«Ραπάρουμε αυτό που ζούμε»

Την Παρασκευή 8 Σεπτεμβρίου το Φεστιβάλ Αισχύλεια στην Ελευσίνα μάς καλεί σε μια ιδιαίτερη συναυλία χιπ-χοπ μουσικής, «για όσες και όσους έχουν βαρεθεί την πεπατημένη, τόσο στην τέχνη όσο και στην καθημερινότητα».

To Σφάλμα και ο Frank the Zapper, δύο νέοι σε ηλικία αλλά έμπειροι καλλιτέχνες, με full μπάντα, παρουσιάζουν ένα πρόγραμμα από παλιά και νέα τραγούδια, σε νέες εκδοχές που δεν έχουν ξανακουστεί. Οπως μας πληροφορούν οι διοργανωτές του φεστιβάλ, «το πρώην βιομηχανικό συγκρότημα που θα φιλοξενήσει τη συναυλία, με φόντο το λιμάνι της Ελευσίνας, συνδυάζεται οργανικά με τη μουσική που μιλάει για τη σκέψη, τη βιοπάλη, την αλληλεγγύη, την επιμονή και τη μαχητικότητα, που πλαισιώνεται από έναν τρόπο ζωής και σε καλεί να πάρεις θέση».

Εν όψει της συναυλίας, το Σφάλμα, κατά κόσμον Αντώνης, μιλάει στην «Εφ.Συν.» για τους λόγους που κάνει μουσική, τον όρο «στρατευμένη τέχνη», το πώς συνδυάζει το ραπ με τον συνδικαλισμό, έχοντας θητεύσει, όπως χιλιάδες συνομήλικοί του, στις εργασιακές γαλέρες του ελληνικού τουριστικού θαύματος. Ιδρυτικό μέλος της καλλιτεχνικής κολεκτίβας «Θέατρο Δρόμου», με τέσσερις δίσκους στη δισκογραφία του, αυτοσυστήνεται ως «ένα παιδί από την ελληνική επαρχία, που γουστάρει πολύ το χιπ-χοπ, κάνει ραπ, beats, σκρατς και μίξεις. Δεν γουστάρει αυτό που ζει και χρησιμοποιεί τη μουσική σαν μέσο επικοινωνίας, για να μη σκάσει». Οπως εξηγεί, η πολιτικοποίηση προέκυψε ως «φυσική ροή των πραγμάτων. Εφόσον δεν γουστάρω αυτό που ζω και βλέπω τριγύρω μου και θέλω να είμαι αληθινός στην τέχνη μου, είναι αναπόφευκτο ότι θα πιάσω και πολιτικά ζητήματα, θα πω αυτό που σκέφτομαι, δεν θα φοβηθώ. Πιθανότατα βέβαια το πληρώνω αυτό, κλείνουν κάποιες πόρτες, αλλά ποιος χέστηκε; Αλλά, κατά βάση κάνω την πλάκα μου, μην τρελαθούμε, δεν πάω να αλλάξω τον κόσμο κάνοντας μουσική, τουλάχιστον όχι μόνο κάνοντας μουσική». Το τελευταίο του άλμπουμ «Οι άλλοι είσαι εσύ» κυκλοφόρησε ως φανζίν μαζί με την καλλιτέχνιδα Κυκλοθυμία που ανέλαβε τα εικαστικά, ενώ η πρώτη του ηχογράφηση ως main artist ήταν το 2015 μαζί με το πρόωρα χαμένο Βδέλυγμα και τον Jolly Roger. Το επόμενο λάιβ του μετά τα Αισχύλεια είναι στις 22 Σεπτεμβρίου στο Φεστιβάλ της ΚΝΕ στο Πάρκο Τρίτση.

● Τι σε ώθησε να γράφεις το τελευταιο σου τραγούδι  «Ισες αποστάσεις»;

Το είχα γράψει το 2021 με αφορμή τις φασιστικές επιθέσεις στη Σταυρούπολη κατά αγωνιστών μαθητών κ φοιτητών, μια ιδιαίτερα διδακτική περίοδος, από την άποψη του τι στάση κράτησε ο κρατικός μηχανισμός, τα μέσα, διάφορες περσόνες. Είναι αφιερωμένο σε όσες κ όσους δεν τσιμπάνε με τη 'θεωρία των δύο άκρων', που επί της ουσίας δίνει πολιτική κάλυψη στις φασιστικές επιθέσεις.

●  Από πότε γράφεις μουσική και γιατί διάλεξες το χιπ-χοπ για να εκφραστείς;

Από τα εφηβικά χρόνια, γύρω στο 2004. Πέρα από το ότι μου άρεσε σαν άκουσμα, η τεχνική αμεσότητα του είδους, το βάρος που δίνει στο στίχο, η συγκρουσιακή του αύρα ταίριαζε με την ιδιοσυγκρασία μου, ένιωσα ότι μπορεί να μου δώσει βήμα να ξεδιπλώσω τη σκέψη μου.

● Στα τραγούδια σου μιλάς συχνά για την εργασιακή πραγματικότητα και σε ένα στίχο σου γράφεις "δεν θα παραιτηθώ πριν γράψω και το τελευταίο συνάδελφο στο σωματείο". Πώς συνδυάζεται ο συνδικαλισμός και η ραπ;

Ενταξει μην το μεγαλοποιούμε, ραπάρουμε αυτό που ζούμε, δεν γίνεται να γράφεις για κοινωνικα προβλήματα και κατά τα άλλα στη ζωή σου να βγάζεις το σκασμό. Και η τέχνη αναλόγως δε μπορεί να μην επηρεάζεται από την καθημερινότητα. Τότε δούλευα με άθλιες συνθήκες εργασίας σε ένα κάτεργο της εστίασης στο αεροδρόμιο, μια πολυεθνική που έχει την πλειοψηφία των καταστημάτων εκει. Το τουριστικό θαύμα περνάει πάνω από τα σακατεμένα κορμιά και την καταρρακωμένη ψυχική υγεία των εργαζόμενων, θυμάστε το σερβιτόρο-κολυμβητή, τον 22χρονο μάγειρα που είχε πάθει εγακυματα και τον έκρυβαν στο ψυγείο με τα κρέατα, τους τόσους σκοτωμένους ντελιβεράδες που κατάντησε συνήθεια. Εκεί για να αντιμετωπίσουμε την ασυδοσία συγκροτήσαμε σωματείο επιχειρησιακό, από όσο γνωρίζω το πρώτο επιχειρησιακό σωματείο στην εστίαση στην Ελλάδα. Οι δυσκολίες ήταν τεράστιες, έχεις απέναντί σου καθημερινά από το στιγματισμό, τη δυσμενή μεταχείρηση και το φόβο της απόλυσης μέχρι το βλέμμα της αστυνομίας. Αλλά το να δουλεύεις εξαντλητικά μέχρι και το τελευταίο δευτερόλεπτο, χωρίς διάλειμμα, άδειες και προγραμματισμό, με εξευτελιστική μεταχείριση από τα στελέχη, μισθούς πείνας και κανένα μέλλον, είναι απείρως δυσκολότερο. Και είναι παντού έτσι πλέον. Αγωνιζόμαστε και τραγουδάμε για να νικήσουμε το τέρας, είναι αλληλένδετο, δεν υπάρχει άλλος δρόμος.

●  Πώς μπορεί κάποιος να βρει τη μουσική σου εκτός από ηλεκτρονικές πλατφόρμες; Το 2017 είχες κυκλοφορήσει σε βινύλιο το "Μασημένη Τροφή για Σκέψη" σε ελάχιστα αντίτυπα με την κολεκτίβα "θέατρο δρόμου". Υπάρχει πουθενά σήμερα;

Ο συγκεκριμένος δίσκος είχε κοπεί σε 300 βινύλια και έχει εξαντληθεί. Η τελευταία κυκλοφορία, το 'οι άλλοι είσαι εσύ' με την Κυκλοθυμία, είναι διαθέσιμη για online παραγγελίες από τις σελίδες μας στο instagram και σε μέρη για τα οποία ενημερώνουμε από εκεί. Εξακολουθώ να είμαι οπαδός του 'χέρι με χέρι' και της φυσικής κόπιας ενός δίσκου, δίνει περισσότερα περιθώρια να επικοινωνήσεις συνολικότερα την αισθητική σου με το δέκτη. Εξάλλου οι πλατφόρμες μεθαύριο μπορεί να απαγορεύσουν το περιεχόμενό μας εντελώς, έχουν δώσει δείγμα γραφής.

● Αυτή τη στιγμή το ελληνόφωνο ραπ, κυρίως με τις πιο εμπορικές μορφές του, όπως το trap , και το drill, είναι ίσως τo πιο δημοφιλές είδος σε νεανικό κοινό. Πώς το ερμηνεύεις;

Γενικά νομίζω ότι το θέμα της τεχνικής αμεσότητας, της καινοτομίας και της αφτιασίδωτης αλήθειας που έχει το είδος, κάνει resonate με την εποχή, γιατί έδωσε και βήμα στο να γίνει κουλτούρα αυτό, να μπορεί να παράγει μουσική ο καθένας μέσα από το σπίτι του που λέει ο λόγος, με λιγότερη διαμεσολάβηση της μουσικής βιομηχανίας. Τώρα από τη μία υπάρχουν καλλιτέχνες που κάνουν όντως πολύ καλή δουλειά, υπάρχουν όμως κι εκείνοι που παίρνουν απλά ένα hype επειδή προκαλούν, υπάρχουν και τα μεγάλα μπάτζετ, οι ιδεολογικοί μηχανισμοί, το cultural appropriation. Το ότι και μέσω κομματιού του εμπορευματοποιημένου hiphop οι φτωχοί απεικονίζονται απλά ως κάτι απαίδευτοι βίαιοι τύποι χωρίς αξίες που θα έκαναν τα πάντα για το χρήμα, νομίζω δεν είναι τυχαίο, έχει να κάνει με το πώς θα ήθελε η εξουσία να βλέπουμε τους εαυτούς μας και τη θέση μας στην κοινωνία.

