18 Μαρτίου, η Ημέρα της Παγκόσμιας Επανάστασης

Εχουν καθιερωθεί παγκοσμίως ημέρες εορτασμού είτε για κάποιο σημαντικό θέμα (γυναίκες, ρατσισμός κ.λπ.) είτε για κάποιες εθνικές επετείους (επαναστάσεις ή απελευθερώσεις από κάποια ξένη κατοχή). Οι γιορτές, οι τελετουργίες, οι λιτανείες δεν είναι κάτι καινούργιο στην ιστορία της ανθρωπότητας. Είναι τόσο παλιές όσο και η ιστορία του πλανήτη μας. Ακόμα και πριν εμφανιστούν τα ανθρωποειδή. Τα ζώα την εποχή του ζευγαρώματος έχουν κάποιο τελετουργικό.

Ολες αυτές οι εκδηλώσεις έχουν έναν κοινό πυρήνα: να υφάνουν έναν κοινό ιστό, δηλαδή να ενώσουν την κοινωνία και να την κατευθύνουν προς έναν στόχο. Αν είναι θρησκευτικές, να την οδηγήσουν προς το θείο ή τα πνεύματα.

Αν είναι πολιτικές, έχουν σκοπό να τη συσπειρώσουν γύρω από την εξουσία. Στις μοναρχίες, κυρίως με γάμους πριγκίπων και πριγκιπισσών και στέψεις και στις αστικές δημοκρατίες, με μια επέτειο επανάστασης (π.χ. Γαλλία, πρώην ΕΣΣΔ κ.λπ.) ή μιας απελευθέρωσης από ξένη ή αποικιοκρατική κατοχή. Και όχι σπάνια, θρησκευτικές και πολιτικές γιορτές αλληλοσυνδέονται, ακριβώς γιατί υποστηρίζουν την ίδια την εξουσία και το θείο τίθεται στην υπηρεσία της πολιτικής.

Εντούτοις ποτέ και πουθενά δεν καθιερώθηκε η 18η Μαρτίου ως Ημέρα της Παγκόσμιας Επανάστασης. Κάποιος μπορεί να αναρωτηθεί με κάθε δικαίωμα: Τι έγινε στις 18 του Μάρτη ώστε να καθιερωθεί ως Ημέρα της Παγκόσμιας Επανάστασης; (Αυτό βέβαια αφορά μια μικρή μειονότητα που θεωρεί, ακόμα και σε αυτήν τη ζοφερή εποχή που ζούμε, ότι είναι ακόμα εφικτή μια επανάσταση και είναι δυνατόν να προκύψει ένας άλλος κόσμος.)

Αλλά ας μην κρατάμε σε αγωνία τον αναγνώστη και ας αποκαλύψουμε ποια ήταν αυτή η μυστηριώδης ημερομηνία. Ηταν η πρώτη μέρα της Παρισινής Κομμούνας το 1871, της επανάστασης που στάθηκε θριαμβική μονάχα για 72 μέρες και κατέληξε σε μια από τις μεγαλύτερες σφαγές όλων των αιώνων, χωρίς εντούτοις να ηττηθεί. Η Μισέλ Λουίζ, μια δασκάλα από τις πρωταγωνίστριες της επανάστασης, υπολογίζει τους νεκρούς σε εκατό χιλιάδες. Κάποιοι μελετητές θεωρούν αυτόν τον αριθμό υπερβολικό. Ωστόσο οι περισσότεροι τους υπολογίζουν πολύ περισσότερους από πενήντα χιλιάδες.

Και εδώ ας κάνουμε μια μικρή παρένθεση. Στην Παρισινή Κομμούνα μετείχαν και πολλοί ξένοι (ανάμεσά τους και ο Μπακούνιν, όχι στο Παρίσι, αλλά στη Λιόν) και συχνά είχαν επιτελικές θέσεις. Μονάχα ο ένας στους δύο μιλούσαν άψογα γαλλικά (σε αυτούς βέβαια μετριούνται και οι Γάλλοι).

