Για τις Aφοβες Πόλεις, η ριζοσπαστική δημοκρατική συμμετοχή όλων δεν είναι απλά το μέσο για να επιτευχθεί ο στόχος της κοινοτικής αυτοδιοίκησης, αλλά ο ίδιος ο στόχος. Τελευταία, ωστόσο, γίνεται συνεχώς λόγος από κυβερνήσεις και πολιτικά κόμματα για τη σημασία της συμμετοχής των πολιτών και την αξία του συμμετοχικού σχεδιασμού. Τι σημαίνουν όλα αυτά στην πράξη; Πόσο βοηθάνε πραγματικά να αλλάξουν τα πράγματα;
Οι Aφοβες Πόλεις ξεπήδησαν συστηματικά σαν ιδέα και ανάγκη από τα κινήματα και τις πλατείες το 2010 και το 2011, όταν ο κόσμος βγήκε στον δρόμο μαζικά για να αμφισβητήσει τα πολιτικά κόμματα, τις κυβερνήσεις και την αντιπροσωπευτική πολιτική και να διεκδικήσει, αντίθετα, μια πραγματική δημοκρατία.
Εκεί ανακαλύφθηκε (ξανά) η αξία της ανοιχτής διαβούλευσης, της άμεσης δημοκρατίας, της οριζόντιας και συμμετοχικής λήψης αποφάσεων – αλλά και των προβλημάτων που έχουν όλα αυτά. Η κοινοβουλευτική δημοκρατία και οι αντιπροσωπευτικοί θεσμοί δεν δίνουν τη δυνατότητα στους ανθρώπους να αποφασίζουν για ό,τι επηρεάζει την καθημερινότητα και τις γειτονιές τους. Κι επειδή ο καλύτερος τρόπος για να αποδειχθεί ότι υπάρχει εναλλακτική είναι να γίνει αυτή η εναλλακτική πράξη, πρωτοβουλίες κατοίκων σε διάφορες πόλεις πειραματίζονται με μια σειρά από διαδικασίες δημοκρατικής συμμετοχής.
Σκοπός δεν είναι απλά να μεταφερθούν κάποιες προοδευτικές πολιτικές στο τοπικό επίπεδο, αλλά να αλλάξει η ίδια η πολιτική: μέσα από (και ψηφιακά) εργαλεία που δημιουργούνται από κοινού οι άνθρωποι μαθαίνουν εκ νέου να συζητούν, να οργανώνονται συλλογικά και να συμμετέχουν αποκεντρωμένα όχι μόνο στη λήψη κάποιων αποφάσεων, αλλά στον συνολικό σχεδιασμό των πολιτικών που τους αφορούν.
■ Η μικρή κλίμακα ευνοεί τη συμμετοχή και την ανάπτυξη σχέσεων, επιτρέπει τη διαφάνεια και τη λογοδοσία και οδηγεί σε συγκεκριμένες δράσεις και άμεσες λύσεις.
■ Οι μικρές αποφάσεις -ένα καινούργιο πάρκο σε ένα εγκαταλειμμένο οικόπεδο, μια νέα γραμμή λεωφορείου, ακόμα ένας βρεφονηπιακός σταθμός- κάνουν μεγάλη διαφορά και συγχρόνως συνδέονται με παγκόσμια προβλήματα, π.χ. τη στέγη ή την κλιματική αλλαγή.
■ Εχουμε να μάθουμε πολλά από την ικανότητα, τις πρακτικές και τις γνώσεις της καθεμιάς και του καθενός: η ριζοσπαστική δημοκρατική συμμετοχή αμφισβητεί τις γνώσεις των ειδικών και καθοδηγείται αντίθετα από τον σεβασμό απέναντι σε όλους και κυρίως σε όσους δεν έχουν εμπειρία στην πολιτική ή θεωρούν ότι δεν έχουν κάτι να πουν ή να προσφέρουν.
■ Η ψηφιακή τεχνολογία δεν είναι απλά υποστηρικτική, αφού μπορεί να συντηρήσει, αλλά και να αμφισβητήσει τη γραφειοκρατία: η συμμετοχή μέσα από ψηφιακά εργαλεία είναι ικανή να μετασχηματίσει ριζικά τη σχέση των ανθρώπων με την πολιτική.
■ Μια ποικιλία από χώρους, ρόλους και καθήκοντα, συνελεύσεις και εργαστήρια σε γειτονιές, ψηφιακές πλατφόρμες, διαδραστικούς χάρτες, παιχνίδια και νέες τεχνολογίες λειτουργεί συνδυαστικά για να ενδυναμώσει όσους επηρεάζονται από την πολιτική ώστε να ασχοληθούν με αυτήν και να φανταστούν την πόλη τους αλλιώς.
Πολίτες πρωταγωνιστές των δημοτικών αποφάσεων
Πλατφόρμα συμμετοχικής δημοκρατίας
Η Βαρκελώνη ανέπτυξε το Decidim, Barcelona (Αποφασίζουμε, Βαρκελώνη), μια ψηφιακή πλατφόρμα για τη συμμετοχική δημοκρατία, που επιτρέπει στους πολίτες να δημιουργούν προτάσεις για την πόλη, να τις συζητάνε και να τις αναπτύσσουν συλλογικά, να οργανώνουν συνελεύσεις, να σχεδιάζουν και να ορίζουν τη δημόσια πολιτική. Με πάνω από 300.000 επισκέπτες, 30.000 συμμετέχοντες, 13.000 προτάσεις (από τις οποίες υλοποιήθηκαν 9.123) και 1.140 συνελεύσεις, η πλατφόρμα έδωσε μορφή στο Στρατηγικό Πλάνο για την πόλη της Βαρκελώνης και απορρόφησε μεγάλο μέρος του προϋπολογισμού του δήμου. Οι προτάσεις μπορεί να αφορούν την αλλαγή ονόματος ενός δρόμου, το θέμα της δημοτικοποίησης του νερού ή τα εισιτήρια στα μέσα μεταφοράς. Το Decidim, που σχεδιάζεται συλλογικά από ομάδες πολιτών, είναι μια πλατφόρμα ελεύθερου λογισμικού που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και να αναπτυχθεί δωρεάν από οποιονδήποτε θεσμό ή οργάνωση.
Συμμετοχικοί προϋπολογισμοί: από το Πόρτο Αλέγκρε στη Νέα Υόρκη
Επιτρέπουν στους πολίτες να αποφασίζουν άμεσα πώς να ξοδευτούν τα δημόσια χρήματα: κάτοικοι σε συνελεύσεις γειτονιάς προτείνουν ιδέες και ψηφίζουν ποιες από αυτές θα χρηματοδοτηθούν. Ιδέα που γεννήθηκε στο Πόρτο Αλέγκρε πριν από δύο δεκαετίες, οι συμμετοχικοί προϋπολογισμοί έχουν ήδη υιοθετηθεί από χιλιάδες πόλεις, αλλά σε πολλές περιπτώσεις έχουν εργαλειοποιηθεί από συγκεκριμένα συμφέροντα ή έχουν χάσει το νόημά τους. Στη Νέα Υόρκη ωστόσο, η οργάνωση του κόσμου διασφαλίζει τη συμμετοχή κατοίκων με χαμηλά εισοδήματα, έγχρωμων, μη πολιτών και νέων, και έτσι χρηματοδοτούνται πάρκα, χώροι θέρμανσης, τουαλέτες σε δημόσια σχολεία. Στο Ρέικιαβικ, μέσω μιας ψηφιακής συμμετοχική πλατφόρμας για τον προϋπολογισμό, οι κάτοικοι προτείνουν ιδέες ανά γειτονιά – ήδη έχουν χρηματοδοτηθεί από τον δήμο πάνω από 200.
Συλλογική εντολή, Μπέλο Οριζόντε
H πλατφόρμα πολιτών «Muitas pela Cidade que Queremos» («Πολλές για την Πόλη που Θέλουμε») στη Βραζιλία δεν περιορίστηκε στην εκλογή δημοτικών συμβούλων: οι αποφάσεις και οι δράσεις των εκλεγμένων αντιπροσώπων της αποφασίζονται από μια πιο ευρεία ομάδα που προέκυψε από ανοιχτή συνέλευση και που συμβουλεύεται σε σταθερή βάση τους πολίτες, τα κινήματα, όσους δεν είχαν πρόσβαση στη λήψη αποφάσεων. Συναντήσεις σε χώρους της πόλης, εργαστήρια για τον σχεδιασμό προτάσεων και άλλες μέθοδοι διασφαλίζουν τον διάλογο με τις ανάγκες της πόλης. Η θεσμική παρουσία των δημοτικών συμβούλων αντιμετωπίζεται ως εργαλείο πειραματισμού πολιτικών διαδικασιών που ευνοούν τη συλλογική λήψη αποφάσεων.
First Life, Τορίνο
Ψηφιακός χάρτης της πόλης που συνδυάζει διαφορετικές εφαρμογές δίνοντας τη δυνατότητα στους κατοίκους να προσθέσουν πληροφορίες για γεγονότα και ζητήματα που τους απασχολούν, να αναφέρουν προβλήματα, να προτείνουν ιδέες που έχουν για τον δημόσιο χώρο, να ξεκινήσουν συζήτηση, τόσο διαδικτυακά όσο και στην πόλη, και να πάρουν αποφάσεις αποκεντρωμένα και αυτοοργανωμένα.
Αποσπάσματα από τα μανιφέστα των Αφοβων Πόλεων:
● Δημιούργησε μηχανισμούς καταγγελίας της διαφθοράς και όργανα που διασφαλίζουν τη διαφάνεια, σχεδίαζε και ξανασχεδίαζε εργαλεία συμμετοχής πολιτών, άκου ό,τι γίνεται στον δρόμο.
● Δημοκρατία σημαίνει αυτοδιοίκηση, η αντιπροσώπευση και η ανάθεση έρχονται μετά.
● Οι κοινότητες δεν είναι πηγή πληροφόρησης ή νομιμοποίησης αποφάσεων που έχεις ήδη πάρει, αλλά η πραγματική πηγή εξουσίας.
● Εμπιστεύσου και βοήθησε τους ανθρώπους να συμμετέχουν δίνοντας πραγματικές ευκαιρίες για αποφάσεις που τους αφορούν και που τις παίρνουν οι ίδιοι.
● Δημιούργησε προσβάσιμες, ανοιχτές και χρήσιμες ψηφιακές υποδομές που να μπορούν όλοι να τις μάθουν και να τις χρησιμοποιήσουν, συνδύασέ τες με διαδικασίες που απαιτούν φυσική παρουσία.
● Κάθε εργαλείο διακυβέρνησης δημιουργεί αποκλεισμούς: συνδύασε διαφορετικά εργαλεία ώστε άνθρωποι με διαφορετικές ικανότητες, διαθεσιμότητες και ανάγκες να μπορούν να επιλέξουν αυτό που θέλουν.
● Αποδέξου τη σύγκρουση: η συμμετοχή δεν μπορεί να λύσει τις δομικές διαφορές που χαρακτηρίζουν τις κοινότητές μας.
● Η συμμετοχή φέρνει χαρά και εγγύτητα, όχι εξάντληση: περιόρισε τις ατέλειωτες συνελεύσεις που αποκλείουν τη συμμετοχή πολλών, κυρίως των γυναικών.
● Επικοινώνησε διαφορετικά: επικεντρώσου σε αυτό που έχει νόημα, μίλα και γράφε σαν κανονικός άνθρωπος, σχετίσου με τον τόπο και τις ιστορίες του.
* Πανεπιστήμιο του Durham, διδάσκουσα στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο και μέλος του Open Lab Athens
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας