«Πρόσωπο-εθνική αλήθεια!»

Oχι, δεν θα χρησιμοποιήσουμε λέξεις, χαρακτηρισμούς συνώνυμους έκστασης, ακόμη κι αν μόνο παρόμοιες διατυπώσεις ήταν συμβατές με τη δική μας εντύπωση για τη δυναμική της παρουσίας (άρα και της απουσίας) του Πελέ. Μας οδηγεί στην ίδια στάση η ανοικτή επικοινωνία με τη Βραζιλία, μέρες πριν από τον θάνατό του αλλά και τώρα, στην ανατολή της περιόδου απουσίας του. Και δεν θα το κάνουμε, επειδή, ενώ συζητούσαμε πολλές μέρες με Βραζιλιάνους, ο δικός τους τρόπος μας υποχρέωσε να... συνετίσουμε τον δικό μας. Η βαθιά συγκίνηση, βλέπετε, ακόμη κι αν είναι παρούσα, δεν μετουσιώνεται σε θρήνο υψηλών τόνων, αλλά συνήθως σε στωικές διατυπώσεις τους. Βραζιλιάνοι κάθε φύλου και ηλικίας, αλλιώς είτε τον έχουν δει να παίζει είτε, όπως οι περισσότεροι, δεν τον πρόλαβαν εντός γηπέδου με το εμβληματικό, δικό του «10» στην πλάτη, παρατηρήσαμε, λοιπόν, πως, από την περίοδο πριν από τον θάνατό του ώς εκείνη της κηδείας του, δεν κατέφευγαν συχνά σε εκρηκτικό κλάμα (όπως, ιστορικά, συνηθίζουν!), παρά μόνο σε ώριμο κατευόδιο.

Για την ίδια... ισορροπημένη στάση ευθύνεται το ότι «όλοι οι Βραζιλιάνοι, φτωχοί και πλούσιοι, τον αισθάνονται μέλος της οικογένειας τους». Ισως άμοιρη ευθυνών δεν είναι και η αλληγορία, εκφρασμένη από πολλούς μέρες τώρα, πως «η θέση που του ανήκει είναι στον ουρανό και όχι στη γη, ήταν πλασμένος από τον Θεό για να μοιράζει μόνο χαρά στον κόσμο όπως ο ίδιος ο δημιουργός». Θεωρήσεις διατυπωμένες με σταθερή φωνή λες και μας μιλούσε για το απλούστερο πράγμα στον κόσμο, από τον 28χρονο φωτογράφο Ραφαέλ Φρέιρε.

Στον Φρέιρε μας παρέπεμψε το υπουργείο Αθλητισμού της Βραζιλίας, μετά την αναγγελία θανάτου εκείνου που άλλαξε τους βιορυθμούς των Βραζιλιάνων κι ενώ εμείς, με τη διακριτικότητα και την ευγένεια που απαιτούν οι στιγμές απώλειας, είχαμε ζητήσει να μας φέρουν σε επαφή με πρόσωπο δικής τους επιλογής, αλλά με την προϋποθέση «σας παρακαλούμε, να είναι μικρός σε ηλικία, να μην έχει δει τον Πελέ ως ποδοσφαιριστή».

Οι Βραζιλιάνοι αγαπούν την Ελλάδα, το γνωρίζαμε, το διαπιστώσαμε μέσω και της συνεχούς επικοινωνίας μαζί τους στη διάρκεια των ημερών πριν και μετά τη φυγή του 82χρονου Εντσον Αραντες ντο Νασιμέντο. Συχνά, προλόγιζαν ή υπέγραφαν την επιλογή του προσώπου που μας «έκλειναν» ώστε να επικοινωνήσουμε με διθυραμβικά σχόλια για την «αγαπημένη Ελλάδα». Ετσι και για την επικοινωνία, λίγες ώρες μετά την κηδεία του, με τον 28χρονο φωτογράφο Ραφαέλ Φρέιρε. Κάτοικος Μπέλο Οριζόντε, γνωστός για τη φωτογράφηση κατοίκων τοπικής φαβέλας, μα και δάσκαλος φωτογραφίας σε τοπικά σχολεία επιπέδου Γυμνασίου και Λυκείου. Αρχικά χαμογέλασε με νόημα:

«Από έφηβος φτιάχνω πορτρέτα, προσωπογραφίες ανθρώπων που έβλεπα μπροστά μου, όσους συναντούσα τυχαία ή με ραντεβού. Και το αντίκρισμα της φυσιογνωμίας του προσώπου που με ενδιαφέρει είναι προϋπόθεση για να δουλέψω μαζί του. Οχι όμως με τον Πελέ. Ο Πελέ είναι ο μόνος που του έχω φτιάξει πορτρέτο χωρίς να τον συναντήσω. Θα έφτιαχνα με το χέρι μου το ίδιο το πρόσωπό του, αυτό που ανήκει στον Πελέ, ακόμη κι αν δεν το είχα δει ποτέ στην τηλεόραση, ακόμη κι αν δεν είχα δει φωτογραφία του. Κι αυτό επειδή η φυσιογνωμία του Πελέ υπήρχε μέσα μου όπως ακριβώς είναι το πρόσωπό του από την εποχή που θυμάμαι τον εαυτό μου. Ως αποτέλεσμα διηγήσεων παππούδων αλλά και γιαγιάδων μου και βέβαια των δυο γονέων μου. Μέλος κάθε βραζιλιάνικης οικογένειας είναι ο Πελέ».

● «Είναι» λέτε και όχι «ήταν», αν και πέθανε...

«Ναι, επειδή θα είναι η παρουσία του θα είναι διαρκώς ζωντανή! Μόνο αυτός και οι συμπαίκτες του στις μεγάλες εθνικές ομάδες μας, αλλά σε πολλές περιπτώσεις, εντός και εκτός γηπέδου, μόνος του πρόβαλε την Βραζιλία στο εξωτερικό όπως κανείς άλλος Βραζιλιάνος σε κάθε χώρο» λέμε όλοι για τον Πελέ. Ολοι! Πολίτες κάθε ηλικίας. Αλήθεια που περνάει από στόμα σε στόμα, από γενιά σε γενιά σαν κοινή εθνική αλήθεια! Αυτό είναι ο Πελέ για μας».

Πριν από τρία χρόνια κάλεσε τα παιδιά της τάξης του (ηλικίας μέχρι 16 ετών) να γράψουν ποιήματα με ερέθισμα φωτογραφίες επιλογής τους. «Τα περισσότερα έγραψαν ποίημα για το πρόσωπο του Πελέ. Στίχοι γεννήματα όσων έχουν ακούσει για εκείνον από παππούδες και γονείς. Τα ίδια θα πουν και οι τωρινοί μαθητές στα δικά τους παιδιά, να είστε σίγουροι».