Μετείχαν Ιταλοί, Πολωνοί, Ρώσοι, Ισπανοί και πολλές άλλες εθνότητες, ανάμεσά τους και Ελληνες γαριβαλδινοί που είχαν πάει για να πολεμήσουν τους Πρώσους και ξέμειναν. Τα θαυμάσια πάρκα που θαυμάζουν σήμερα οι Ελληνες τουρίστες, Λουξεμβούργου και Κεραμεικού, είχαν μετατραπεί σε ομαδικούς τάφους όπου πεθαμένοι και μισοζώντανοι ρίχνονταν ανάκατα. Οι κραυγές των μισοπεθαμένων τάραζαν τους περίοικους, που αργότερα κατέθεταν με φρίκη τη μαρτυρία τους.

Για να τουφεκιστείς δεν χρειαζόταν να έχεις κάνει και τίποτα. Εφταναν τα χέρια σου. Αν είχαν ρόζους, σήμαινε πως ήσουν εργάτης. Αρα κομμουνάρος. Μπαμ και κάτω και μια κλοτσιά για να πάει το κουφάρι στον τάφο. Ποιος να μετράει τώρα; Και τι χρειαζόταν αυτή η πολυτέλεια; Αυτοί οι άνθρωποι που είχαν διεκδικήσει ελευθερία και ισότητα είχαν χάσει την ανθρώπινή τους οντότητα.

Αυτό που ξανάζησε η ανθρωπότητα, εβδομήντα χρόνια αργότερα στο Αουσβιτς. Και απ’ ό,τι είμαι σε θέση να γνωρίζω, αυτό το έγκλημα πολέμου ποτέ δεν δικάστηκε. Και ο μεγάλος σφαγέας, ο Θιέρσος, τιμάται στην καρδιά του Παρισιού με έναν δρόμο και μια πλατεία. Η μόνη ζημιά που έπαθε ήταν από τις πετρολέζες που του έκαψαν το σπίτι στο Παρίσι.

Αυτή η επανάσταση, που δεν είχε κανέναν ηγέτη, είχε συνενώσει όλες τις φυλές της Αριστεράς, οι οποίες λειτουργούσαν όχι ως πολιτικά κόμματα αλλά ως εκπρόσωποι των παρισινών διαμερισμάτων. Είχε συνενώσει Μαρξ, Μπακούνιν, Κροπότκιν και πολλούς άλλους, που κατάλαβαν τη σημασία της και την ανέλυσαν (κυρίως ο Μαρξ στο «Εμφύλιος Πόλεμος στη Γαλλία») και τα συμπεράσματά τους, με κάποιες διαφοροποιήσεις, περίπου συμπίπτουν. Ολοι δέχονται αυτό το γεγονός ως το μοναδικό που βασιζόταν στην αυτονομία και την αυτοδιαχείριση των πολιτών.

Ούτε κόμμα, ούτε αρχηγός, ούτε μια συγκεκριμένη ιδεολογία, αλλά πολλές που είχαν τον ίδιο στόχο. Μερικοί αναλυτές θεωρούν την Κομμούνα ως το τρίτο μεγάλο συμβάν της Ευρωπαϊκής Ιστορίας. Πρώτο η ανακάλυψη της Αμερικής. Δεύτερο ο περίπλους της Γης. Και τρίτο η Παρισινή Κομμούνα, που παρά τις εκατόμβες των θυμάτων είναι ακόμα ζωντανή και μελετάται και εμπνέει τα κινήματα του 21ου αιώνα. Γι’ αυτό δεν νικήθηκε.

Εντούτοις, αυτή η επανάσταση θάφτηκε από τους μπολσεβίκους και στη συνέχεια από όλα τα Κ.Κ. μέλη της Γ΄ Διεθνούς. Και όπου αναφερόταν, δεν ήταν για τα επιτεύγματά της, που ακόμα και σήμερα είναι αιτήματα, όπως π.χ. διαχωρισμός κράτους-εκκλησίας, ισότητα φύλων, δωρεάν εκπαίδευση, κατάργηση κράτους και γραφειοκρατίας κ.λπ., αλλά για την αποτυχία της. Φυσικά, γιατί έλειπαν ένας Λένιν και ένα κόμμα. Αν οι μπολσεβίκοι δόξαζαν την Κομμούνα, θα ήταν σαν να αναιρούσαν τον εαυτό τους.

ΥΓ. Για όσους ενδιαφέρονται για την Κομμούνα, υπάρχει το αριστουργηματικό κόμικς των Ταρντί-Βοτρέν «Η κραυγή του λαού» (εκδόσεις ΚΨΜ). Το ιστορικό πλαίσιο είναι απολύτως ακριβές.