● Κάποιοι διαχωρίζουν από τη μία το ραπ με κοινωνικό στίχο (αλλά όχι αμιγώς πολιτικοποιημένο) π.χ. Λεξ, και από την άλλη περσόνες τύπου Τρανός ή Thug Slime που μιλάνε για γυναίκες, όπλα αμάξια και λεφτά, και φυσικά drugs. Eσύ δεν μοιάζει να ανήκεις σε κανένα από τα ρεύματα. Θεωρείς τον εαυτό σου μέρος κάποιας σκηνής ή μουσικού ρεύματος και ποιου;

Δε θα έλεγα ότι ανήκω σε κάποιο συγκεκριμένο ρεύμα με αυτή την έννοια, να βάλω διαχωρισμούς στη βάση του πόσο πολιτικοποιημένος είναι ο καθένας, με τι τρόπο επιλέγει η νιώθει έτοιμος να το εκφράσει στη δεδομένη στιγμή της ζωής του. Από εκεί και πέρα, στο μέλλον κάθε καλλιτέχνης θα κριθεί με βάση και το πώς τοποθετήθηκε στα μεγάλα και στα σημαντικά που έγιναν στον καιρό του, τι στάση κράτησε, αν ήταν πιθανόν απλά αφοσιωμένος στην καριέρα του. Εγώ εργάζομαι ένα hiphop που θα κατεβάζει τον κόσμο στο δρόμο, που θα οξύνει τη σκέψη, και θα εμπνέει κι άλλους καλλιτέχνες να κάνουν το ίδιο.

● Τι πιστεύεις για το χαρακτηρισμό "στρατευμένη τέχνη";

Όλα στρατευμένα είναι, όσο νωρίτερα το καταλάβουμε οι ράπερς τόσο καλύτερο στίχο θα γράψουμε. Και το 'κοίτα με, ήμουνα φτωχός και τα κατάφερα' που γράφουν όλοι, ιδεολογία είναι, το 'αμερικάνικο όνειρο'.

● Τελικά "ο μπάφος μας φέρνει πιο κοντά;" Τι σκεφτόσουν όταν το έγραφες;

Το ακριβώς αντίθετο εννοεί το κομμάτι, αναχωρητισμός είναι τα ναρκωτικά. Ήθελα να βάλω σε ένα κομμάτι όλα τα συναισθήματα γκρίνιας, ελιτισμού, εγωπάθειας που είχα σαν ψήγματα αλλά στην τελική με κρατούσαν αδρανή. 'Δεν ειμαστε να τρέχουμε παπάρα, σκάμε γάρα. Κι η σκέψη απαραίτητα δεν οδηγεί σε δράση.' λέει ένας στίχος. Όλος ο δισκος έχει να κάνει και με τη μετάβαση από το 'εγώ' στο 'εμείς'.

● Ως καλλιτέχνης που δεν κρύβεις την πολιτική σου ταυτότητα (γράφεις άλλωστες για σφυροδρέπανα και "κόκκινη σημαία), πώς θα σχολίαζες τα αποτελέσματα των εκλογών;

Αρνητικός ο συσχετισμός για τον εργαζόμενο κόσμο γενικά, καλλιεργήθηκε και μια μοιρολατρία, αλλά τίποτα δεν κρατάει για πάντα. Το μόνο θετικό προφανώς η άνοδος του ΚΚΕ, ειδικά στην Αττική, στις εργατογειτονιές, με άνοδο του κύρους του και σε κόσμο που δεν το ψήφισε. Με την έννοια ότι αποτυπώνεται κι ένα υπαρκτό ρεύμα αμφισβήτησης που δεν είναι συγκυριακό, γιατί σφυρηλατείται στη ζωή, σε καθημερινούς αγώνες. Να χαίρονται και τους φασίστες όσοι τους χαϊδεύουν. Κατά τα άλλα, θετικές αλλαγές μόνο με το κίνημα μπορείς να επιβάλλεις, με το σωματείο σου, το φοιτητικό σου σύλλογο, όπου δραστηριοποιείται ο καθένας. Θέλει ενεργή συμμετοχή, δεν μπορεί να σου λύσει το πρόβλημα κάποιος άλλος.