Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο κάνει την είσοδό του στον εκδοτικό στίβο. Οι πρώτες έξι εκδόσεις του με ακαδημαϊκό και γενικότερο ενδιαφέρον παρουσιάζονται απόψε σε μια εκδήλωση αφιερωμένη στον Σπύρο Ασδραχά (Στοά του Βιβλίου, 19.30). Θα μιλήσουν οι: Β. Καρδάσης, Σία Αναγνωστοπούλου, Ν. Θεοτοκάς, Α. Λιάκος, Γ. Σωτηρέλης και Θ. Μήνας
«Γιατί μας βοηθάτε;» είχε ρωτήσει κάποτε τον Σπύρο Ασδραχά ο Βασίλης Καρδάσης, μεταπτυχιακός τότε φοιτητής. «Μα, για να βοηθήσετε κι εσείς αύριο κάποιους άλλους…», είχε απαντήσει ο κατοπινός μέντοράς του.
Η στάση αυτή του σπουδαίου ιστορικού λειτούργησε ως πυξίδα για τον Καρδάση. Και σήμερα, πρόεδρος από το 2015 του αναβαθμισμένου πλέον Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ), με τους 37.210 ενεργούς φοιτητές (μέτρηση του 2018), με τους 2.500 διδάσκοντες και με τα 19 καινούργια (της τελευταίας 3ετίας) προγράμματα σπουδών εξ αποστάσεως, ο Καρδάσης καινοτομεί δημιουργώντας τον πρώτο πανεπιστημιακό εκδοτικό οίκο στην Ελλάδα. Και εγκαινιάζει αυτές τις ημέρες μια ετήσια παραγωγή επτά έως δέκα επιστημονικών τίτλων, με πρώτο ένα βιβλίο του Ασδραχά (1933-2017), Είναι η Πρωτόγονη Επανάσταση. Αρματολοί και Κλέφτες 18ος, 19ος αι. (εκδ. ΕΑΠ).
Η συγκεκριμένη έκδοση αποθησαυρίζει και αναδεικνύει 20 κείμενα του Ασδραχά, γραμμένα το ’50 και το ’60, που διαλύουν μια τεράστια μυθολογία ως προς τη σημασία των παραδοσιακών ενόπλων για τη δημιουργία των όρων και των προϋποθέσεων της Επανάστασης του ’21. Τα επέλεξε και τα προλογίζει ο ιστορικός Νίκος Θεοτοκάς.
Το εκδοτικό πρόγραμμα του ΕΑΠ είναι ερεθιστικό από το ξεκίνημά του, αφού παράλληλα με την Πρωτόγονη Επανάσταση κυκλοφορούν: ένα ανέκδοτο -ιατρικό- έργο του Αδαμάντιου Κοραή για τις κληρονομικές ασθένειες, την πρόληψη και τη θεραπεία τους (με εισαγωγή και μετάφραση του Κωνσταντίνου Ηροδότου).
Επίσης, τρεις αντισυμβατικές μονογραφίες για ζητήματα της κοινωνικής επικαιρότητας, συμπυκνωμένες σε περίπου 100 σελίδες κι όμως επιστημονικά απαιτητικές (πρόκειται για τη σειρά 96plus που θυμίζει τα γαλλικά Que Sais-Je), οι οποίες σχολιάζουν τους μύθους σχετικά με τον λαϊκισμό (γράφει ο Γιάννης Σταυρακάκης), σχετικά με την ελληνική γλώσσα (Γιώργος Σαραντάκος) και σχετικά με την κοινωνική κατασκευή του εγκλήματος (Σοφία Βιδάλη). Κοντά τους εκδίδεται και μια πρωτότυπη διατριβή για τις πρακτικές ψηφιακού σχεδιασμού στην καταγραφή της Ιστορίας (από την Ιουλία Πεντάζου).
Ο Ασδραχάς έλεγε ότι «δεν αρκεί να εξηγήσουμε την παιδεία, το αιτούμενο είναι να την αλλάξουμε» (Ενθέματα της «Αυγής», 24/4/2016). Και από την πλευρά του, ο Καρδάσης, καθηγητής Οικονομικής Ιστορίας που θήτευσε ως αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης και πιστεύει στο κοινωνικό πρόσημο της δημόσιας παιδείας, σχολιάζει: «Τα πανεπιστήμια δεν έχουν ως μοναδική τους υποχρέωση να παράγουν νέα γνώση αλλά πρέπει και να καλλιεργούν όλο το φάσμα της έννοιας “πολιτισμός”».
Ετσι η εκδοτική σειρά του ΕΑΠ θα συνομιλεί και με τα νέα αντικείμενα σπουδών τα οποία διδάσκονται πλέον στο ΕΑΠ, όπως η Δημόσια Ιστορία, η Κοινωνιολογία-Ιστορία-Ανθρωπολογία του Αθλητισμού, η Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία, η Εκπαίδευση Εκπαιδευτών Προσφύγων, η Διοίκηση Τουρισμού, η Δημιουργική Γραφή κ.ά.
Ανθρωπος ψυχωμένος, με πολύχρονη δημιουργική θητεία στα «Ιστορικά» της «Ελευθεροτυπίας», ο οποίος δεν φοβάται την εκλαΐκευση της γνώσης όταν αυτή παραμένει επιστημονικά έγκυρη, ο Καρδάσης έχει συνείδηση ότι ο κλάδος του βιβλίου είναι χτυπημένος από την κρίση και ότι υπάρχουν ήδη στο ελληνικό τοπίο καταξιωμένοι οίκοι που εστιάζουν στο επιστημονικό βιβλίο (Μορφωτικό Ιδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, νήσος, Αλεξάνδρεια, Πεδίο κ.ά.).
Ωστόσο επιμένει στην πραγματική και συμβολική σημασία των έντυπων εκδόσεων του ΕΑΠ που ανοίγονται στο ευρύτερο κοινό και ενισχύουν το κύρος αυτού του αυτοχρηματοδοτούμενου Πανεπιστημίου, που λειτουργεί από το 1997 και τώρα έχει μπει σε φάση επανεκκίνησης μετά από μια μακρά περίοδο (2004-2015) αδράνειας. Οι σπουδές με κλήρωση αντικαταστάθηκαν με τις σπουδές με δίδακτρα, ανοικτές σε όποιον διαθέτει απολυτήριο Λυκείου και όχι μονάχα στους τυχερούς, και ενισχύονται με διεύρυνση του προγράμματος υποτροφιών για τροφίμους των φυλακών, για Ρομά και άλλες ευάλωτες ομάδες.
Οι εκδόσεις του ΕΑΠ, εξηγεί ο Καρδάσης, υπογραμμίζουν ότι «η οικονομική συμμετοχή των φοιτητών του ΕΑΠ στις σπουδές τους πρέπει να είναι ανταποδοτική προς τους ίδιους και προς την κοινωνία».
Οι κλέφτες και οι αρματολοί πέρα από την εθνική ιδεολογία
Καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου που εισηγείται το εκδοτικό πρόγραμμα του ΕΑΠ, ο Νίκος Θεοτοκάς, βιογράφος του Μακρυγιάννη, αναλύει για την «Εφ.Συν.» τη ρηξικέλευθη προσέγγιση του Σπύρου Ασδραχά.
«Μέχρι πολύ πρόσφατα η εθνική μας ιστοριογραφία, της μαρξιστικής περιλαμβανομένης σχεδόν στο σύνολό της, κατανοούσε τους Αρματολούς και τους Κλέφτες ως τη “μαγιά” και τους “προγόνους” του Εικοσιένα. Ο Ασδραχάς, με τα κείμενά του για την Πρωτόγονη Επανάσταση, μας βοηθά να καταλάβουμε την απόσταση που χώριζε τους φορείς της εξέγερσης και της δυστροπίας στο σύστημα της οθωμανικής κατάκτησης, καθώς και τη δύναμη των όπλων τους από την καινούργια, τη “νεωτερική”, πραγματικότητα που εδραιώθηκε με την Επανάσταση του ’21.
»Η κλεφτουριά και ο αρματολισμός είναι φαινόμενα που θα “μεταμοσχευθούν” στη δυναμική της Επανάστασης, καταστρέφοντας τον παλιό κόσμο, τον μόνο κόσμο που μπορούσε να τα χωρέσει και να αναπαράγει τη δύναμη και την εξουσία των ενόπλων. Η ηγεμονία των “εθνικών” ιδεών και των καλαμαράδων θα τους ενσωματώσει στο εθνικό σχέδιο, σπάζοντας τις συνέχειες και τους κοινωνικούς και οικονομικούς όρους αναπαραγωγής της δικής τους τοπικής αυθεντίας και εξουσίας. Η ίδια η επαναστατική διαδικασία, με τις συγκρούσεις και τις αντιφάσεις της, θα απονομιμοποιήσει οριστικά τους αρχαϊκούς μηχανισμούς ενσωμάτωσης της πρωτόγονης επανάστασης στο σύστημα της οθωμανικής κατάκτησης.
»Το βιβλίο αυτό μας προσφέρει τα ερμηνευτικά εργαλεία για να κατανοήσουμε φαινόμενα της μακράς διάρκειας, τα οποία φωτίζουν κάποιες από τις σημαντικές αντιθέσεις και τους ανταγωνισμούς που σφράγισαν την επαναστατική διαδικασία στην Ελλάδα, και τη μακρά περίοδο οικοδόμησης της νέας εθνικής εξουσίας. Μπορούμε έτσι να κατανοήσουμε από τα “καπάκια” κατά τη διάρκεια του πολέμου της Ανεξαρτησίας και τις αντιστάσεις σημαντικών ενόπλων στις διοικήσεις του Αγώνα μέχρι τις στάσεις των “πρωτόγονων της εξέγερσης” στο καινούργιο εθνικό κράτος οι οποίοι, κατέφευγαν στη ληστεία επιζητώντας την ανάσταση του παλιού και οριστικά χαμένου κόσμου.
»Ο Ασδραχάς ορίζει ως πρόβλημα τους ερμηνευτικούς αυτοματισμούς που κληρονομήσαμε υπό το βάρος της εθνικής ιδεολογίας, καθώς φωτίζει την ιστορικότητα των φαινομένων, προσκομίζει τεκμήρια που επιτρέπουν τη ανασύσταση δομών, μηχανισμών και νοοτροπιών που θα παραγάγουν τη γεμάτη αντιφάσεις “εθνικοποίηση” των στάσεων και των αντιλήψεων τις οποίες υιοθέτησαν οι παραδοσιακοί ένοπλοι. Με άλλα λόγια, οι μελέτες του για την “πρωτόγονη επανάσταση” -μελέτες που θα συναντηθούν κριτικά στη δεκαετία του 1970 με το έργο του Χομπσμπόμ- αλλάζουν τους όρους για την κατανόηση του ’21 και των εξεγέρσεων που προηγήθηκαν».
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας