν οι αυθεντικοί και πρωτοηχογραφημένοι του πολύ γνωστού άσματος «Να ’τανε το ’21» σε μουσική του Σταύρου Κουγιουμτζή και στίχους της Σώτιας Τσώτου; Στίχοι που λογοκρίθηκαν προληπτικά (!) από τη χούντα των Συνταγματαρχών, για να αποφύγουμε, δήθεν, διπλωματικό επεισόδιο με την Τουρκία. Ετσι, το «Τουρκοπούλα» έγινε «ομορφούλα».
Τρελέ Τσιγγάνε, για πού τραβάς
μέσα στη νύχτα μόνος πού πας
ο χωρισμός σου είναι καημός
μες στην καρδιά μου παντοτινός
Αντίστοιχα, οι ανωτέρω βιωματικοί στίχοι που γράφτηκαν το 1943, μελοποιήθηκαν και ερμηνεύτηκαν από τη ρεμπέτισσα Ιωάννα Γεωργακοπούλου. Αναφέρονται σε πραγματικό πρόσωπο της ιστορικής πραγματικότητας, σ’ έναν όμορφο και ρομαντικό αντάρτη του ΕΛΑΣ και μέλος της Εθνικής Αντίστασης, που εκτελέστηκε από τα Ες Ες. Το τραγούδι αυτό αφιερώθηκε από την ίδια, σε κάθε άγνωστο Τσιγγάνο στρατιώτη που πολέμησε για την ελευθερία. Αργότερα, ο Μάνος Χατζιδάκις δανείστηκε μέρος της μελωδίας αυτής (είναι ίδια μέχρι το μισό κουπλέ) για να γράψει το «Αγάπη που ’γινες δίκοπο μαχαίρι».
Το θέμα της συμμετοχής των Ρομά στην Εθνική Αντίσταση παραμένει ένα παραγνωρισμένο και άγνωστο κεφάλαιο της Ιστορίας μας. Θα επανέλθουμε στο θέμα αυτό στο επόμενο ένθετο του «Σκασιαρχείου».
Καλή δύναμη σε όλες και όλους!
Η Συντακτική Επιτροπή
Βογανάτσης Δαμιανός
Μπαλτάς Μπάμπης
Παπαδόπουλος Χάρης
Σπήτα Βίκυ
►Επικοινωνήστε μαζί μας και στείλτε μας τα κείμενά σας για δημοσίευση στο εξής μέιλ: [email protected]
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας