«Ας είμαστε όλοι Σκοτσέζοι!»

Αυτό τον καιρό βρίσκομαι καθημερινά στα γήπεδα του Euro 2024 και η εμπειρία είναι έντονη. Με κάνει να συνειδητοποιώ πώς λειτουργεί το ποδόσφαιρο και πώς η λαογραφία του παίζει ρόλο στην καταπολέμηση των πολλών προβλημάτων της εποχής μας.

Αυτό μας φέρνει στους Σκοτσέζους. Εκαναν τα πάντα σωστά. Παρέλασαν τραγουδώντας μέσα από το Μόναχο, την Κολονία και τη Στουτγάρδη. Ακόμα και σε πόλεις όπου δεν υπήρχαν αγώνες, η καλή τους διάθεση έγινε μεταδοτική στους πάντες. Μερικοί Σκοτσέζοι φίλαθλοι θέλησαν μάλιστα να παίξουν έναν αγώνα κατά του FT Gern, συλλόγου της πόλης μου. Το ματς πράγματι έγινε την επομένη του εναρκτήριου αγώνα του Euro 2024 και, κατόπιν, όλοι έκατσαν μαζί μέχρι αργά το βράδυ στις εγκαταστάσεις του συλλόγου. Χρησιμοποίησαν αυτή τη διοργάνωση για να γιορτάσουν με τους υπόλοιπους. Θέλουν να βρίσκονται στην Ευρώπη. Δεν θα λείψουν μόνο από τους εστιάτορες. Ρωτήθηκα τι με ενοχλεί περισσότερο σε αυτό το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα. Και απάντησα: «Το ότι οι Σκοτσέζοι έχουν ήδη επιστρέψει σπίτι τους».

Συμμετοχή στη διοργάνωση, ζητωκραυγές και πανηγυρισμοί στη νίκη και στην ήττα, τακτική και εύρυθμη κλιμάκωση - αυτό είναι το ζητούμενο σε κάθε αθλητική εκδήλωση, τόσο μέσα στους αγωνιστικούς χώρους όσο και στις πόλεις. Μια τέτοια συμπεριφορά μάς καθιστά ανθεκτικούς και εμποδίζει να συμβαίνουν τα χειρότερα στον κόσμο. Αυτό είναι το ανακουφιστικό με τα αθλητικά γεγονότα. Το υποστηρίζουν συγγραφείς και κοινωνιολόγοι - το βλέπω κι εγώ με τον ίδιο τρόπο. Ας είμαστε όλοι αυτό που είμαστε, ας είμαστε όλοι Σκοτσέζοι!

Η Ευρώπη φιλοξενείται στη Γερμανία. Ανθρωποι από είκοσι τρεις χώρες, οκτώ εκ των οποίων γειτονικές, περιφέρονται αυτή τη στιγμή στην πατρίδα μου σε τεράστια γκρουπ. Αυτό που ενώνει αυτούς και εμάς είναι η ανάγκη για συναντήσεις και η επιθυμία για πληθωρικότητα. Οι άνθρωποι ουσιαστικά δίνουν νόημα σε ένα φεστιβάλ διαφορετικών πολιτισμών όπως είναι το Euro.

Επειδή για αρκετά χρόνια στη ζωή μου στάθηκα στο γρασίδι, τώρα μπορώ να δω πολλά πράγματα από κοντά. Ο ενθουσιασμός είναι τεράστιος. Μερικές φορές οι άνθρωποι στην κερκίδα τρέχουν λίγα μέτρα όταν η ομάδα τους επιτίθεται, σαν να ήθελαν να βάλουν οι ίδιοι το γκολ.

Στους δρόμους επικρατεί μια καταιγιστική διάθεση. Οι οπαδικές πορείες είναι το νέο μαζικό φαινόμενο. Χιλιάδες άνθρωποι παρελαύνουν στο Αμβούργο, το Ντόρτμουντ ή τη Λιψία, ντυμένοι σαν να μετέχουν σε αποκριάτικο καρναβάλι, χαιρετούν τις γιαγιάδες που τους παρακολουθούν από τα παράθυρα και ανταποκρίνονται στις εκδηλώσεις των παιδιών.

Οι Αλβανοί κόβουν τα μακαρόνια στη μέση μπροστά στα μάτια των Ιταλών. Οι Αυστριακοί εισβάλλουν στα Spätis του Βερολίνου (σ.σ.: πρόκειται για τα παραδοσιακά μικρά μπακάλικα που μένουν ανοιχτά πέρα από το ωράριο λειτουργίας στις πόλεις της πρώην Ανατολικής Γερμανίας). Ενας Γερμανός σαξοφωνίστας στέλνει τους συμπατριώτες του σε έκσταση πριν από κάθε αγώνα. Οι Ολλανδοί χοροπηδούν σε τεράστιους αριθμούς προς τα αριστερά και μετά προς τα δεξιά, ακολουθώντας τον ρυθμό των Snollebollekes - ευχαριστώ για τη μεταδοτική μελωδία! Πόσο υπέροχα ανόητο! Οι οπαδοί αφήνουν πίσω τους χαμόγελα στις γερμανικές πόλεις.

Το Euro 2024 είναι μια πραγματικότητα που βιώνουμε όλοι μαζί. Οταν η Ιταλία ισοφάρισε στις καθυστερήσεις, οι Κροάτες οπαδοί κατέβασαν πιο χαμηλά τα σκουφάκια του πόλο που φορούσαν - ο τρόπος ήταν γραμμένος στα πρόσωπά τους, όπως και η ανακούφιση σε αυτά των Ιταλών. Στην περίπτωση των Γεωργιανών, στον αγώνα τους με την Τσεχία παρατηρήθηκαν δύο φαινόμενα. Αρχικά αμύνθηκαν γενναία για να προστατεύσουν την πρώτη ισοπαλία τους σε ευρωπαϊκό πρωτάθλημα και μετά, μέσα σε δευτερόλεπτα, παρουσιάστηκε μπροστά τους η ευκαιρία για νίκη και πρόκριση στους «16». Η μπάλα δεν μπήκε στο τέρμα όμως. Και όταν ακούστηκε το τελευταίο σφύριγμα του διαιτητή, δεν ήξεραν αν έπρεπε να γελάσουν ή να κλάψουν. Τέσσερις μέρες αργότερα όμως ήρθε η στιγμή της μεγάλης γιορτής, με τη νίκη επί της Πορτογαλίας.

Με τον τρόπο αυτό ο αθλητισμός δημιουργεί αναμνήσεις από γενιά σε γενιά, σε μια εποχή που πολλοί ζουν στις φούσκες τους. «Θυμάσαι πού βρισκόσουν όταν ο Λούκα Μόντριτς έχασε πέναλτι, αλλά σκόραρε 31 δευτερόλεπτα αργότερα για να δώσει στην Κροατία το προβάδισμα;», «Θυμάσαι τι ένιωσες όταν η Ιταλία ισοφάρισε στο 98ο λεπτό;», «Θυμάσαι πού ήσουν όταν το σουτ της Γεωργίας έφυγε πάνω από το οριζόντιο δοκάρι;», «Πού βρισκόσουν όταν η Γεωργία κατάφερε να προκριθεί στους “16” στο πρώτο της Euro;».

Αυτό το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα δημιούργησε μεγάλες στιγμές στη φάση των ομίλων. Παράλληλα γίναμε μάρτυρες τεράστιων χαμένων ευκαιριών για γκολ, σουτ στα δοκάρια και (αλήθεια, τι συμβαίνει;) ενός σωρού αυτογκόλ. Είναι οι στιγμές που συνειδητοποιούμε ότι δεν είμαστε τέλειοι, ότι έχουμε ελλείψεις και συχνά είμαστε ατσούμπαλοι.

Υπάρχουν όμως και αρκετά παράπονα. Οπως για τα πρόσφατα προβλήματα στους γερμανικούς σιδηρόδρομους, τα οποία εμείς οι Γερμανοί εκλαμβάνουμε ως πολύτιμες συμβουλές για να φροντίσουμε καλύτερα τις δημόσιες συγκοινωνίες μας στο μέλλον. Μια ομάδα Πολωνών οπαδών έβριζε τον Πούτιν μπροστά στη ρωσική πρεσβεία στο Βερολίνο - το ίδιο έκαναν και Γεωργιανοί οπαδοί. Αυτό επιτρέπεται στην Ευρώπη. Μερικοί Σέρβοι οπαδοί είχαν συνθήματα υπέρ του Πούτιν. Και αυτό επιτρέπεται στην Ευρώπη.

Στις εξέδρες ακούει κανείς εθνικιστικούς τόνους, βλέπει να ανάβουν φωτοβολίδες και καπνογόνα ή ακούει αποδοκιμασίες στους εθνικούς ύμνους. Πρέπει να γίνει συζήτηση για όλα αυτά. Ενίοτε τα παραβλέπουμε. Υπάρχει περιθώριο για διακριτική ματιά, επειδή έτσι είναι οι άνθρωποι, όχι μόνο ορθολογικά αλλά και συναισθηματικά όντα. Και η λογική πολλές φορές πάει περίπατο.

Στην Ευρώπη, η ζωή είναι οργανωμένη και οι άνθρωποι λογοδοτούν για την παράβαση των κανόνων. Τι συνιστά παραβίαση και τι όχι; Μέχρι ποιου σημείου συνδέεται ο εθνικισμός με τόση δυσαρέσκεια, ώστε η ανθρώπινη αξιοπρέπεια να μην είναι πλέον απαραβίαστη; Αυτό απαιτεί μια προσεκτική ματιά.

Πολλά στοιχεία συγκρούονται στον αθλητισμό και το Euro 2024 δεν αποτελεί εξαίρεση. Για τον λόγο αυτό είναι απαραίτητος ο πολιτισμός. Δεν έχει νόημα να επικρίνουμε την ουσία των μεγάλων αθλητικών γεγονότων. Η αξία τους είναι εμφανής στις ημέρες μας. Και, υπό αυτή την έννοια, περισσότερη Ευρώπη σημαίνει να είσαι περισσότερο Σκοτσέζος.

* Ο Φίλιπ Λαμ, Γερμανός πρώην διεθνής ποδοσφαιριστής, αρχηγός της πρωταθλήτριας κόσμου 2014, είναι ο διευθυντής της Οργανωτικής Επιτροπής του EURO 2024 που φιλοξενεί η χώρα του

Τα κείμενα του Φίλιπ Λαμ εμφανίζονται τακτικά στην «Εφημερίδα των Συντακτών». Είναι μια παραγωγή σε συνεργασία με τον Oliver Fritsch του γερμανικού περιοδικού «Zeit Online» και δημοσιεύεται σε πολλές εφημερίδες και περιοδικά της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων: Gazeta Wyborcza (Πολωνία), Denník N (Σλοβακία), Guardian (Αγγλία), Sport (Τσεχία), La Repubblica (Ιταλία), Telesport (Κροατία), Politiken (Δανία), Voetbalmagazine (Βέλγιο), L’Équipe (Γαλλία), Delo (Σλοβενία), Tribuna (Ουκρανία & Λευκορωσία), Haaretz (Ισραήλ), Sports Daily (Ρωσία), El País (Ισπανία), Expresso (Πορτογαλία), Aftonbladet (Σουηδία), Makfudbal (Βόρεια Μακεδονία), Postimees (Εσθονία), Verdens Gang (Νορβηγία), 444 (Ουγγαρία), Irish Times (Ιρλανδία), Lead (Ρουμανία), Morgunblaðið (Ισλανδία), Sankt-Petersburgskie vedomosti (Ρωσία), Gazeta Sheshi (Κόσοβο), Times of Malta (Μάλτα), Ilta-Sanomat (Φινλανδία)