Πόλεις ανοιχτές και φιλόξενες

Οταν το 2014 έγιναν οι προηγούμενες δημοτικές και περιφερειακές εκλογές το προσφυγικό-μεταναστευτικό βρισκόταν ελάχιστα στην ατζέντα της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Ολα άλλαξαν από το 2015 καθώς οι προσφυγικές ροές αυξήθηκαν δραματικά και οι δήμοι μαζί με κινήματα από τις τοπικές κοινωνίες ήταν οι πρώτοι που έπρεπε να συνδράμουν στη διαχείριση της κρίσης.

Πλέον ο κεντρικός σχεδιασμός για την τετραετία 2019-2023 προβλέπει κομβικό ρόλο για τους δήμους για την ένταξη δεκάδων χιλιάδων προσφύγων που βρίσκονται και θα παραμείνουν στη χώρα μας.

Σήμερα η Αθήνα συνεχίζει να φιλοξενεί το μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων στην Ελλάδα, αλλά δεν είναι η μοναδική. Στο πλαίσιο του προγράμματος ESTIA, που χρηματοδοτείται από το τμήμα Ανθρωπιστικής Βοήθειας και Πολιτικής Προστασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ECHO), περισσότεροι από 7.600 πρόσφυγες διαμένουν σε δήμους της Κεντρικής, Βόρειας και Δυτικής Ελλάδας και της Κρήτης.

Στο δίκτυο πόλεων για την ένταξη συμμετέχουν συνολικά 12 δήμοι: Αθηναίων, Αγιος Δημήτριος Αττικής, Ηρακλείου Κρήτης, Θεσσαλονίκης, Ιωαννιτών, Καρδίτσας, Λαρισαίων, Λεβαδέων, Νέας Φιλαδέλφειας Αττικής, Πειραιώς, Τρικκαίων και Τρίπολης.

Η νέα «Εθνική Στρατηγική για την Ενταξη» του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής προβλέπει αυξημένη αρμοδιότητα στους δήμους. Στόχος είναι μέχρι το τέλος της νέας αυτοδιοικητικής θητείας το 2023 οι δήμοι να αναδειχθούν σε κύριο φορέα υλοποίησης ενταξιακών πολιτικών, ανάμεσά τους πρόσβαση στην αγορά εργασίας, εκπαίδευση και μόρφωση, υγεία και πρόνοια.

Τα σχετικά προγράμματα θα περιλαμβάνουν εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, καταγραφή και ανάπτυξη των επαγγελματικών δεξιοτήτων και παροχή στέγασης και οικονομικής βοήθειας για διάστημα τουλάχιστον 6 μηνών. Σε πρώτη φάση αναμένεται να ενταχθούν στα προγράμματα 20.000 πρόσφυγες.

Κιλκίς: η δύναμη των πολιτών

Ιδιαίτερα αξιόλογο έργο έχει προσφέρει η OMNES στο Κιλκίς, έναν τόπο με προηγούμενο στην προσφυγική ιστορία. Αφού ο «βαλκανικός διάδρομος» έκλεισε το 2016, ο σύλλογος εθελοντών ανταπεξήλθε στο κάλεσμα του δήμου για συνδρομή στον προσφυγικό καταυλισμό του Χέρσου, που τελούσε υπό άθλιες συνθήκες, και προχώρησε στην προσωρινή φιλοξενία ευάλωτων προσφύγων σε σπίτια κατοίκων. Κεντρικό σκεπτικό τους, όπως εξηγεί ο πρόεδρος της οργάνωσης, Στέφανος Καμπέρης, ήταν πως «η λύση είναι να βγουν οι άνθρωποι από τους καταυλισμούς».

Από το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς μέχρι το περασμένο καλοκαίρι, 1.277 πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν σε διαμερίσματα της πρωτεύουσας του νομού και της Παιονίας, ενώ σήμερα 580 παραμένουν σε 130 από αυτά. Το εγχείρημα επετεύχθη μέσω της εφαρμογής καινοτόμας οικονομοτεχνικής μελέτης, η οποία με διαφάνεια και βάσει ισοκατανομής προβλέπει την ολοκληρωμένη φροντίδα 60.000 μεταναστών σε περισσότερες από 50 περιοχές της επικράτειας ανάλογα με τον αριθμό πληθυσμού, νοσοκομείων και σχολείων, υπολογίζοντας το «κόστος» ανά άτομο, μικρότερο από αυτό στα κέντρα φιλοξενίας.

Με εργαλείο διαχείρισης μία ηλεκτρονική πλατφόρμα, συντονισμένη με αντίστοιχη για την υπόλοιπη Ευρώπη και με τη χρήση αλγορίθμων από το ΜΙΤ και το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, η OMNES συλλέγει δεδομένα καταγράφοντας κάθε τετράμηνο την προέλευση, τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες των προσφύγων, αλλά και προτείνοντάς τους οδηγίες για την καλύτερη διαμονή τους και προοπτικές για καλύτερη εργασιακή και κοινωνική ένταξη.

Η μελέτη παρουσιάστηκε στο Ευρωκοινοβούλιο και χρηματοδοτήθηκε από την Υ.Α., ενώ παράλληλα η ΜΚΟ Help Refugees υλοποίησε τη στέγαση ντόπιων οικογενειών.

