Η χάρτινη αυτοκρατορία

Εκτός από τα πενηντάχρονα της χούντας, υπάρχει και μια άλλη επέτειος που ακόμα δεν έχουμε αρχίσει να τη θυμόμαστε. Κλείνουν εκατό χρόνια από την Μπολσεβίκικη Επανάσταση.

Σύμφωνα με τον μεγάλο ιστορικό Ερικ Χομπσμπάουμ, ήταν μεγαλύτερο ιστορικό γεγονός από τη Γαλλική Επανάσταση. Και όντως, το ένα τρίτο του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης και της Κίνας, ήταν υπό κομμουνιστικό καθεστώς.

Αν το δούμε με όρους αυτοκρατορίας, ουδέποτε υπήρξε στην Ιστορία μια τόσο μεγάλη σε έδαφος και πληθυσμό δύναμη. Αλλά και η πιο βραχύβια. Οι προηγούμενες αυτοκρατορίες μετρούσαν τη ζωή τους σε εκατοντάδες χρόνια, ενώ η τελευταία μέτρησε λίγες δεκαετίες.

Από όλο αυτό το ιμπέριουμ διασώθηκε μόνο η Β. Κορέα και λίγα Κ.Κ. που είναι από ανύπαρκτα έως περιθωριακά. Στην καλύτερη περίπτωση έχουν μια μικρή κοινοβουλευτική δύναμη, ανάμεσά τους και το δικό μας.

Να σημειώσουμε πως όλα αυτά τα καθεστώτα δεν έπεσαν ύστερα από κάποια στρατιωτική παρέμβαση, επανάσταση ή πραξικόπημα. Διαλύθηκαν από μόνα τους. Σίγουρα υπήρξε ένας ολόκληρος Ψυχρός Πόλεμος που δεν ήταν αυτό που λέει το όνομά του. Στην περιφέρεια γινόταν θερμός.

Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα ήταν το Βιετνάμ. Η μεγάλη παγκόσμια προσδοκία, μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, «ποτέ πια πόλεμος και διαρκής και μόνιμη ειρήνη», αποδείχτηκε φενάκη. Οι πόλεμοι συνεχίστηκαν μέχρι τις μέρες μας.

Είτε με άμεση συμμετοχή των μεγάλων δυνάμεων είτε με συνασπισμούς χωρών (ΝΑΤΟ) είτε διά αντιπροσώπων (Συρία). Αλλά δεν ήταν ο Ψυχρός Πόλεμος που έριξε το Σοβιετικό Ιμπέριουμ. Ηταν οι εσωτερικές αντιθέσεις. Δεκάδες χιλιάδες βιβλία έχουν γραφτεί για την άνοδο και την πτώση του κομμουνισμού.

Και εξακολουθούν να γράφονται κατά δεκάδες. Η μεγάλη πλειονότητα είναι αντικομμουνιστικά και προπαγανδιστικά υπέρ του καπιταλισμού. Είναι οι κυρίαρχες ιδέες του πλανήτη μας και βρήκαν την πλήρη δικαίωσή τους με το δόγμα του νεοφιλελευθερισμού, ενώ σε μερικές περιπτώσεις απέδωσαν ακροδεξιά και φασιστικά κινήματα.

Για να γίνουν πιστευτά αυτά τα αφηγήματα χρειαζόταν και μια αναθεώρηση της Ιστορίας, χτίζοντας μια νέα μυθολογία. Η πιο τρανταχτή περίπτωση είναι η άρνηση των στρατοπέδων εξόντωσης των ναζί που τη θεωρούν προπαγάνδα των Εβραίων.

Και για να μιλήσουμε για τα καθ’ ημάς, υπάρχει ο μύθος πως η χούντα δεν άφησε χρέος. Στην πραγματικότητα υπερτετραπλασίασε το χρέος και το πληρώνουμε ακόμα μαζί με τα άλλα που δημιούργησαν οι κυβερνήσεις της Μεταπολίτευσης.

Αλλά άλλοι μελετητές που κινούνται από τη σκοπιά της κοινωνικής δικαιοσύνης και πιστεύουν πως αυτός ο αγώνας είναι πάντα επίκαιρος και δεν σταματάει ποτέ, ψάχνουν να βρουν τι πήγε στραβά και η επανάσταση έγινε δικτατορία.

Ακόμα και για αυτούς που ήταν οι πρωτεργάτες της και κατέληξαν ή στο απόσπασμα ή στη Σιβηρία. Πώς είναι δυνατόν ένας Τρότσκι, ισόβαθμος του Λένιν, να εξαφανίζεται από έναν ασήμαντο γραμματέα, τον Στάλιν (σε αυτή τη θέση θα μπορούσαν να έπαιρναν κάποια ικανή κοπέλα) και να κατορθώσει αυτός ο ικανός γραφειοκράτης και τακτικιστής να γίνει κοσμικός παντοκράτορας; Τα ερωτήματα είναι πολλά και ευτυχώς πια υπάρχουν σημαντικές και αξιόλογες μελέτες.

Και το κεντρικό πρόβλημα που μπαίνει είναι η εξουσία. Μπορεί ποτέ η όποια εξουσία, από οπουδήποτε και αν προέρχεται, να είναι δημοκρατική;

Η ίδια η λέξη που είναι αρχαιοελληνική, εκ του έξεστι, σε αντίθεση με άλλες λέξεις που έχουν επιζήσει στη νεοελληνική αλλά με άλλο νόημα, αυτή έχει κρατήσει αυτούσια τη σημασία της. Και όποιος έχει εξουσία κινείται κατά τη θέλησή του. Και θα πρόσθετα εγώ, και κατά τα συμφέροντά του.

Αρα η εξουσία που διεκδικεί τη θέση της στο όνομα οποιασδήποτε ιδεολογίας, φιλοσοφίας ή θρησκείας, καταλήγει να λειτουργεί για τον εαυτό της και για τα συμφέροντα των εξουσιαστών.

Οι εξουσιαζόμενοι πρέπει να πιστέψουν κάτι που να τους πείθει πως στο τέλος θα βρουν τη σωτηρία τους. Αυτή η πίστη δεν έχει και μεγάλες διαφορές από τη θεολογική προσέγγιση των μονοθεϊστικών δογμάτων.

Αν και αυτή η «ορθοδοξία» αμφισβητείται από επιφανείς θεολόγους που υποστηρίζουν πως ο Θεός είναι άναρχος και είναι ειρήνη και αγάπη (Αναστάσιος Αλβανίας). Αλλά η ειρήνη και η αγάπη είναι ανθρώπινες ενέργειες και το θείο γίνεται βίωμα και όχι μια αφηρημένη αναφορά. Και εδώ μπαίνουμε στα δύσκολα.

Ο στυγνός ολοκληρωτισμός του Σοβιετικού Ιμπέριουμ δικαιολογήθηκε με έναν μυθολογικό λόγο που κωδικοποιήθηκε από την Γ’ Διεθνή και αποτέλεσε την ιδεολογική καθαρότητα, διά πυρός και σιδήρου, του κάθε Κ.Κ. ανά τον κόσμο, με αποτέλεσμα τον αργό ή γρήγορο ευνουχισμό του.

Εξ ου και η τύφλωσή τους και η αποκοπή τους από την πραγματικότητα. Και στην ίδια παγίδα έπεσαν και όλες οι κομμουνιστικές διασπάσεις που προσπάθησαν να δημιουργήσουν μια νέα «ορθοδοξία» εκτός πραγματικότητας και κοινωνίας.

Γιατί να μην έχουμε κρίση; Μπορούμε να δούμε διά γυμνού οφθαλμού την πραγματικότητα, χωρίς τα παραμορφωτικά γυαλιά της όποιας μυθολογίας-ιδεολογίας;