«Το Σκασιαρχείο» (τεύχος Φεβρουαρίου)

Η φράση αυτή του Χάινριχ Χάινε (1820) βρίσκεται γραμμένη στην πλατεία Bebelplatz του Βερολίνου και είναι μια φράση με προφητική χροιά, μιας και ο ποιητής επιβεβαιώθηκε ως προς το πρώτο της μέρος με την καύση των βιβλίων το 1933 στην επιχείρηση «κατά του αντιγερμανικού πνεύματος», όπου πετάχτηκαν στη φωτιά βιβλία συγγραφέων που αντιτάσσονταν στην κοσμοθεωρία των ναζί.

Βιβλία λογοτεχνίας, ποίησης και φιλοσοφίας, βιβλία επιστήμης θεωρήθηκαν απαγορευμένα και κάηκαν στην πυρά, έγιναν μια χούφτα στάχτες. Εχει όμως συγχρόνως και διαχρονική ισχύ. Πόσα βιβλία καίγονται ακόμα και σήμερα ή απορρίπτονται, γιατί απλά δεν εμπίπτουν στην κοσμοθεωρία κάποιων; Πόσες απόψεις μπαίνουν στο στόχαστρο και λογοκρίνονται;

Το κάψιμο, όμως, των βιβλίων «ήταν απλώς ένα πρελούδιο» καθώς επιβεβαιώθηκε και το δεύτερο σκέλος της φράσης του Χάινε: ακολούθησε το κάψιμο των ανθρώπων. Εκατομμύρια Εβραίοι, Τσιγγάνοι, ομοφυλόφιλοι διώχθηκαν και εξοντώθηκαν από το ναζιστικό καθεστώς. Κάποιοι από αυτούς ήταν οι συγγραφείς που είδαν προηγουμένως τα βιβλία τους να καίγονται.

Για 12 χρόνια, όσο κράτησε η περίοδος του Ολοκαυτώματος, οι Εβραίοι έχασαν τις περιουσίες τους, συγκεντρώθηκαν σε γκέτο και στρατόπεδα καταναγκαστικών έργων, αφανίστηκαν από χωριά και πόλεις, θανατώθηκαν με αέρια σε ειδικά σχεδιασμένες αίθουσες, εξαναγκάστηκαν σε εργασία κάτω από άθλιες συνθήκες για να πεθάνουν τελικά από την πείνα ή να εκτελεστούν. Την περίοδο του Ολοκαυτώματος δολοφονήθηκαν 6.000.000 Εβραίοι, άντρες, γυναίκες, παιδιά. Μα και σήμερα δεν υπάρχουν άνθρωποι που μπαίνουν στο περιθώριο, απομονώνονται ή και διασύρονται; Ανθρωποι οι οποίοι δεν ταιριάζουν στα ήθη των «πολιτισμένων» κοινωνιών, της ελληνικής κοινωνίας, στην ηθική μας, στις απόψεις μας;

«Δεν είναι όμως όλοι οι άνθρωποι παλιάνθρωποι». Η φράση αυτή προέρχεται από έναν σπουδαίο Πολωνοεβραίο γιατρό και παιδαγωγό, υπερασπιστή των παιδιών και των δικαιωμάτων τους, τον Γιάνους Κόρτσακ. Η μεγάλη του αγάπη για τα παιδιά φτάνει στα όρια της αυτοθυσίας. Δεν ιδρύει μόνο ορφανοτροφεία για τα ορφανά Εβραιόπουλα και τα παιδιά του δρόμου, στην Πολωνία του ’20 και του ’30, αλλά τα ακολουθεί όταν το ορφανοτροφείο μεταφέρεται στο γκέτο της Βαρσοβίας.

Κι όταν ένα μήνα μετά οι ναζί μεταφέρουν τα παιδιά με τρένο στο στρατόπεδο εξόντωσης Τρεμπλίνκα παραμένει μαζί τους αν και του προσφέρθηκε από τους κατακτητές η ευκαιρία να εξαιρεθεί... Μπήκε και εκείνος στο τρένο και δεν άφησε κανένα παιδάκι να φοβηθεί - γιατί ο δάσκαλος ήταν μαζί τους! Θυσιάστηκε για τα παιδιά. Η συγκινητική του ιστορία αποτελεί μια φωτεινή ηλιαχτίδα που διαπερνά τα σκοτάδια και τον θάνατο που σκορπάει ο φασισμός. Απέναντι στην καύση του πνεύματος και του σώματος, εκείνος προχωρά μπροστά με την καρδιά. Και σήμερα άραγε δεν υπάρχουν άνθρωποι που προχωρούν με την καρδιά και προσπαθούν να αντιπαλεύουν την αδικία, να υπερασπίζονται τα δικαιώματα, τη δημοκρατία, να θυμίζουν πάντοτε γεγονότα θλιβερά της σύγχρονης ιστορίας, ακριβώς για να μην ξαναγίνουν;

Η 27η Ιανουαρίου αποτελεί μια μέρα μνήμης των θυμάτων του Ολοκαυτώματος. Μνήμη πολύτιμη για το μέλλον. Είναι μια ημέρα κατά την οποία πολλοί εκπαιδευτικοί επιλέγουμε να συζητήσουμε με τους μαθητές και τις μαθήτριές μας για τα γεγονότα αυτής της περιόδου της ιστορίας. Να μιλήσουμε για τον φασισμό, τη δημοκρατία, τα δικαιώματα, προσπαθώντας να κρατήσουμε ζωντανή τη μνήμη για να μη γίνονται άλλες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Να προβάλουμε τη σημασία της καλλιέργειας του πνεύματος, για να μη ρίχνονται άλλα βιβλία στην πυρά, να μη βρεθούν άλλοι άνθρωποι στα κρεματόρια. Η φράση του Χάινριχ Χάινε αφορά όχι μόνο το παρελθόν, αλλά το παρόν και το μέλλον. Οχι άλλο Ολοκαύτωμα!

Η Συντακτική Επιτροπή

Βογανάτσης Δαμιανός
Δημοπούλου Φωτεινή
Μπαλτάς Μπάμπης
Μπάρκα Κατερίνα
Παούρη Κατερίνα
Παπαδόπουλος Χάρης
Σπίτα Βίκυ

(Επικοινωνήστε μαζί μας και στείλτε μας τα κείμενά σας για δημοσίευση στο μέιλ: [email protected])

Διαβάστε στο «Σκασιαρχείο»:

▶ «Εκεί που καίνε τα βιβλία θα καταλήξουν να καίνε και τους ανθρώπους»
▶ Καύση βιβλίων από καμένα μυαλά
▶ «Αγαπώντας χωρίς αυταπάτες»
▶ Η πρώτη «Αντι-πριγκίπισσα» είναι η Κλαρίσε Λισπέκτορ! 
▶ Ενα ενδιαφέρον βιβλίο του Φιλίπ Μεριέ στα ελληνικά