Τρίκαλα: ανοιχτές δομές κατά του αποκλεισμού

Δημήτρης Παπαστεργίου, απερχόμενος και εκ νέου υποψήφιος δήμαρχος Τρικκαίων:

«Στον Δήμο Τρικκαίων εδώ και δυόμισι χρόνια επιχειρείται μια σφαιρική αντιμετώπιση της ομαλής ένταξης των προσφύγων σε μία πόλη της ηπειρωτικής χώρας, που δεν είχε φανταστεί ότι θα αντιμετωπίσει αυτό το ζήτημα. Η κινητοποίηση του δήμου ξεκίνησε την άνοιξη του 2016, όταν από κοινού με την τοπική κοινωνία, φιλοξένησε προσωρινά πρόσφυγες στο Κλειστό Γυμναστήριο και, αργότερα, στο Φρούριο.

»Ακολούθησε η λειτουργία μιας ανοιχτής δομής, που στη συνέχεια αντικαταστάθηκε από το πρόγραμμα “Εστία” της Y.A. για τη φιλοξενία περίπου 400 ανθρώπων σε 70 διαμερίσματα. Από το 2017 μέχρι σήμερα υπάρχει σημαντική πρόοδος και με το πρόγραμμα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας για ενήλικες, σε συνεργασία με το Δανέζικο Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (DRC), ώστε να μειωθούν τα εμπόδια της επικοινωνίας στην καθημερινότητα προσφύγων και μεταναστών.

»Τελευταία σημαντική πρωτοβουλία αποτελεί η ένταξη στο ΠΕΠ Θεσσαλίας, ενός σχεδίου για τη δημιουργία Κέντρου Ενταξης μεταναστών προσφύγων -ως παράρτημα του Κέντρου Κοινότητας του Δήμου- τμήμα του εγκεκριμένου Σχεδίου Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης (ΣΒΑΑ), μια στρατηγική για μια πόλη του 21ου αιώνα. Βασικός σκοπός, η παροχή συμβουλευτικών και ειδικευμένων υπηρεσιών, για τη βελτίωση των συνθηκών διαμονής των φιλοξενούμενων, με πολυεπίπεδες δράσεις: ενημέρωση, εξυπηρέτηση, δικτύωση των νόμιμα διαμενόντων πολιτών τρίτων χωρών, των δικαιούχων διεθνούς προστασίας και των αιτούντων/αιτουσών άσυλο, συνεργασία με άλλες σχετικές δομές και φορείς, διαπολιτισμικές δράσεις. Η “ανοιχτή πόλη” των Τρικάλων δείχνει πως με συνεργασία, σχεδιασμό και ουσιαστική προσπάθεια, η κοινωνία ενεργοποιείται και αντιμετωπίζει παρόμοιες καταστάσεις, καινοτομώντας σε ζητήματα πρωταρχικά για τον συνάνθρωπο».

Λιβαδειά: συνέργειες με την τοπική κοινωνία

Γιώτα Πούλου, απερχόμενη και εκ νέου υποψήφια δήμαρχος Λεβαδέων:

«Το 2016 ο Δήμος Λεβαδέων αποφάσισε να υλοποιήσει το πρόγραμμα “Εστία” της Υ.Α. και πλέον φιλοξενεί 480 πρόσφυγες σε 80 ενοικιαζόμενα διαμερίσματα. Το δίκτυο αλληλεγγύης της πόλης ήταν σημαντικός αρωγός σε αυτήν την πρωτοβουλία. Είχε ήδη ενεργοποιηθεί και παρείχε βοήθεια σε πρόσφυγες που φιλοξενούνταν σε ανοικτά κέντρα φιλοξενίας της περιοχής. Σε συνεργασία με τον δήμο προετοίμασε και ενημέρωσε τους δημότες για τη φιλοξενία των προσφύγων. Συνεργαζόμαστε καθημερινά για την υποδοχή τους, τη συγκέντρωση και παροχή ειδών ρουχισμού και υπόδησης, την υλοποίηση δράσεων και την εκμάθηση ελληνικών και αγγλικών σε ενήλικες πρόσφυγες. Καθοριστική, όμως, είναι και η συνδρομή τους στην αποδοχή και ομαλή ένταξη των παιδιών στα σχολεία της πόλης, την οποία έχουμε πετύχει στο 100%.

»Ο δήμος διευρύνει συνεχώς τη συνεργασία του με φορείς και συλλογικότητες της πόλης (εκπαιδευτική κοινότητα, δομές υγείας, αθλητικούς και πολιτιστικούς συλλόγους κ.ά.), που συμβάλλουν στην κάλυψη των αναγκών των προσφύγων, στην ενσωμάτωση και στην ομαλή συνύπαρξή τους με τους δημότες. Αν όλοι οι δήμοι αναλάμβαναν να διαχειριστούν αντίστοιχα προγράμματα φιλοξενίας, τα περισσότερα προβλήματα που συνδέονται με το προσφυγικό θα είχαν εκλείψει.

Η συνεργασία των δήμων με τον β’ Βαθμό Αυτοδιοίκησης, η υποστήριξή τους από την Πολιτεία, αλλά και τους διεθνείς και ευρωπαϊκούς θεσμούς είναι αναγκαία για τη βιωσιμότητα των προγραμμάτων φιλοξενίας και ενσωμάτωσης των προσφύγων. Προγράμματα απαραίτητα για την αντιμετώπιση της μεγάλης προσφυγικής κρίσης πού είναι ταυτόχρονα ανταποδοτικά για τις τοπικές κοινωνίες που επέδειξαν ανθρωπισμό και αλληλεγγύη».