Εχει δικαίωμα η Σύγκλητος ενός ανώτατου ιδρύματος να παρακάμπτει την ιστορία και να προχωρά στην αξιοποίηση ενός περιουσιακού στοιχείου του; Οχι, αποφαίνεται η πλειοψηφία μιας ολόκληρης πόλης και την τεκμηριώνει με αδιάσειστα στοιχεία.
Ισως αυτό είναι ο πιο σοβαρός παράγοντας που πρέπει να λάβει υπόψη της η διοίκηση του Πολυτεχνείου Κρήτης και να αλλάξει τα σχέδιά της, σεβόμενη τις δίκαιες ανησυχίες των πολιτών των Χανίων.
Ο μίτος του ιστορικού «κουβαριού» για τα Χανιά ξεκινά από την προϊστορική εποχή, ενώ τον 4ο αι. π.Χ. υπήρξαν μια από τις συνολικά τρεις μεγαλύτερες πόλης της Κρήτης.
Το αρχικό τους όνομα, που ήταν Κυδωνία και προέρχεται από τον ιδρυτή της, αναγράφεται σε πινακίδες Γραμμικής Β τις οποίες έχουν φέρει στο φως οι ανασκαφές στον λόφο Καστέλι. Το τοπωνύμιο, που απαντάται στα έπη του Ομήρου και στην Αινειάδα, διατηρήθηκε ώς την κατάληψή της από τους Ενετούς μετά τη Δ' Σταυροφορία (1204 μ.Χ.). Στο πέρασμα των αιώνων και παρά τις εχθρικές επιθέσεις, τα Χανιά γνώρισαν μεγάλη ανάπτυξη, χάρη και στη στρατηγική τους θέση.
Η διαδρομή
Τα «σημάδια» της αδιάλειπτης διαδρομής της εντοπίζονται σε πολλά σημεία της σημερινής πόλης, αλλά η πυκνότητά τους αυξάνει στον λόφο Καστέλι και στη ζώνη που τον περιβάλλει. Η θέση αυτή είναι μοναδική, όχι μόνον γιατί δεσπόζει πάνω από λιμάνι, αλλά γιατί υποστηρίζεται από τον πλούσιο χανιώτικο κάμπο.
Μαζί με τη γειτονική συνοικία της Σπλάντζιας, θεωρούνται από τους αρχαιολόγους το παλίμψηστο των Χανίων, με αφετηρία την πρωτομινωική περίοδο (3650-3000 π.Χ.). Στο Καστέλι έχουν βρεθεί επιβλητικά σπίτια, με μεγάλα δωμάτια και φροντισμένα δάπεδα, κυκλικές εστίες με το χαρακτηριστικό βαθυκόκκινο κονίαμα, θυρώματα και κεραμικά εξαιρετικής τέχνης.
Κατά την υστερομινωική περίοδο, η τότε Κυδωνία γνώρισε πρωτοφανή ανάπτυξη και καταλάμβανε μια μεγάλη έκταση από το ακρωτήρι Σπάθα ώς το Μελέχα και τους πρόποδες των Λευκών Ορέων.
Τα πρώτα τείχη στον λόφο είναι έργο της βυζαντινής περιόδου και σε πολλά σημεία τους «πατάνε» πάνω σε απομεινάρια περιτείχισης του 3ου π.Χ. αιώνα, ενώ συμπληρώθηκαν το 1538 από τους Βενετούς κατακτητές, που είχαν την έδρα τους μέσα στο οχυρωμένο Καστέλι. Ο αμυντικός τους σχεδιασμός επεκτάθηκε και σε άλλες κατασκευές, όπως το Νεώριο, που διατηρούνται ώς σήμερα.
Μέσα στα τείχη του λόφου Καστέλι, κατά την οθωμανική κατοχή, κατασκευάστηκε το πρώτο διοικητήριο, ένα μεγάλο ξύλινο «κονάκι» που έγινε η έδρα του πασά. Ηταν η κατοικία του, ενώ υπήρχαν φυλακές και το κτίριο για τους φύλακες, που καταστράφηκαν το 1897, κατά την εκδίωξη των τουρκικών δυνάμεων. Το πέτρινο, διώροφο και ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής αξίας κτίριο είναι έργο του 1870 και κατασκευάστηκε μέσα στον αρχαιολογικό χώρο.
Στην αρχή στέγασε τα δικαστήρια της πόλης και μετά την απελευθέρωση του νησιού έμελλε να γίνει το πρώτο διοικητήριο αλλά και κατοικία του πρώτου αρμοστή του πρίγκιπα Γεωργίου κατά την περίοδο 1898-1900.
Λίγα χρόνια αργότερα και ώς το 1985, το εντυπωσιακό νεοκλασικό μέγαρο, μαζί με την έκταση των περίπου 3,5 στρεμμάτων που το περιβάλλει, έγινε η έδρα της 5ης Μεραρχίας Κρητών, από την οποία πήρε και το όνομά του.
Μοναδικό και σκοτεινό διάλειμμα αποτέλεσε η περίοδος της γερμανικής κατοχής, οπότε το κτίριο επιτάχθηκε και εγκαταστάθηκε η περιβόητη Γκεστάπο. Στους χώρους του βασανίστηκαν εκατοντάδες αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης.
Προίκα
Από 1986 η ιδιοκτησία του ιστορικού ακινήτου πέρασε από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας στο υπουργείο Παιδείας, που το περιέλαβε στην κτιριακή «προίκα» τού τότε νεοσύστατου Πολυτεχνείου Κρήτης, με έδρα τα Χανιά.
Στους χώρους του στεγάστηκε η πρυτανεία, που έχει μεταφερθεί από χρόνια στις υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις του ιδρύματος. Το 2014, με απόφαση των πρυτανικών αρχών, αποφασίστηκε να «αξιοποιηθεί» για να ενισχυθούν τα έσοδα του Πολυτεχνείου.
Προχώρησαν μάλιστα στην προκήρυξη διαγωνισμού και στην παραχώρηση του κτιρίου σε τουριστικό όμιλο, ο οποίος έχει κάνει γνωστό ότι θα το μετατρέψει σε ξενοδοχείο-μπουτίκ. Είναι φανερό ότι ποντάρει στη μοναδική θέα και στην ξεχωριστή θέση του ακινήτου μέσα στα τείχη του λόφου, ενώ δεν αποκλείεται να σχεδιάζει και προσθήκη νέων εγκαταστάσεων στον αδόμητο χώρο.
Το βασικό επιχείρημα της Επιτροπής Αξιοποίησης της ακίνητης περιουσίας του Πολυτεχνείου περί ενίσχυσης των οικονομικών του ιδρύματος δεν φαίνεται να επιβεβαιώνεται, καθώς το σύνολο των μισθωμάτων που θα λάβει από την 25ετή μίσθωση είναι μόλις 8,9 εκατ. ευρώ!
Ερωτήματα διατυπώνονται και για τη νομιμότητα της απόφασης, καθώς το ακίνητο έχει παραχωρηθεί άνευ ανταλλάγματος στο Πολυτεχνείο Κρήτης για την κάλυψη εκπαιδευτικών σκοπών, επομένως η παραχώρησή του σε ιδιώτες για επιχειρηματικούς λόγους προφανώς πρέπει να συνοδεύεται από διαδικασίες αλλαγής της χρήσης του, οι οποίες δεν φαίνεται να έχουν γίνει.
1 Το κτίριο και η Rosa Nera
Από το 2004 και έπειτα από χρόνια εγκατάλειψης, το κτίριο της 5ης Μεραρχίας έχει καταληφθεί από τη συλλογικότητα Rosa Nera. Στις πολύπλευρες, πρωτοποριακές και πλούσιες δραστηριότητές της, που έχουν εξασφαλίσει τη συναίνεση μεγάλου μέρους της κοινωνίας των Χανίων, περιλαμβάνονται συναυλίες, διαλέξεις, επιμορφωτικές πρωτοβουλίες και εκδηλώσεις για τη στήριξη όλων των κοινωνικών ομάδων με ανάγκες που δεν καλύπτονται από τις δημόσιες δομές.
2 Διατηρητέο
Το 2017 με ομόφωνη απόφασή τους, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) και το Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων κήρυξαν το ιστορικό ακίνητο διατηρητέο. Στη γνωμοδότησή τους οι δύο φορείς του υπουργείου Πολιτισμού επισημαίνουν ότι το κτίριο της 5ης Μεραρχίας αποτελεί τοπόσημο των Χανίων, με αξιόλογα αρχιτεκτονικά και μορφολογικά στοιχεία, το οποίο χρειάζεται να αναδειχθεί, γιατί εντάσσεται στα ιστορικά κτίρια διοίκησης.
Σε αυτό βοήθησε και η κινητοποίηση σπουδαίων εκπροσώπων των γραμμάτων, ανάμεσά τους η Μάρω Δούκα και η Ιωάννα Καρυστιάνη, ενώ πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν να περιέλθει το ακίνητο στον δήμο και να φιλοξενήσει κοινωνικές χρήσεις. Οι πολυάριθμοι υπερασπιστές του κτιρίου σημειώνουν ότι το Πολυτεχνείο διαθέτει σημαντική περιουσία που μπορεί να αξιοποιηθεί και να εξασφαλίσει έσοδα.
3 Η 5η Μεραρχία
Η 5η Μεραρχία, που συγκροτήθηκε στα Χανιά το 1912, πήρε μέρος στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Τον Οκτώβριο του 1940, μετά την κήρυξη του πολέμου, οι δυνάμεις της ενισχύθηκαν και εντάχθηκαν στα στρατεύματα που είχαν αναπτυχθεί κατά μήκος των ελληνο-αλβανικών συνόρων. Με την υποχώρηση, τον Απρίλιο του 1941, πολλοί στρατιώτες της αιχμαλωτίστηκαν από τους Γερμανούς.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας